در مصر چه می‌گذرد؟

شرایط داخلی مصر مجددا رو به وخامت گذاشته است.

شرایط داخلی مصر مجددا رو به وخامت گذاشته است. سنگ‌فرش خیابان‌های قاهره و شهرهای بزرگ در سالروز جنگ رمضان ۱۹۷۳ آغشته به خون تعداد بی‌شماری مصری شده، اما این‌بار نه در مواجهه با ارتش اشغالگر اسراییل در صحرای سینا بلکه در ضد و خورد دو جریان مصری با یکدیگر و در قلب پایتخت و برخی مراکز استان‌ها. در جنگ ۷۳ مصری‌ها قایل به پیروزی و باز پس‌گیری سرزمین غصب شده خود از چنگ اشغالگران صهیونیستی هستند و مایلند این رویداد به نام یک واقعه حماسی ظفرمند و غرورآفرین در حافظه تاریخ معاصر ثبت شود.

اما حوادث دیروز مصر بی‌تردید نه تنها برای هیچ یک از دو طرف مصری دستاوردی نداشت بلکه حاصل و نتیجه آن این‌بار عاید صهیونیست‌ها شد. کمتر تحلیلگر بی‌طرفی وجود دارد که بی‌ثباتی و استمرار کشتار در کشور مهم مصر که ستون فقرات جهان عرب محسوب می‌شود را به سود مردم مصر بداند و اذعان نداشته باشد که وقایع روز گذشته و احتمالا تکرار آن در روزهای آینده به سود دشمن واقعی آنان یعنی اسراییل در همسایگی نزدیک‌شان است.

اینکه چرا حوادث مصر پس از تحولات ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ علیه نظام دیکتاتوری مبارک و برکناری وی و به تبع حاکمیت مردم این کشور بر سرنوشت خود پس از سال‌های متمادی محرومیت، امروز به اینجا منتهی شده است، خود جای بحث مفصلی است.

اینکه در فاصله زمانی کمتر از سه سال کشور در بحران کامل سیاسی، افزایش شکاف‌های اجتماعی، بن بست تفاهم بین گروه‌های رقیب و از همه دردآور‌تر فقر اقتصادی و بیکاری قرار گرفته حتما نیازمند بررسی جدی است که در این خلاصه نمی‌گنجد. اما نکته‌یی که همه ناظران مسایل مصر بر آن اذعان دارند مبتنی بر این واقعیت است که تضعیف مصر نه تنها بر صحنه داخلی این کشور تاثیر منفی دارد بلکه به لحاظ تاثیر‌پذیری سایر حوزه‌های عربی از این سرزمین و ظرفیت‌های بلامنازع آن در جهان عرب بر کل منطقه آثار سوء و جبران‌ناپذیری بر جا خواهد گذاشت. امروز دو جریان مهم و با نفوذ در مصر در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند.

اخوان المسلمین که ریشه تاریخی در این کشور دارد و نفوذ آن در بین اقشار مختلف مردم، طبقات مختلف اجتماعی، دانشگاهیان، اصناف و خانواده‌های مذهبی به قدری است که توان حذف آن نه در گذشته وجود داشته و نه در آینده وجود خواهد داشت. به ویژه که یک دوره یک‌ساله طعم قدرت در راس مقام اول اجرایی را نیز چشیده است، بنابراین پای کنار نخواهد کشید.

از سوی دیگر نظامیان، نیروهای امنیتی، احزاب غیردینی چپ، ناسیونالیست و لیبرال نیز در کنار هم از نفوذ بالایی در جامعه مصر برخوردارند و طی یک فرآیند دقیق و حساب شده توانسته‌اند فرش را از زیر پای اخوانی‌ها بکشند و اجازه بازگشت به وضعیت گذشته را نخواهند داد. اما آیا هر طرف قادر به حذف کامل طرف مقابل خواهد بود؟ چنین احتمالی وجود ندارد. تاریخ گذشته مصر نیز همین را می‌گوید. تنها راه برون رفت از وضعیت بحرانی موجود تفاهم است، ایجاد فضای تدریجی مسالمت و گفت‌وگو است.

البته جو حاکم بر کشور مصر امروز جوی کاملا امنیتی است. مشکل آن است که در هر دو طرف متنازع این جریان تندروها هستند که حرف اول را می‌زنند و تا زمانی که این دو جریان در مقابل هم قرار دارند امکان تفاهم در حد صفر است و شرایط داخلی به گونه‌یی خطرناک‌تر و بحرانی‌تر خواهد شد. جامعه مصر می‌بایست از رویارویی مستقیم بپرهیزد. استمرار این وضعیت و فضای درگیری موجود در عین حال که بیشترین خسارت را متوجه قاطبه مردم مصر خواهد ساخت زمینه‌های رشد افراطی‌گری را در جریان مقابل افزایش خواهد داد که ماحصل آن دست بردن به سلاح از سوی مخالفان است. چنین فضایی در صورت عدم کنترل زمینه حضور جریانات خارجی افراط در مصر را می‌تواند به دنبال داشته باشد.

محمد ایرانی