شستن, همین و دیگر هیچ

موارد پاك كننده را با هم مخلوط نكنید گاهی اوقات اختلاط چند ماده غیرخطرناك می تواند منجر به تولید ماده خطرناك سوم شود

همه ما دارا بودن برچسب برای هر محصول را یك امتیاز می‌دانیم اما اكثر اوقات متوجه مزایای اطلاعات مندرج در آن نیستیم. به‌خصوص در مورد مواد شوینده كه لازم است با دقت بیشتری اطلاعات روی برچسب را بخوانیم تا بتوانیم تمامی اطلاعات مفید لازم برای به‌كارگیری آن را كسب كرده و با طریقه مصرف آن آشنا شویم.

علاوه بر نام محصول كه به نام تجاری هر محصول اشاره دارد و نوع محصول كه بیانگر نحوه مصرف است (مایع ظرفشویی)، اطلاعات دیگری باید روی برچسب ماده شوینده نوشته شده باشد. مهم‌ترین آنها <طریقه مصرف> است كه جزئیات به‌كارگیری محصول به منظور حصول نتیجه مطلوب را بیان می‌كند. به‌عنوان مثال اینكه این محصول به چه مقدار باید استفاده شود، برای چه سطح یا ظروفی به‌كار برده شود و برای چه سطوح یا ظروفی نباید به‌كار رود.

مواد تشكیل‌دهنده یا همان <فرمول تركیبی> هم مورد دیگری است كه ذكر می‌شود. برای ضدعفونی‌كنند‌ه‌ها باید تركیبات فعال آن فهرست شود. مورد مهم دیگر اطلاعات مربوط به ایمنی است: این مطالب معمولا پس از عبارت <توجه، خطر، یا احتیاط> درج شده‌اند و توصیه‌هایی راجع به اقدامات لازم در شرایط اضطراری دارند، كه لازم است آن را حتما بخوانید.

در مورد نحوه نگهداری و یا دور ریز مواد هم روی برچسب، اطلاعاتی موجود است كه ضروری است، مثلا عبارت: <در جای خشك و خنك نگهداری شود.> یا <ظرف خالی را قبل از دور انداختن شستشو دهید.> مجموعه‌ای از اطلاعات در قسمت اطلاعات زیست محیطی نیز روی ظرف محصول ذكر می‌شود كه اشاره به قابل بازیافت بودن ماده و ظرف آن دارد و اینكه آیا تركیبات از نوع ناپایدار در محیط هستند یا نه؟ وزن خالص یا حجم محصول طبق مقررات باید روی آن درج شده باشد. در ضمن با خواندن نام، آدرس و تلفن سازنده خواهید توانست در صورت نیاز با سازنده تماس گرفته، مشكلات خود را مطرح كنید.

● توجه - توجه!

در برچسب محصول عبارات هشداردهنده از اهمیت بالایی برخوردارند. این عبارات با توجه به میزان خطر به چند دسته تقسیم می‌شوند: پر استفاده‌ترین عبارت <توجه> یا <هشدار> است و از مفهوم آنها چنین برمی‌آید كه محصول مورد استفاده منجر به آسیب دائمی نمی‌شود، لیكن اقدامات كمكی اولیه ‌باید همواره به‌كار گرفته شوند.

در پاره‌ای موارد به دنبال تماس با ماده پاك‌كننده، چشم و پوست می‌تواند دچار سوزش شده یا تاثیرات سویی از جمله سرگیجه و تهوع ناشی از بلع را به دنبال داشته باشد. اكثر شوینده‌های ماشین لباسشویی و ظرفشویی، برخی از ضدعفونی‌كننده‌ها از شوینده‌های چندمنظوره، چنین اثراتی از خود به جا می‌گذارند. عبارت <خطر> نشان‌دهنده آن است كه تماس اتفاقی با محصول غلیظ موجب آسیب دائمی بافت‌ها می‌شود. مثلا خوردن بعضی از این مواد صدمه جدی به محیط دهان‌، گلو و معده وارد می‌آورد و یا برخی دیگر از این مواد در صورت تماس، اشعه، حرارت و یا جرقه، مشتعل می‌شوند.

این اخطار گاهی برای محصولات پرقدرت‌تر نظیر شوینده‌های اجاق گاز و یا مجاری لوله‌های مسدود شده (چنته) به‌كار می‌رود. اكثر محصولات این گروه دارای درب‌هایی هستند كه توسط كودكان قابل باز شدن نیستند. عبارت <سمی> شدیدترین نحوه اعلام خطر در مورد اثرات منفی یك محصول است و به ندرت بر روی شوینده‌های خانگی به چشم می‌خورد. برخی مواد شیمیایی قلیایی مورد استفاده در ماشین مثل ضدیخ‌ها از این گروه هستند.

● استفاده‌های خطرناك

گاهی عبارات مندرج خطرات و عواقب احتمالی خاصی كه در نتیجه استفاده عادی یا تماس ناخواسته (از جمله تماس با چشم یا بلع آن) رخ می‌دهد را بیان می‌كنند، مثلا عبارت <سوزاننده پوست و چشم> یا <قابل اشتعال> نشان می‌دهد كه این محصول نباید روی پوست و چشم پاشیده شود. همچنین در محل‌های گرم یا نزدیك آتش قرار داده شود.

بعضی عبارات طرز استفاده صحیح از محصول را بیان می‌كنند مثلا اینكه <در مكان‌های دارای تهویه یا پنجره باز استفاده شود> به ما گوشزد می‌كند، استنشاق گاز یا بخار متصاعد شده از این محصول می‌تواند به ریه و سایر مخاطات (دهان و بینی) ما صدمه بزند و در مورد سفیدكننده‌ها اغلب این عبارت ذكر شده است: <به دلیل آزاد شدن گاز سمی با سایر مواد پاك‌كننده مخلوط نشود> گاهی بعضی از خانم‌ها آن‌قدر نسبت به تمیزی وسواس دارند كه فكر می‌كنند اگر سفیدكننده و جرم‌گیر و پودر شوینده را با هم مخلوط كنند، دیگر هیچ آلودگی در سطح مورد نظر باقی نخواهد ماند، غافل از اینكه تركیب این مواد می‌تواند هم برای سلامت انسان خطرناك باشد و هم به سطح مورد نظر آسیب وارد كند.

البته عبارت <دور از دسترس كودكان نگهداری شود> بر روی اغلب محصولات دیده می‌شود اما باز هم گاهی پیش می‌آید كه كودكی دور از چشم والدین به سراغ یكی از این مواد رفته و آن‌را خورده یا روی پوست و چشم خود مالیده است. بنابراین دستورالعمل‌ كمك‌های اولیه در موارد ضروری نیز درج می‌شود: <اگر بلعیده شد آب بنوشید و با پزشك تماس بگیرید> یا <اگر در چشم پاشیده شد فورا با مقادیر زیادی آب شستشو دهید> زمانی كه مصرف محصول با خطراتی همراه است معمولا روی برچسب عبارت <از دستكش استفاده شود> را می‌بینید. گاهی هم به‌دلیل قابل اشتعال بودن عبارت <دور از حرارت تابش مستقیم آفتاب قرار دهید> را روی محصول می‌بینید. در صورتی كه جمله: <ظرف خالی را دوباره مورد استفاده قرار ندهید> روی محصول نوشته شود، حتما به آن عمل كنید. همه این جملات تنها برای ایمنی و سلامت شماست.

● پاكیزه كردن سطوح، با كدام ماده و به چه منظور

برای مبارزه كردن‌ با میكروب‌ها كلیدی‌ترین كار همانا تمیز كردن مستمر سطوح محیط زندگی است. زمانی كه كودكان پرتحرك و كنجكاوی را در پیرامون خود داریم، موضع تمیز كردن روزمره سطح از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود. در این رابطه لازم‌است مواد تمیز كننده مناسبی برای جلوگیری از انتشار بیماری‌های عفونی انتخاب شود. مواد متنوعی برای تمیز نگهداشتن خانه یا محل كار در بازار موجود است كه هر یك از آنها برای نوع خاصی از فرایند تمیز كردن طراحی و تولید شده‌اند. گاهی اوقات انتخاب یك ماده مناسب برای یك منظور خاص كمی دشوار به‌نظر می‌رسد. بنابراین اجازه دهید نگاهی داشته باشیم به دسته‌بندی و كاری كه این مواد می‌توانند انجام بدهند.

▪ پاك‌كننده‌های دستشویی و وان حمام: معمولا كاربرد آنها در سینك دستشویی، وان و كاشی‌های حمام است و بسیاری از آنها می‌توانند ضدعفونی‌كننده نیز باشند.

▪ دستمال‌های پاك‌كننده: عبارتند از دستمال‌های پاك كننده مرطوب و یا كاغذی، قابل استفاده برای یك یا چند بار كه نهایتا به زباله تبدیل می‌شوند. گاهی ممكن است ضدعفونی‌كننده در بین آنها به چشم بخورد.

▪ ساینده‌ها: مواد تمیزكننده ساینده كه گاهی ضدعفونی‌كننده نیز هستند.

▪ ضدعفونی‌كننده‌ها: تنها مواد پاك‌كننده‌ای كه به‌صورت واقعی میكروب‌ها را از بین می‌برند. عبارت <ضدعفونی‌كننده> بر روی برچسب این محصولات بدین معناست كه در ساخت آنها مشخصه‌ها و ضوابط منطقه‌ای رعایت شده است. برای تاثیر كامل ضدعفونی‌كننده بر روی میكروب‌ها دستورالعمل‌های روی برچسب باید به دقت به‌كار گرفته شوند. <طریقه مصرف> ممكن است در محصولات مختلف، با هم متفاوت باشد.

▪ ‌‌‌سفیدكنند‌ه‌های كلردار: مواد سفیدكننده زمانی تاثیر واقعی خود را نشان می‌دهند كه به طور صحیح مورد استفاده قرار گیرند. این مواد نباید با سایر پاك‌كننده‌ها به‌طور همزمان به‌كار برده شوند.

▪ تمیزكنند‌ه‌های مبلمان: این مواد برای سطوح چوبی طراحی شده‌اند.

▪ شیشه‌پاك‌كن‌ها: به‌منظور شستشو و زدودن ذرات ریز گرد و خاك روی شیشه طراحی شده‌اند.

▪ تمیزكننده‌های توالت: برای تمیز كردن سطح داخلی توالت استفاده می‌شود. در این دسته بسیاری از تمیزكننده‌ها می‌توانند ضدعفونی‌كننده نیز باشند.

● بایدها و نبایدها برای پیشگیری از مسمومیت

در اینجا به پاره‌ای از راهنمایی‌هایی می‌پردازیم كه با به‌كارگیری آنها می‌توان به این اطمینان رسید كه تماس‌های ناخواسته (اتفاقی) با مواد پاك‌كننده‌ خطرناك رخ نخواهد داد.

مواد پاك‌كننده را دور از دسترس كودكان، دور از مواد غذایی و در مكان‌هایی نظیر كمد یا كابینت دارای قفل نگهداری كنید.

▪ مواد پاك‌كننده را بدون كندن برچسب اختصاصی آنها در همان ظرف مخصوص خود نگهداری كنید.

▪ مواد پاك‌كننده‌ متفاوت طریقه‌های مصرف مختلف و كمك‌های اولیه گوناگونی را ممكن است دارا باشند، بنابراین برخورد یكسان در هر یك از مراحل مسمومیت با انواع و اقسام پاك‌كننده‌ها می‌تواند بسیار خطرناك باشد.

▪ به هنگام بروز تماس اتفاقی با این مواد، باید اطلاعات دقیق شیمیایی در اختیار افراد اورژانس یا پزشك مربوطه قرار گیرد تا اقدامات لازم نیز بر همان اساس صورت پذیرد.

▪ تمیز كردن سطوح مختلف را معمولا به زمانی موكول كنید كه كار زیادی برای انجام دادن نداشته باشید، مثل وقتی كه كودكان حضور ندارند و خانه پرترافیك نیست!

▪ پس از استفاده از مقدار لازم از ماده پاك كننده، مابقی آن را بلافاصله در محل خود قرار دهید.

▪ پیمانه مورد استفاده در یك ماده پاك‌كننده را بلافاصله و به منظور كاهش خطر، قبل از استفاده از ماده پاك‌كننده دیگر شستشو داده و خشك كنید.

▪ غالبا درب ظروف مواد پاك‌كننده طوری طراحی شده‌اند كه توسط كودكان امكان باز شدن نداشته باشند. با این حال اطمینان از این طراحی‌ها فقط زمانی است كه قبلا درب مورد نظر به طور صحیح بسته شده باشد.

▪ ظروف خالی مواد پاك‌كننده را بلافاصله و با رعایت موازین بهداشتی توام با سایر زباله‌ها دور بریزید.

● مواردی كه انجام ندادن آنها مورد تاكید است به شرح زیر است:

▪ موارد پاك كننده را با هم مخلوط نكنید. گاهی اوقات اختلاط چند ماده غیرخطرناك می‌تواند منجر به تولید ماده خطرناك سوم شود.

▪ مواد سفید كننده كلردار را هرگز توام با مواد دارای آمونیاك و سایر پاك‌كننده‌های اسیدی استفاده و مخلوط نكنید، زیرا امكان ایجاد گازهای خطرناك وجود دارد. (مواد دارای آمونیاك نظیر برخی از شیشه پاك‌كن‌ها و مواد مورد استفاده در ظرفشویی‌های ماشین ظرف‌شویی اتوماتیك، و مواد دارای اسید نظیر پاك‌كننده‌های توالت و جرم‌گیرها)

▪ شخصی را كه سرگرم تمیز كردن سطوح مختلف توسط پاك‌كننده‌هاست، دچار حواس پرتی و گیجی نكنید.

▪ هرگز سطل زباله محتوی مواد آغشته به پاك‌كننده‌های مختلف را به حال خود رها نكنید. بلافاصله آنها را به ظرف دیگری انتقال دهید. حضور كودكان كمتر از یكسال در محل می‌تواند احتمال بروز مشكلات و مخاطات بعدی را افزایش دهد.

● به هنگام تماس اتفاقی (ناخواسته) با مواد پاك‌كننده‌ چه باید كرد؟

▪ خونسردی خود را حفظ كنید.

▪ سریعا در پی آن باشید كه كودك چه چیزی را بلعیده و یا به چشم یا پوستش پاشیده شده است. متعاقبا ظرف ماده پاك‌كننده را یافته و نحوه انجام اطلاعات اولیه مندرج بر روی برچسب را مطالعه كنید. در غیر این صورت بدون فوت وقت با اورژانس تماس بگیرید.

● اطلاعات زیر را در رابطه با مواد پاك‌كننده به محض برقراری تماس با اورژانس در اختیار افراد مسئول قرار دهید:

▪ نام تجاری و نام شركت تولیدكننده

▪ نوع ماده

▪ مواد تشكیل‌دهنده (تركیبات)

▪ مقدار احتمالی كه توسط كودك بلعیده شده (اگر بلعیده)

▪ نحوه تماس (از طریق بلع دهانی، تماس پوستی، ورود به چشم، مخاط بینی و...)

▪ مدت زمان سپری شده از زمان تماس

▪ سن و وزن و سایر اطلاعات مربوط به فرد یا كودك مسموم

▪ شرایط سلامت و سوابق بیماری فرد یا كودك مسموم

▪ با دقت و جدیت مراقب همه حركات و رفتارهای فرد یا كودك مسموم باشید و هرگونه تغییر قابل‌توجهی را به مسئولان اورژانس اعلام كنید.

▪ در هر حال چنانچه تصمیم به انتقال مصدوم به بیمارستان گرفتید، ظرف ماده پاك‌كننده و نیز بخشی از پارچه یا وسائل آلوده به ماده قی شده را با خود به‌همراه ببرید.‌

‌پریسا احمدی