آسمان محبوب من است

لزوم حمایت از ترویج علم در جامعه

۱- اینجانب کار ترویج علم را در حوزه نجوم و ستاره‌شناسی (که مورد علاقه من و خارج از وظایف شغلی و کار من بوده است)، از تقریبا چهاردهه قبل و پیش از انقلاب، در تلویزیون آغاز کردم. پس از انقلاب هم با کمک دوستان تلویزیون کار در حوزه ترویج علم را ادامه دادم. برای مثال در دهه۶۰ در شبکه دو برنامه «گوناگون» را تهیه و اجرا می‌کردم که حتما یک بخش آن به ستاره‌شناسی اختصاص داشت. در دهه۷۰ هم برنامه «آسمان شب» را ابتدا در شبکه یک و سپس در شبکه‌چهار تهیه و اجرا می‌کردم. در همان دهه۷۰ هم موفق شدم با کمک شهرداری تهران، مرکز علوم و ستاره‌شناسی تهران را در محدوده نیاوران بسازم. همچنین یک آسمان‌نما را برای سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در خیابان معلم تهران ساختم. امروزه این مراکز پذیرای جوانان بسیاری است که اوقات فراغت خود را به علم‌آموزی اختصاص می‌دهند. این مرکز امروزه آنقدر بازدید‌کننده دارد که در برخی مواقع باید از چند هفته قبل نوبت گرفت. یک مجموعه هم به نام رصدخانه زعفرانیه وجود دارد که از قبل ساخته شده بود که من آن را راه‌اندازی کردم و دو سالی هم مدیریت آن را برعهده داشتم.

۲- اصولا ترویج علم برای همه جوامع، یکی از موضوعات بسیار مهم و ضروری است. با محاسبه می‌توان نشان داد فردی که از دبستان تا دانشگاه در مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد تحصیل می‌کند، در مجموع حدود چهار‌درصد از عمرش را مشغول علم‌اندوزی بوده است. به‌نظر من از طریق رسانه‌ها می‌توان علم را در جامعه ترویج کرد تا پس از اتمام تحصیلات رسمی، ارتباط مردم با علوم جدید قطع نشود.

۳- برای افزایش شور و نشاط در جامعه علمی، گردهمایی‌ها و سمینارهایی مانند نشست‌های انجمن ترویج علم و همچنین اهدای جایزه به برگزیدگان حوزه ترویج علم، می‌تواند بسیار راهگشا باشد. چنین فعالیت‌هایی می‌تواند به افزایش سطح علاقه‌مندی در بین افراد جامعه کمک کند تا اوقات بیشتری را به فعالیت‌های علمی برای خود و خانواده خود اختصاص دهند. در نتیجه داوطلبان بیشتری به این سمت می‌آیند و سرعت ترویج علم هم بیشتر می‌شود. با توجه به اینکه در فعالیت‌های ترویج علم، معمولا پاداش مادی ندارد بسیار شایسته است که با برگزاری مراسم ویژه‌ای مانند مراسم اهدای جایزه ترویج علم، از این فعالان تقدیر کرد تا پاداش معنوی مناسبی دریافت کنند. البته در نظر داشته باشید که در این برنامه‌، نشست‌‌هایی هم برگزار می‌شود و فعالان ترویج علم به بازگویی خاطرات و تجربه‌های خود می‌پردازند که همین موضوع باعث تجربه‌افزایی بین فعالان این حوزه و تشویق آنان می‌شود.

۴- من از سال‌ها پیش، طبق باور و نظر خود، بخشی از درآمد خود را (که چندان هم زیاد نیست)، به موضوع علم و ترویج علم اختصاص می‌دهم. هم‌اکنون هم تاکید می‌کنم برای فعالیت در حوزه ترویج علم لازم نیست حتما سرمایه‌گذاری کلان انجام داد بلکه همه افراد جامعه با درآمدهای کم هم می‌توانند در این حوزه مشارکت داشته باشند. بسیاری از همکاران من هم این دیدگاه را پذیرفته‌اند و بر مبنای همین نظر فعالیت می‌کنند.

۵- در سال‌های اخیر رسانه‌ها بسیار گسترش یافته‌اند و جوانان بسیاری در حوزه ترویج علم فعالیت می‌کنند. من نیز در سال‌های اخیر با روزنامه‌نگاران و برنامه‌سازان علمی بسیاری همکاری کردم. هرچند این جوانان با شور و شوق بسیار فعالیت می‌کنند اما به‌نظر می‌رسد پشتوانه‌ای ندارند و کسی یا سازمان و نهادی از آنها حمایت نمی‌کند. به همین دلیل به‌نظر می‌رسد اگر تشکیلاتی از فعالان ترویج علم حمایت کنند، بازدهی اینگونه فعالیت‌ها بسیار بیشتر خواهد شد.

۶- هرچند انجمن ترویج علم در تلاش است فعالیت و دستاوردهای فعالان ترویج علم را برجسته و به جامعه معرفی کند، اما به‌نظر می‌رسد خود انجمن ترویج و فعالیت‌های آن ناشناخته مانده است. علاوه بر این، این انجمن به منابعی دسترسی ندارد و فعالیت این انجمن بیشتر بر پایه همت اعضای آن به پیش می‌رود، به همین‌دلیل لازم است بخش‌هایی مانند وزارت آموزش عالی یا آموزش‌وپرورش از آن حمایت کنند.

احمد دالکی