شیوع افسردگی در مصرف کنندگان موادمخدر

علایم افسردگی در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد شایع است

علایم افسردگی در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد شایع است.

حدود یک سوم تا نیمی از کسانی که سوء مصرف مواد شبه افیونی دارند یا به آن وابستگی دارند و حدود ۴۰ درصد کسانی که سوء مصرف یا وابستگی الکل دارند، زمانی در طول عمر خود واجد ملاک‌های اختلال افسردگی اساسی بوده‌اند. مصرف مواد، همچنین عامل زمینه‌ساز عمده برای خودکشی محسوب می‌شود. احتمال خودکشی موفق بین مبتلایان به سوء مصرف مواد، تقریبا ۲۰ برابر بیشتر از کل جمعیت است.

در مدل وابستگی به مواد، وابستگی نتیجه فرآیندی است که در آن عوامل متعددی که روی هم تاثیر متقابل دارند، بر رفتار مصرف مواد و از دست دادن انعطاف‌پذیری در تصمیم‌گیری برای مصرف یک ماده معین تاثیر دارند.

هر چند اثرات هر داروی مشخص در این فرآیند اهمیت زیادی دارد، همه افرادی که به یک ماده وابسته می‌شوند، اثرات آن را به صورت یکسان تجربه نمی‌کنند و عوامل انگیزشی در افراد مختلف متفاوت است. به علاوه، فرض بر این است که در مراحل مختلف این فرآیند، عوامل متفاوتی دخالت دارند، بنابراین، دسترسی به مواد، مقبولیت اجتماعی و فشار همسالان در نخستین مصرف مواد تاثیر دارند، اما احتمالا عوامل دیگری نظیر شخصیت و خصوصیات زیستی فرد در نحوه ادراک اثرات دارو و میزان ایجاد تغییرات در سیستم اعصاب مرکزی بر اثر مصرف مکرر آن اهمیت بیشتری دارند.

عوامل دیگری از جمله اثرات خاص هر دارو نیز ممکن است در پیشرفت مصرف دارو یا بهبودی موفقیت‌آمیز وابستگی، دخالت داشته باشند.

برخی باور دارند که اعتیاد، بیماری مغز است؛ یعنی فرآیند حیاتی که رفتار اختیاری مصرف مواد را به مصرف جبری مواد منتقل می‌کند و ریشه در تغییراتی در ساختمان و شیمی اعصاب مغز مصرف‌کننده دارد. امروزه، شواهد کافی وجود دارد که این تغییرات در مناطق مرتبطی از مغز روی می‌دهند. سئوال گیج‌کننده و بی‌پاسخ که در این زمینه مطرح می‌شود این است که آیا این تغییرات برای توجیه رفتار مصرف مواد لازم و کافی هستند یا خیر؟

مشخص است که ماهیت اعتیاد پیچیده‌تر از این و مستلزم تعامل عوامل متعددی است. عنصر اساسی، خود رفتار مصرف مواد است. تصمیم به مصرف مواد تحت تاثیر موقعیت بلافصل اجتماعی و روانی و نیز سابقه قبلی فرد قرار دارد. مصرف مواد یک رشته پیامدهایی را آغاز می‌کند که می‌تواند پاداش‌دهنده یا بیزارکننده باشد و از طریق فرآیند یادگیری ممکن است به افزایش یا کاهش احتمال تکرار مصرف مواد منجر شود.

بر اساس این گزارش، مصرف برخی از مواد سبب بروز فرآیندهای زیستی مرتبط با تحمل، وابستگی جسمی و حساس‌سازی می‌شود. از سوی دیگر، تحمل می‌تواند برخی عوارض ماده مصرفی را کاهش دهد و سبب تسهیل یا منجر به مصرف مقادیر بالاتر شود و سرانجام بروز وابستگی جسمانی را تسریع یا تشدید کند.

کیفیت بیزارکننده سندروم ترک، اگر به حدی بالاتر از یک آستانه مشخص برسد، انگیزه مشخص و عودکننده‌ای برای مصرف بیشتر فراهم می‌کند.

گفتنی است، برخی معتادان در شناسایی حالات هیجانی درونی خود مشکل دارند که این حالت آلکسی تایمی نامیده می‌شود. در این حالت فرد قادر نیست واژه‌ای برای توصیف احساسات خود به کار برد.

یادگیری و شرطی‌سازی

مصرف مواد چه به صورت گاه‌گاهی و چه به صورت اجباری، رفتاری است که بر اثر پیامدهای آن تداوم می‌یابد. مواد می‌توانند از طریق رفع حالت‌های آزاردهنده یا ناخوشایندی نظیر درد، اضطراب یا افسردگی، رفتارهای پیشایند خود را تقویت کنند. در برخی موقعیت‌های اجتماعی، مصرف مواد (جدا از اثرات دارویی آن) اگر سبب تایید دوستان یا کسب موقعیت ویژه‌ای شود، اثر تقویت‌کننده خواهد داشت.

هر بار مصرف مواد در نتیجه نشئگی (شنگولی ناشی از مواد)، تخفیف اثرات ناراحت‌کننده، تخفیف علایم ترک و هر نوع تلفیقی از این اثرات، سبب تقویت مثبت سریعی می‌شود. علاوه بر این، برخی داروها دستگاه‌های عصبی را نسبت به اثرات تقویت‌کننده مواد حساس می‌کنند.

علاوه بر شرطی‌سازی عامل، احتمالا مصرف مواد و رفتارهای موادجویی، سایر مکانیسم‌های یادگیری در وابستگی و بازگشت به مصرف نقش دارند. پدیده‌های ترک الکل و مواد شبه افیونی ممکن است نسبت به محرک‌های محیطی یا درونی شرطی شوند

مدت‌ها پس از ترک (در مورد مواد شبه افیونی، نیکوتین یا الکل) فرد معتاد، در مواجهه با محرک‌های محیطی که قبلا با مصرف مواد یا ترک مواد ارتباط داشته، ممکن است دچار ترک شرطی شده، میل شدید شرطی شده یا هر دوی آنها را تجربه کند. افزایش احساس میل شدید مصرف، لزوما با علایم ترک همراه نیست.

قوی‌ترین میل مصرف بر اثر شرایط مرتبط موجود یا مصرف مواد برانگیخته می‌شود. مانند مشاهده فرد دیگری که هروئین مصرف می‌کند. این پدیده‌های یادگیری و شرطی‌سازی ممکن است به آسیب‌های روانی قبلی افزوده شوند، اما برای پیدایش رفتار موادجویی کاملا تقویت شده، وجود مشکلات قبلی ضروری نیستند.

عوامل ژنتیک

شواهد حاصل از مطالعه روی دوقلوها، فرزندخوانده‌ها و همشیره‌هایی که جدا از هم بزرگ‌ شده‌اند، نشان می‌دهد که در سبب‌یابی سوء مصرف الکل یک جزء ژنتیک نیز وجود دارد. محققان اخیرا گزارش‌هایی از روابط ژن‌هایی که بر تولید دوپامین اثر می‌گذارند منتشر کرده‌اند.

عوامل عصبی شیمیایی

برای اکثر موارد مورد سوء مصرف (به استثنای الکل) محققان نوروترانسمیترها یا گیرنده‌های عصبی را شناسایی کرده‌اند که اکثر مواد از طریق آن‌ها اثرات خود را اعمال می‌کنند. برخی پژوهشگران در مطالعات خود این نوع فرضیه را دنبال می‌کنند. برای مثال، مواد افیونی بر گیرنده‌های مواد افیونی اثر می‌کنند.

بنابراین، در کسی که فعالیت افیونی درون‌زا بسیار کم است (برای مثال، غلظت اندورفین‌ها در بدنش کم است) یا فعالیت آنتاگونیستی افیونی درون‌زا خیلی بالاست، ممکن است در معرض خطر ابتلا به وابستگی مواد افیونی قرار داشته باشد. حتی در کسی که کارکرد گیرنده درون‌زا در او کاملا طبیعی و غلظت انتقال‌دهنده‌های عصبی بهنجار است، مصرف طولانی مدت یک ماده مورد سوء مصرف ممکن است در نهایت سیستم‌های گیرنده را تغییر دهد.

چنین فرآیندی در سطح گیرنده، ممکن است مکانیسم پیدایش تحمل در دستگاه عصبی مرکزی باشد. با این حال اثبات تغییر میزان آزاد شدن انتقال‌ دهنده‌ عصبی و کارکرد گیرنده ناقل عصبی دشوار و تحقیقات جدید بر اثرات مواد بر سیستم پیام‌برنده دوم و تنظیم ژن متمرکز است.

رابطه وابستگی به کوکائین، الکل یا مواد شبه افیونی واختلال‌های روانی

"هم ابتلایی" به بروز هم زمان دو یا چند اختلال روانی در یک فرد اطلاق می‌شود. در بین افرادی که برای درمان وابستگی به کوکائین، الکل یا مواد شبه افیونی مراجعه می‌کنند، سایر اختلال‌های روانی شیوع بالایی دارند و در برخی مطالعات میزان اختلال‌های روانپزشکی همزمان در بین معتادان، ۵۰ درصد گزارش شده است.

هر چند آن دسته از سوء مصرف‌کنندگان کوکائین، الکل و مواد شبه افیونی که دارای مشکلات روان پزشکی هستند، بیشتر برای درمان مراجعه می‌کنند، آن‌هایی نیز که در پی درمان برنمی‌آیند، به طور قطع بدون مشکلات روانی هم زمان نیستند؛ این گروه اخیر ممکن است دارای حمایت‌های اجتماعی باشند که آن‌ها را قادر می‌سازد تاثیر مصرف مواد را بر زندگی خود انکار کنند.

دو مطالعه همه‌گیرشناسی وسیع نشان داده‌اند که حتی در نمونه‌های معرف جمعیت، در بین کسانی که واجد ملاک‌های وابستگی و سوء مصرف مواد یا الکل هستند (به استثنای وابستگی به توتون)، احتمال وجود ملاک‌های سایر اختلال‌های روانی بسیار بیشتر از افراد دیگر است.

اختلال‌های شخصیت ضد اجتماعی

در مطالعات مختلف، بین ۳۵ تا ۶۰ درصد بیماران مبتلا به سوء مصرف یا وابستگی به مواد، واجد ملاک‌های تشخیصی اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند. وقتی پژوهشگران افرادی را منظور کردند که به استثنای ملاک شروع در سن پایین، واجد سایر ملاک‌های تشخیصی اختلال شخصیت ضد اجتماعی بودند، ارقام حاصله حتی از این هم بالاتر بود.

به عبارت دیگر، درصد بالایی از بیمارانی که تشخیص سوء مصرف یا وابستگی به مواد را دارند، دارای یک الگوی رفتار ضد اجتماعی نیز هستند، خواه این الگو قبل از شروع مصرف مواد وجود داشته باشد و خواه در مسیر مصرف مواد پدید آمده باشد. در بیمارانی که تشخیص وابستگی به مواد یا سوء مصرف مواد را توام با اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند، احتمالا مواد غیرقانونی بیشتری مصرف می‌کنند، آسیب‌ روانی بیشتری دارند، از زندگی خود رضایت کمتری دارند و تکانشی‌تر، منزوی‌تر و افسرده‌تر از بیمارانی هستند که فقط اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند.

افسردگی و خودکشی

به گزارش نشریه ایران پاک، علایم افسردگی در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد شایع است. حدود یک سوم تا نیمی از کسانی که سوء مصرف مواد شبه افیونی دارند یا به آن وابستگی دارند و حدود ۴۰ درصد کسانی که سوء مصرف یا وابستگی الکل دارند، زمانی در طول عمر خود واجد ملاک‌های اختلال افسردگی اساسی بوده‌اند. مصرف مواد، همچنین عامل زمینه‌ساز عمده برای خودکشی محسوب می‌شود. احتمال خودکشی موفق بین مبتلایان به سوء مصرف مواد، تقریبا ۲۰ برابر بیشتر از کل جمعیت است.

گزارش شده است که حدود ۱۵ درصد افراد مبتلا به سوء مصرف یا وابستگی به الکل، اقدام به خودکشی می‌کنند. این میزان از شیوع خودکشی مقام دوم را دارد، یعنی فقط اختلال افسردگی اساسی بالاتر از آن است.