یک سمعک و پنج سوال

از سنتی تا دیجیتال

آسیب شنوایی می‌تواند در هریک از مناطق گوش اتفاق بیفتد. صدمه به گوش خارجی و میانی اغلب باعث کم‌شنوایی انتقالی می‌شود که باعث کاهش قدرت صدای رسیده به گوش داخلی خواهد شد...

مشکل شنوایی افرادی که دچار این صدمه‌ شده‌اند، با اقدام‌های درمانی یا جراحی برطرف می‌شود، اما در مواردی که فرایند‌های طبی میسر نیست، باید اصلاح کاهش شنوایی انتقالی با سمعک مناسب انجام شود تا بیمار بتواند از تقویت صدا به‌وسیله سمعک بهره‌مند شود و شنوایی خود را به‌دست آورد.

صدمه به گوش داخلی و عصب شنوایی، باعث کم‌شنوایی حسی- عصبی می‌شود که علاوه بر کاهش قدرت شنوایی، امواج متعددی را روی سیگنال‌های شنیداری به‌وجود می‌آورد. در این موارد، تشخیص نوع کم‌شنوایی و علت آن بسیار اهمیت دارد و باید بررسی کاملی به‌وسیله پزشک معالج انجام شود. در افراد دچار کم‌شنوایی‌های حسی- عصبی که مورد پایش‌های کامل تشخیصی قرار گرفته‌اند و درمان‌های پزشکی برایشان کارساز نبوده است، برای جبران نقص شنوایی، وسایل کمک شنوایی و سمعک نیاز است. البته وسایل کمک شنوایی نمی‌توانند یکپارچه این نوع کم‌شنوایی را بهبود دهند زیرا عیوب پیچیده دیگری ممکن است در گوش داخلی وجود داشته باشد. برای اصلاح این عیب‌ها، از پردازش‌های دیجیتال سیگنال استفاده می‌شود و البته بسیاری از مشکلات شنیداری با این تجهیزات نیز ممکن است تا حدی باقی بماند.

● سمعک درمان درد است یا التیام‌بخش؟

تقویت صدا، عملکرد اصلی سمعک محسوب می‌شود ولی با توجه به گوناگونی اختلال‌های شنوایی برحسب جایگاه و علت عارضه، در طراحی این وسایل نیز تفاوت‌های زیادی‌ دیده می‌شود. باوجود پیشرفت‌های زیاد در فناوری ساخت سمعک در سال‌های اخیر، این وسایل هنوز هم بیشتر به‌‌عنوان جبران‌کننده افت شنوایی عمل می‌‌کنند و هنوز تا تصحیح‌کنندگی کامل مشکل شنوایی راه طولانی در پیش دارند.

● سمعک چند نوع دارد؟

سمعک‌ها انواع مختلفی دارند؛ پشت گوشی، داخل گوشی، عینکی یا جیبی که هر کدام برای نوع یا میزان کم‌شنوایی خاص مناسب هستند. سمعک‌های قدرتمند که در کم‌شنوایی‌های شدید تا عمیق به کار می‌روند، از سمعک‌هایی که برای کم‌شنوایی‌های ملایم تا متوسط به کار می‌روند، بزرگ‌تر هستند. اغلب افراد مبتلا به کم‌شنوایی، تمایل دارند از سمعک‌های داخل گوشی یا به غلط، «نامریی» استفاده کنند اما این سمعک‌ها برای هر فردی مناسب نیستند و با توجه به نوع مشکل یا میزان کم‌شنوایی باید انتخاب شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت سمعک‌های داخل گوشی که کوچک‌ترین سمعک‌ها هستند، برای کم‌شنوایی‌های ملایم تا متوسط مناسب‌اند.

● سمعک‌ دیجیتالی بخریم یا سمعک قدیمی؟

سمعک‌های دیجیتالی و قابل‌برنامه‌ریزی، جایگزین سمعک‌های قدیمی‌تر می‌شوند. تکنولوژی پردازش دیجیتال سیگنال، باعث کوچک‌سازی و امکان پردازش‌های بیشتر برای توسعه ارتباط، پردازش گفتار و ایجاد هوش مصنوعی در سمعک شده است. تقویت صدا به تنهایی برای جبران بهینه‌سازی نقص فهم گفتار کافی نیست. سمعک باید تقویت سیگنال را بدون افزایش نویزهای محیطی، برای گوش آسیب‌دیده فراهم کند. افرادی که از وسایل کمک شنوایی استفاده می‌کنند اغلب بیان می‌کنند که در محیط‌های آرام خوب می‌شنوند ولی در محیط‌های پرسروصدا شنوایی خوبی دارند. وسایل کمک شنوایی دیجیتال توانایی‌های جدیدی را با استفاده از پردازش سیگنال دیجیتال فراهم می‌آورند با این حال تا رسیدن به رضایت‌مندی کامل استفاده‌کنندگان، به پیشرفت تکنولوژی نیاز است.

● سمعک‌های قدیمی چه معایبی دارند؟

۱) سمعک بازشناسی کافی گفتار در محیط‌های نویزی را فراهم نمی‌کند.

۲) فقط در وضعیت‌های محدودی کار می‌کند، وکیفیت صدای معمولی را ندارد.

همه این موارد نشان‌دهنده پیچیدگی عواملی است که از آسیب شنوایی ناشی می‌شوند. اگرچه این مشکلات ممکن است هنوز هم در سمعک‌های پیشرفته دیجیتالی برای افراد وجود داشته باشد اما به مراتب کمتر از سمعک‌های قبلی است. کم‌شنوایی می‌تواند در فرکانس‌های مختلف مقادیر متفاوتی داشته باشد. لازم است برای هر فرکانس مقادیر مختلفی از بهره یا تقویت در نظر گرفته شود. سمعک‌های چند بانده این امکان را به فرد تجویز‌کننده می‌دهند که طبق نیاز‌های ویژه بیمار، فرکانس را تغییر دهد. این کار باعث می‌شود بیمار راحت‌تر فرکانس‌های مختلف را دریافت کرده و کیفیت شنوایی‌اش بالاتر رود.

سمعک‌هایی که میکروفون‌های متعدد دارند، می‌توانند سیگنال‌هایی که از روبروی فرد شنونده می‌آیند را تقویت کنند. در حالی که به طور نسبی از تقویت اصواتی که از طرفین و پشت‌سر منشا می‌گیرند جلوگیری می‌کنند. این حالت چند میکروفونی که در سمعک‌های پشت گوشی و برخی سمعک‌های داخل گوشی بزرگ‌تر می‌تواند وجود داشته باشد قابلیت تشخیص جهت صدا را در سمعک بالا می‌برد و باعث می‌شود در مکان‌های شلوغ، فرد استفاده بهتری از سمعک داشته باشد.

● کدام سمعک مناسب‌تر است؟

امروزه سمعک‌های دیجیتال در دسترس هستند و این امکان را برای تنظیم‌کننده سمعک فراهم می‌کند که بتواند سمعک مناسبی را برای بیمار انتخاب کند. برای انتخاب سمعک علاوه بر نوع آسیب شنوایی باید به وضعیت اجتماعی و سن بیمار و به فاکتور‌های دیگر مختص بیمار نیز توجه کنیم. به هر حال بهترین راهنما برای انتخاب یک سمعک مناسب قطعا پزشک متخصص بیماری‌های گوش، حلق و بینی خواهد بود.

دکتر سعید فراهانی

عضو هیات علمی و مدیر گروه شنوایی‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران