نگاهی دیگر به رشد اقتصادی چین و هند

سفر رهبر چین به هند پس از دیدار اخیر اوباما از آسیا، فرصت دیگری را برای رسانه ها ایجاد می کند تا به قدرت جهانی فزاینده چین و هند بپردازند. این دو کشور که حدود دو پنجم جمعیت جهان …

سفر رهبر چین به هند پس از دیدار اخیر اوباما از آسیا، فرصت دیگری را برای رسانه ها ایجاد می کند تا به قدرت جهانی فزاینده چین و هند بپردازند. این دو کشور که حدود دو پنجم جمعیت جهان را دربردارند، پس از پشت سر گذاشتن چندین قرن رکود نسبی، در سه دهه اخیر رشد اقتصادی سریع و چشمگیری را تجربه کرده اند.‏

چین و هند به ترتیب در بخش های تولید و خدمات (بویژه نرم افزار، داده پردازی تجاری و ...) گام های عظیمی را برداشته اند و دستیابی شان به شرکت های جهان توجهات زیادی را جلب کرده است.‏

ولی مسائلی نیز از اذهان دور مانده که شاید نقطه آسیب پذیری این دو اقتصاد محسوب شود. فی المثل، از نظر ارزش افزوده (ارزش برون داد پس از کسر هزینه مواد اولیه) چین برخلاف برداشت عمومی، یکی از مراکز اصلی جهان به شمار نمی آید. چین حدود ۱۵ درصد از ارزش افزوده در تولیدات جهانی را در اختیار دارد، در حالی که ایالات متحده حدود ۲۴ و اتحادیه اروپا ۲۰ درصد از ارزش افزوده تولیدات جهانی را به خود اختصاص می دهند.‏

به همین منوال در حالی که بخش خدمات تکنولوژیک هند آوازه ای جهانی به دست آورده، ولی مجموع افراد شاغل در این بخش، کمتر از ۵/۰ درصد نیروی کار هند می باشد. از این رو بخش مذکور نمی تواند تحولی در اقتصاد هند به وجود بیاورد.‏

رشد اقتصادی چین عمدتا صادرات -محور دانسته می شود، ولی سرمایه گذاری داخلی نیز مولفه مهمی می باشد. حتی در اوج رونق اقتصادی جهان بین سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷، صادرات تنها حدود یک چهارم از رشد تولید ناخالص داخلی چین را شامل می شد.‏

از سوی دیگر و بر خلاف باور عمومی بخش عمده فقر زدایی در چین به خاطر همگرایی با اقتصاد جهانی نبود بلکه از عوامل داخلی همانند رشد بخش کشاورزی ناشی شده است. گسترش صادرات محصولات نیازمند به کارگر، بسیاری از چینی ها را از فقر خارج ساخته است.‏

این مسئله در مورد هند صادق نیست، زیرا صادرات آن مهارت و سرمایه بر هستند. اصلاحات اقتصادی بخش تعاونی هند را پویا و رقابت پذیر ساخته ولی بخش اعظم اقتصاد هند، تعاونی نیست. در واقع ۹۲ درصد از نیروی کار هند در بخش غیر رسمی اشتغال دارد. فقر زدایی در هند چشمگیر بوده ولی بنیادین نبوده است. در واقع براساس شاخص های غیردرآمدی فقر -مرگ و میر کودکان، سوء تغذیه و ترک تحصیل- عملکرد هند قابل توجه نیست.‏

در رسانه های مالی، هند و چین به فرزندان کاغذی جهانی شدن واصلاحات بازار معروف هستند و حتی در مورد مسائلی همانند خصوصی سازی، حقوق مالکیت و موانع بوروکراتیک، این دو کشور خارج از حیطه سنت های اقتصادی قرار دارند. بنا به شاخص های آزادی اقتصادی، چین و هند در گروه عمدتا غیرآزاد قرار دارند و در بین ۱۵۷ کشور، چین جایگاه ۱۲۶ و هند رتبه ۱۱۵ را به خود اختصاص داده است.‏با این حال نمی توان از میراث مثبت خط مشی های اقتصادی سوسیالیستی در این دو کشور غافل شد. به عنوان مثال سوسیالیسم چینی زمینه های مناسبی را برای رشد بویژه در حوزه های آموزش و بهداشت، برق رسانی روستایی، شبکه ایمنی و توزیع برابر حقوق زمین، تمرکز زدایی اقتصاد منطقه ای و مشارکت بالای زنان در نیروی کار فراهم نموده است. افزون بر این، بخش عمده میراث سوسیالیستی در این دو کشور عبارت است از تاثیر انباشتی نقش فعال دولت در توسعه تکنولوژیک.‏

با این وجود، بدون اصلاحات سیاسی، کارآمدی بلندمدت چنین سیستم هایی در هاله ای از ابهام قرار دارد. هم اینک رسانه ها باید از بحث های عادی کنونی فراتر رفته و بسیاری از ویژگی های رشد چین و هند که در قرائت های ساده انگارانه از پیروزی اصلاحات بازار کنار گذاشته شده اند را نیز مورد بحث و بررسی قرار دهند. ‏

پراناب باردهان

استاد اقتصاد دانشگاه کالیفرنیا

مترجم: عارف ایرانی