پوكی استخوان

پوكی استخوان وقتی بروز می كند كه كاهش توده استخوان بیش از حد سریع باشد پوكی استخوان موجب درد, رنج و مشكلات دیگری می شود

توده استخوانی هر فرد معمولا در ۳۰ تا ۳۵ سالگی به بیشترین میزان خود می‌رسد. پس از این سن، كاهش توده استخوان به صورت یك روند طبیعی پیری آغاز می‌شود. پوكی استخوان وقتی بروز می‌كند كه كاهش توده استخوان بیش از حد سریع باشد. پوكی استخوان موجب درد، رنج و مشكلات دیگری می‌شود كه عبارتند از: - شكستگی استخوان كه بسیاری از آنها به بستری شدن می‌انجامد. - ناتوانی و وابستگی به دیگران - مرگ به علت ناتوانی در بهبودی از آسیب‌های وارده ممكن است دچار پوكی استخوان شوید، بدون آنكه از بیماری خود اطلاع داشته باشید به همین دلیل است كه پوكی استخوان «بیماری بی‌سر و صدا » نامیده می‌شود. در مراحل اولیه بروز پوكی استخوان،‌ علایم به ندرت ظاهر می‌شود، كه این امر تشخیص بیماری را دشوار می‌كند.

● پوكی استخوان در مراحل بعدی موجب بروز مشكلات ذیل می‌شود.

▪ شكستگی مفاصل‌ ران، كمر و ستون مهره‌ها كه غالبا این اولین علامت است.

▪ كمردرد شدیدی در یك نقطه خاص كه نشانه یك شكستگی می‌باشد.

▪ قوز كردن پشت كه موجب انحنای پشت یا قوز درآوردن می‌شود.

▪ كوتاه شدن قد پوكی استخوان در طی سالهای متمادی ایجاد می‌شود. اگر از علایم هشداردهنده فوق در شما بروز نكرده باشد، ممكن است مبتلا به پوكی استخوان شده باشید. گرچه پوكی استخوان را نمی‌توان به طور قطعی درمان كرد، ولی درمان نسبی آن امكانپذیرست. عوامل مستعد كننده پوكی استخوان كدامند؟

● عوامل مستعد كننده‌ای كه قابل كنترل نیستند.

▪ جنسیت: خانمها بسیار بیشتر از آقایان دچار پوكی استخوان می‌شوند.

▪ سن: با افزایش سن احتمال بروز پوكی استخوان بیشتر می‌شود.

▪ شروع یائسگی: استروژن هورمون زنانه‌ای كه از كاهش توده استخوان جلوگیری می‌كند.

▪ سابقه خانوادگی: وراثت بر میزان استخوانهای شما و سرعت از دست رفتن آنها تاثیر دارند.

▪ استخوانهای كوچك: بانوانی كه دارای استخوانهایی كوچك بوده یا كوتاه قد و یا لاغر هستند به خاطر وجود توده استخوانی كمتر، ‌به بروز پوكی استخوان مستعد‌ترند.

▪ پیشنیه قومی: بانوان اروپای شمالی یا آسیایی تبار بیشتر در معرض ابتلاء به پوكی استخوان هستند.

▪ بعضی بیماریها: بیماریهایی نظیر تیروئید، كلیه و برخی سرطانها ممكن است به پوكی استخوان منتهی شوند.

عوامل خطری كه می‌توانید كنترل كنید:

▪ ورزش نكردن: نداشتن فعالیت، كاهش توده استخوان را تسریع می‌كند. ورزش مناسب به افزایش مقدار استخوان و سلامتی بیشتر شما كمك می‌كند.

▪ كمبود كلسیم در برنامه غذایی: كلسیم استخوانها را قدرتمند می‌كند. اگر به قدر كافی كلسیم مصرف نمی‌كنید بدن شما سلولهای استخوانی را تخریب می‌كند تا كلسیم مورد نیاز خود را به دست آورد.

● سایر عوامل خطر: این عوامل عبارتند از:

▪ بعضی داروهای تجویزی نظیر كورتیكواستروئیدهای خوراكی كه معمولا برای درمان آسم و آرتروز مصرف می‌شود.

▪ كمبود ویتامین D (ویتامین D به بدن شما كمك می‌كند تا از كلسیم برای ساختن استخوانهای محكم استفاده كنید).

آیا می‌توان پوكی استخوان را تشخیص داد؟ معاینه جسمانی و سابقه پزشكی شما كمك می‌كند تا مشخص شود آیا در معرض خطر پوكی استخوان قرار دارید یا نه. پزشك‌تان می‌تواند به شما كمك كند تا یك برنامه پیشگیری را برای خود تعیین كنید.

● آزمایشهای سنجش تراكم استخوان:

این آزمایشها برای تشخیص و پیگیری درمان پوكی استخوان،‌ دقیق‌تر از عكسبرداری با اشعه هستند. پرتوهای X معمولا برای تشخیص پوكی استخوان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این پرتوها كه به دلایل دیگری استفاه می‌شود ممكن است پوكی استخوان را نیز در حالتی كه حدود ۲۵ تا ۴۰ درصد توده استخوان از بین رفته باشد نشان دهد. بله ولی این امر دشوار است در بیشتر موارد پوكی استخوان تشخیص داده نمی‌شود تا این كه فرد دچار شكستگی استخوان شود.

● در صورتی كه دچار پوكی استخوان باشید درمان معمولا عبارتست از:

▪ افزایش مصرف كلیسم: بانوانی كه دچار پوكی استخوان هستند روازنه ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم كلسیم نیاز دارند.

● حفظ سلامتی خود:

▪ به طور منظم به دكتر مراجعه كنید. به قدر كافی كلسیم و ویتامین D مصرف كنید.

▪ یك برنامه غذایی متعادل سالم داشته باشید.

▪ سیگار نكشید. از زمین خوردن پیشگیری كنید.

▪ از مصرف داروهایی كه موجب خواب آلودگی یا گیجی شما می‌شوند خودداری كنید.

▪ كفشهای محكم بپوشید كه دارای پاشنه‌های كوتاه و كف عاج‌دار باشد.

▪ مسیرهای و راه‌پله‌ها را كاملا روشن نگه دارید.

▪ در كنار دوش و دستشویی دستگیره نصب كرده و از آنها استفاده كنید.

▪ منزل خود را عاری از موقعیت‌هایی كنید كه موجب به زمین خوردن افراد می‌شوند.

▪ از دستگیره و نرده پلكان استفاده كنید.

▪ از رفتن روی سطوح لغزنده نظیر مسیرهای یخ زده و زمینهای خیس و روغنی شده اجتناب كنید.

▪ بیشتر ورزش كنید. چون استخوانهای شما شكننده‌اند، درباره نحوه ورزش بی‌خطر مشورت كنید.

● دارو درمانی: بعضی داروها موجب كند شدن روند كاهش استخوان می‌شوند. داروهای دیگری نیز هستند كه ممكن است پوكی استخوان را درمان كنند، گرچه تاثیربخشی آنها هنوز مورد بررسی می‌باشد. قبل از آغاز هرگونه دارو درمانی درباره فواید و ضررهای آن با پزشك خود صبحت كنید. كلسیم كافی در برنامه غذایی خود بگنجانید، كلسیم كافی می‌تواند موجب پیشگیری و درمان پوكی استخوان شود. بهترین راه جذب كلسیم مصرف غذاهای پر از كلسیم است.

این غذاها عبارتند از: لبنیات نظیر شیر كم چرب، پنیر و ماست كم چرب، ماهی‌های نرم استخوان نظیر كنسرو ماهی آزاد و ساردین. سبزیجات تازه، خشكبار،‌ حبوبات، سویا. از دكتر خود بپرسید كه به چه مقدار كلسیم نیاز دارید و در غذاهایی كه می‌خورید چه مقدار كلسیم وجود دارد. ویتامین D برای جذب كلسیم حیاتی است. از منابع خوب ویتامین D كه ماهیان چرب و نور آفتاب هستند ( اما نور بیش از حد آفتاب ضرر داشته و موجب سرطان پوست می‌شود.) پرهیز از مصرف بیش از حد نمك، پروتئین، سلولز (همراه با منابع غذایی پركلسیم،) ضروری می‌باشد.

● اگر نمی‌توانید شیر بخورید:

▪ غذاهای لبنی كه هضم آسانی دارند مصرف كنید

▪ هورمون درمانی می‌تواند موجب پیشگیری و درمان پوكی استخوان شود. این درمان شامل مصرف استروژن، ‌گاهی همراه با پروژسترون است.

● فواید مصرف استروژن

▪ از دست رفتن استخوان كندتر یا متوقف می‌شود.

▪ وقوع شكستگی كاهش می‌یابد.

به طور منظم ورزش كنید. ورزشهایی كه با تحمل وزن بدن همراهند مانع از پوكی استخوان می‌شود.

● ورزش‌هایی كه با تحمل وزن بدن همراهند عبارتند از:

▪ راه رفت

▪ راهپیمایی

▪ دوی آهسته

▪ نرمش (ایروبیك)

▪ تنیس. ‌

دقت كنید حتماð ورزشی را در برنامه خود بگنجانید كه قدری فشار بر پشت و بازوهای شما وارد می‌آورد، نظیر پاروزدن، تنیس یا حركت با وزنه. هفته‌ای ۳-۵ بار و هر بار به مدت ۲۰-۶۰ دقیقه ورزش فوایدی محسوس دارد. (قبل از آغاز برنامه ورزشی با پزشك خود مشورت كنید.) فعال باشید، حتی اگر نمی‌توانید مرتبا ورزش كنید، ‌سعی كنید به مدت ۲۰ دقیقه یا بیشتر فعالیت جسمانی معتدلی در اغلب روزهای هفته، ترجیحا تمام روزهای هفته داشته باشید، حتی یك قدم زدن سریع روزانه به كاهش از دست دادن استخوان كمك می‌كند. ورزش كمك می‌كند تا عضلات و استخوانها را تقویت كنند. كارایی قلب خود را افزایش دهید. وزن خود را كنترل كنید. استرس را كاهش دهید. تعادل و چالاكی خود را بهبود بخشید، كه می‌تواند مانع از زمین خوردن شما گردد. سایر اقداماتی كه می‌توانید در مقابله با پوكی استخوان انجام دهید. به قدر مناسب در برابر نور آفتاب قرار بگیرید، بدن شما وقتی ویتامین D می‌سازد كه پوستتان در معرض نور آفتاب قرار گیرد، در برخی از كشورها بسیاری از محصولات لبنی نیز با ویتامین D اضافه غنی شده‌اند. حتی‌الامكان از مصرف نوشابه و قهوه خودداری كنید، اگر قهوه می‌نوشید آن را با شیر مصرف كنید. با پزشك خود مشورت كنید:

از پزشك‌تان بپرسید آیا دارویی كه مصرف می‌كنید موجب تشدید پوكی استخوان می‌شود یا خیر. آیا مصرف بیش از حد كلسیم موجب ایجاد سنگ كلیه می‌شود؟ می‌تواند موجب آن شود، ولی مردم به ندرت كلسیم بیش از حد مصرف می‌كنند. از سلامتی خود در برابر پوكی استخوان محافظت كنید.

● آگاه شوید:

از عواملی كه خطر ابتلاء را در شما افزایش می‌دهند دقت كنید كه حتما هر روز به مقدار كافی املاح كلسیم مصرف كنید اجتناب از سقوط كردن ضروری است. ورزش منظم داشته باشید