همه چیز در مورد عسل

عسل الهام بخش افسانه های بسیار بوده و داستان های فراوانی از قدرت جادویی آن را می توان در گذر زمان یافت

عسل الهام بخش افسانه های بسیار بوده و داستان های فراوانی از قدرت جادویی آن را می توان در گذر زمان یافت. مردمان تمدن های باستانی به ارزش عسل پی برده بودند و روش های خلاقی برای مصرف آن هم به عنوان یک ماده غذایی و هم جهت مصارف دیگری یافته بودند.

فراعنه با کوزه های عسل به سفر ابدی خود به سوی جهان باقی فرستاده می شدند و نیز مصریان کشف کرده بودند عسل وسیله ای ایده آل برای مومیایی کردن مردگانشان است. فلاسفه و پزشکان بزرگی مانند ارسطو و سقراط مجذوب این زنبورهای تولیدکننده بودند. آنها زنبورهای عسل را در کندوهایی نگهداری و اجتماع پیچیده آنها را بررسی می کردند ضمن آنکه از عسل تولیدی این زنبورها بهره مند می شدند.

یونانیان و رومی ها که به سرعت خواص درمانی و قدرت شفابخشی عسل را شناخته بودند خیلی زود کوزه عسل را از آشپزخانه به مطب پزشک انتقال دادند.

بسیاری از روش های درمانی عسل در آن روزگار هنوز برای سلامتی، شادابی و طول عمر مورد استفاده قرار می گیرند.

عسل برای مصارف زیبایی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. صاحبان زیبایی های افسانه ای مانند کلئوپاترا و مادام دوباری از جمله زنان بی شماری هستند که در خلال قرن ها از عسل برای حفظ زیبایی خود بهره می بردند. زنان امروز هم می توانند از این خواص از طریق نسخه های خانگی و یا محصولات کارخانه ای بهره مند شوند.

البته ساخت این معجون ها و لوسیون ها بدون وجود زنبورهای مقاوم عسل ممکن نبود که با پشتکاری ستودنی از گلی به گل دیگر پر می کشند و شهد گل های گوناگون را جمع آوری کرده و طی پروسه ای شبیه به کیمیاگری به این ماده ارزشمند طلایی تبدیل می کنند. ما با زنبورداری این مهارت اعجاب انگیز زنبور عسل را به خدمت گرفته ایم و امروز انواع بسیار متنوعی از عسل را از گوشه و کنار دنیا در اختیار داریم. هر یک از انواع عسل که در نقاط مختلف جهان به دست می آیند از رایحه و طعم خاص خود برخوردارند:

عسل رزماری مدیترانه، عسل اوکالیپتوس از استرالیا و عسل اسطوخودوس تولید شده در فرانسه هر کدام طعم و بوی ویژه ای دارند.

عسل به طعم انواع گوشت و همچنین بسیاری از کیک ها، انواع شیرینی و دسرها غنا می بخشد. اغلب ما با طعم های معمولی مثل نان، کره و عسل که بیشتر ما را به یاد صبحانه کودکی می اندازد آشنا هستیم اما آشپزی با عسل و همراهی آن با انواع گوشت شاید در طباخی ایرانی کمتر متداول باشد. با این همه خواص و طعمی که با مواد مختلف به راحتی همراه می شود عجیب نیست که عسل همیشه تا این اندازه محبوب بوده و در تمدن های باستانی ماده ای ارزشمند و حیاتی محسوب می شده است.

داستان عسل از زمان نامشخصی که اولین انسان از چشیدن طعم شیرین آن لذت برد، آغاز می شود. تنها چیزی که می توانیم حدس بزنیم این است که اولین کشف کنندگان عسل احتمالا به طور اتفاقی به یک کندوی عسل در تنه خالی یک درخت یا سوراخی در دیواره ای خاکی برخورده اند. چند نیش زنبور به سرعت فراموش می شود اما شیرینی بی همتای عسل در تضاد با طعم های متداول گوشت شکار، گیاهان و دانه های خوراکی در خاطر می ماند.

انقلاب دوران نوسنگی، زمانی که انسان شکارچی به مزرعه دار و دامپرور ارتقا یافت، پروسه ای کند بود و در نقاط مختلف جهان با سرعتی متفاوت به وقوع پیوست. در حدود ۱۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، همچنان که یخچال های طبیعی کاهش یافتند و آب و هوای زمین به تدریج گرم تر شد و در نتیجه پوشش گیاهی زمین گسترش یافت کم کم اجتماعات کوچکی از انسان ها در نزدیکی مزارع طبیعی حاصل از رویش دانه های وحشی شکل گرفتند و انسان یادگرفت برخی از این دانه ها را می تواند جمع آوری کرده و دوباره بکارد تا محصول بیشتری به دست آورد.

در حدود همین زمان نگهداری و اهلی کردن حیوانات نیز آغاز شد و هرجا که شرایط مساعد بود زنبورهای وحشی نیز گرفته می شدند و در کندوهای بسیار ابتدایی نگهداری می شدند تا عسل و موم تولید کنند. اولین تصاویر و نقاشی هایی که جمع آوری عسل را نشان می دهند، بر روی دیوارهای سنگی پناهگاهی واقع در جنوب اسپانیا یافت شده اند و حدود ۱۵۰۰۰ سال قدمت دارند. با این وصف تصور می شود کوچ نشینان آسیای مرکزی اولین مردمانی بودند که عسل را یافتند و به سایر جهانیان معرفی کردند.

عسل به صورت یک کالای حیاتی در مصر باستان درآمد که از آن به عنوان غذای پیشکشی به خدایان شان و یکی از مواد ترکیبی در مومیایی مردگان استفاده می کردند.

در طول اولین سلسله سلطنت در مصر سفلی حدود ۳۲۰ سال پیش از میلاد مسیح، زنبور سمبل فراعنه شد. از آن پس از زنبور به عنوان نشان خانواده سلطنتی در خط تصویری هیروگلیف استفاده شد. تصور احساس مردم آن زمان نسبت به زنبور عسل و توانایی عجیبش در تبدیل ذرات شهد گل به چنین ماده فوق العاده ای در مقادیر قابل توجه کار مشکلی نیست.

در دورانی که زیست شناسی و گیاه شناسی هنوز وجود نداشت مردم احتمالا تصور می کردند تبدیل شهد گل به عسل نوعی جادوگری است.

مصریان زنبورهای شان را در کندوهای بلند استوانه ای شکل نگهداری می کردند و کندوهایی با این شکل هنوز در بخش های دور افتاده مصر امروز مورد استفاده قرار می گیرند.

عسل با وارد کردن دود از یک سوی استوانه و بیرون راندن زنبوران از دهانه دیگر آن جمع آوری می شد به طوری که تصاویر و نقاشی های دیواری به جامانده از آن زمان این روش را می توان دید. سپس نیمی از شانه عسل را از کندو خارج می کردند و باقی مانده آن را برای زنبوران می گذاشتند.

موم عسل نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. از آن برای مصارف زیبایی و مومیایی کردن استفاده می کردند. همچنین از آن برای نوشتن و نقاشی نیز بهره می گرفتند.

در یکی از روش ها پیگمان های رنگی و رزین ها به موم ذوب شده اضافه می شدند و با کاردک بر روی سطوح مناسب زده می شدند. سپس از حرارت دادن آن برای ثابت کردن رنگ ها استفاده می کردند. نقاشی های مومی به طور گسترده در میان مصریان رواج داشت به ویژه برای تزئین پرتره هایی در اندازه طبیعی از چهره افراد که به جای صورت مومیایی قرار داده می شد.

مصریان گاهی مالیاتشان را با عسل می پرداختند و بر روی محصول زنبورداران مالیات بسته می شد. بخش اعظمی از محصول عسل به خدایان هدیه می شد و همراه با شاهان در مقبره ها دفن می شد تا در زندگی پس از مرگ به مصرف برسانند.

اسناد به جا مانده نشان می دهد که ۲۰ سال پیش از میلاد مسیح پادشاه مصر، رامسس سوم ۱۵ تن عسل را به خدای نیل «هاپی» پیشکش کرد. از عسل برای پختن کیک های مخصوصی که به پیشگاه خدایان هدیه می شد نیز استفاده می کردند.

برخی از این کیک ها در معابد باستانی یافت شده اند.

یونانیان باستان نیز کیک های کوچک از آرد، عسل و روغن می پختند و گاه در داخل آنها گل های تازه قرار می دادند و این کیک ها را به پیشگاه خدایانشان تقدیم می کردند. آنها عسل را یکی از مواد غذایی مهم و همچنین دارویی شفابخش می پنداشتند. در دستورهای غذایی به جا مانده از آن زمان غذاهای گوشتی متنوعی با عسل به چشم می خورند و کیک ها و دسرهای متنوعی از ترکیب عسل با شیر و پنیر تهیه می شده اند. ردپای عسل را در اشعار و ادبیات باقی مانده آن دوران نیز می توان یافت. زنبورداری در یونان باستان کاری ارزشمند محسوب می شد و در میان غنی و فقیر رواج داشت.

در روم باستان هم کندوهایی از مصالح گوناگون ساخته می شد، از چوب، یا الیاف گیاهی و انواع گلی و حتی نوع شفافی از کندوها که از ماده ای ساخته می شد که تصور می شد میکا بوده است و اجازه می داد فعالیت زنبورها در داخل آن دیده شوند.

در حدود یک قرن پیش از میلاد مسیح ویرژیل شاعر رومی حفاظت از کندو در برابر تغییرات آب و هوا را مطرح کرد و ایجاد لایه محافظی از گل در خارج از کندو را برای حفاظت از زنبورها از سرمای زمستان و گرمای تابستان پیشنهاد کرد.

امروز نیز عسل به عنوان یک محصول طبیعی که از سایر شیرین کننده ها کمتر فرآوری شده و کالری کمتری نیز تولید می کند مورد علاقه بسیاری از مردم است. این ماده مفید اکنون یک کالای تجاری محسوب می شود که میلیون ها تن از آن هر ساله در سراسر جهان تولید می شود.

از گذشته تاکنون از عسل در درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شده است. عسل شامل قندهایی چون گلوکز، فروکتوز، مواد معدنی همچون منیزیم، پتاسیم، کلسیم، کلریدسدیم، گوگرد، آهن و فسفات است. در ضمن اینکه ویتامین هایی همچون B۱ ، B۲ ، B۶ ، B۳ ، B۵ و C نیز براساس کیفیت و نوع عسل به نسبت های متفاوت در آن دیده می شود.

مهمترین خاصیت عسل، ضدمیکروب بودن آن است. تحقیقات انجام شده در سال های اخیر نشان می دهد گذاشتن آن بر روی زخم ها مانع عفونت می شود. از آنجایی که عسل حاوی مواد آنتی باکتریایی است می تواند به خوبی باعث بهبود زخم ها شود. زمانی که عسل با رطوبت بدن تماس پیدا می کند، آنزیم گلوکز اکسیداز که توسط زنبورها در عسل ایجاد شده است به آرامی آزاد می شود و پراکسید ئیدروژن ضدعفونی کننده به میزان زیادی آزاد می شود و می تواند در حدی که به خود بافت آسیب نرساند، باکتری ها را نابود کند.

در ادامه با جذب مایعات و مواد مقوی به منطقه آسیب دیده باعث رشد سلولی و جلوگیری از خشک شدن زخم می شود. فعالیت استمیک عسل باعث حضور یک لایه از مایع بین بافت ها و بانداژ می شود و باعث می شود در هنگام نیاز بدون درد جا به جا شود و سلول های جدید پاره نشود. به همین جهت در برخی بیمارستان های دنیا برای درمان زخم بستر از ترکیبات آن استفاده می شود.

عسل به علت داشتن گلوکز و فروکتوز باعث تولید انرژی سریع سوختن گلوکز و طولانی سوختن فروکتوز می شود به همین خاطر سهم بسزایی در تولید انرژی در بدن دارد.

مصرف مرتب عسل برای تقویت قوای جنسی و درمان نا توانی های آن بسیار مؤثر است از عسل با روش های مختلف و با ترکیب با عصاره گیاهان مؤثر در درمان این ناتوانی ها می توان بهره گرفت. عسل همچنین نقش مهمی در حفظ و تجدید جوانی سلول های پوست ایفا می کند. مخلوط عسل خالص با زرده تخم مرغ و خامه ترش یکی از بهترین ماسک ها برای حفظ زیبایی پوست به شمار می رود. از دیگر ویژگی های منحصر به فرد عسل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سریع الهضم است. مولکول های قند موجود در عسل به راحتی می توانند به سایر قندها تبدیل شوند، به همین جهت حتی حساس ترین معده ها نیز می تواند آن را به سادگی هضم کند. با آن که عسل چسبنده و شیرین است، عامل مهمی در ایجاد پوسیدگی دندان محسوب نمی شود.

منبع بسیار خوبی از آنتی اکسیدان است و نقش بزرگی در جلوگیری از سرطان و همچنین بیماری های قلبی دارد. سطح کالری آن پایین است. در مقایسه با سایر مواد قندی ۴۰درصد کمتر کالری دارد، هرچند انرژی آن بسیار بالا است، اما به وزن بدن شخص اضافه نمی کند.

در درمان آلرژی های فصلی مناسب است. از طرفی باعث تحریک و تقویت قلب و نیز گشاد شدن رگ ها شده و جریان خون را در درون شریان های انشعابی افزایش می دهد.