نفت عراق و مشکلات فرآوری صادرات آن

در سی سال گذشته رژیم قبلی عراق سعی در افزایش ظرفیت تولید نفت خام داشته است و طرح های مختلف بلندمدت, میان مدت و کوتاه مدت برای افزایش تولید و رسیدن به سقف تولید ۶ میلیون بشکه در روز طراحی شده بود

مهمترین این طرح‌ها، طرح پنچ ساله (۸۰-۱۹۷۶) بود که منجر به افزایش تولید عراق به ۸/۳ میلیون بشکه در روز در سال ۱۹۷۹ شد. این قسمتی از طرح بلند دستیابی به تولید ۵/۵ میلیون بشکه در روز تا سال ۱۹۸۳ بود اما در اثر ایجاد جنگ با جمهوری اسلامی ایران با شکست مواجه شد. بعد از خاتمه جنگ در سال ۹۰-۱۹۸۹ طرح دیگری تهیه شد که هدف آن دستیابی به تولید ۶ میلیون بشکه در روز تا پایان سال ۱۹۹۵ بود در مرحله اول این طرح تا اوایل سال ۱۹۹۰ ظرفیت تولید یه ۵/۳ میلیون بشکه در روز افزایش یافت. اما در اثر تهاجم به کویت و متعاقب آن برقراری رژیم تحریمات سازمان ملل متحد این طرح نیز به شکست انجامید. حتی در اثر تحریمات و کمبود تجهیزات و قطعات یدکی تولید عراق با کاهش شدیدی مواجه شد و تنها بعد از تصویب قطعنامه نفت در برابر غذا و تأمین بعضی از تجهیزات موردنیاز صنعت نفت عراق در چارچوب این قطعنامه، تولید عراق به‌طور مختصری افزایش یافت. در سال ۲۰۰۱ سومین طرح برای افزایش ظرفیت تولید به اجرا درآمد براساس این طرح در طی دوره ۱۰ ساله ۱۲-۲۰۰۳ با تأکید بر توسعه و نوسازی صنعت نفت، هدف اولیه افزایش و حفظ سطح تولید به ۵/۳ میلیون بشکه در روز و افزودن ۵/۲ میلیون بشکه در روز به آن از طریق همکاری با کمپانی‌های بزرگ بین‌المللی بود اما حمله آمریکا و انگلیس به عراق این طرح را نیز ناکام گذاشت. با آغاز جنگ بسیاری از تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کردند که ظرفیت تولید عراق در کوتاه‌مدت افزایش اساسی یابد و به سرعت این کشور تبدیل به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان شود البته با قابل پیش‌بینی بودن این فرض در بلندمدت، به نظر می‌رسد که در کوتاه‌مدت عراق نتواند به ظرفیت تولیدی که قبل از جنگ توسط بسیاری از کارشناسان نفتی پیش‌بینی می‌شد دست یابد. با این حال بعد از جنگ آمریکا و مسئولان موقت عراق سعی در افزایش تولید نفت عراق کرده‌اند و کار بازسازی و از سرگیری صادرات حتی قبل از تهیه طرح بازسازی صنعت نفت عراق در بصره و کرکوک آغاز شد. در ژولای ۲۰۰۳ یک طرح جامع به‌وسیله وزارت نفت عراق، یگان مهندسی ارتش آمریکا و شرت کلاگ برون و روت تهیه شد و به تصویب مقامات آمریکائی و عراقی رسید. براساس این طرح تولید عراق با ۶/۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری تا اکتبر و دسامبر ۲۰۰۳ به ترتیب به ۵/۱ و ۲ میلیون بشکه در روز و تا آوریل ۲۰۰۴ به ۸/۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد.

با انجام اقدامات بازسازی تولید عراق در ماه سپتامبر به ۱ میلیون بشکه و در ماه اکتبر به ۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافت. اما در حال حاضر یکی از مشکلات عمده فرآوری صنعت نفت عراق یافتن مسیرهای صادراتی می‌باشد تولید کنونی حوزه کرکوک ۶۶۰ هزار بشکه در روز است. که به‌علت عدم وجود امکانات صادراتی قسمت عمده آن مجدداً به چاه‌های نفت تزریق می‌شود. عراق در گذشته چهار مسیر عمده صادراتی از طریق کشورهای ترکیه، سوریه، عربستان سعودی و خلیج‌فارس داشته است اما مسیر سوریه در سال ۱۹۸۰، مسیر عربستان سعودی در سال ۱۹۹۰ و مسیر ترکیه بعد از حمله آمریکا به عراق مسدود شده است. مسیرهای صادراتی نفت عراق عبارت است از:

۱. ترمینال صادراتی مینا البکر

این ترمینال صادراتی که اخیراً به ترمینال صادراتی بصره تغییر نام یافته است یکی از مهمترین مسیرهای صادراتی نفت عراق در گذشته و حال بوده است ظرفیت صادراتی آن ۲/۱ میلیون بشکه در روز است و بعد از حمله آمریکا به عراق و شروع صادرات عراق این ترمینال در ابتدا به‌علت خرابکاری‌هائی که در آن صورت گرفته بود ۲۵ درصد نرخ معمولی بارگیری شروع به‌کار کرد و به تدریج ظرفیت آن افزایش و در حال حاضر به ظرفیت کامل فعالیت می‌کند. تقریباً همه صادرات نفت خام عراق از طریق این ترمینال انجام می‌شود.

---