نگران آینده

«بحران ازدواج, ۵ سال آینده در راه است» آنچه این وضعیت بحرانی را آشکارا ترسیم می کند آمار ۱۵میلیون جوان ایرانی در سن ازدواج است که به دلایل مختلف و متفاوت امکان تشکیل خانواده را نیافته یا از این کار سرباززده اند

«بحران ازدواج، ۵‌سال آینده در راه است». آنچه این وضعیت بحرانی را آشکارا ترسیم می‌کند آمار ۱۵میلیون جوان ایرانی در سن ازدواج است که به دلایل مختلف و متفاوت امکان تشکیل خانواده را نیافته یا از این کار سرباززده‌اند.

هم‌اکنون سالانه حدود ۸۴۰ هزار ازدواج در کشور صورت می‌گیرد و چنانچه بخواهیم شرایط بحرانی را پشت ‌سر بگذاریم تعداد آنها باید سالانه به یک میلیون و ۵۰۰هزار ازدواج برسد. در این میان با به توجه فرهنگ ازدواج در جامعه ما که مردان، ازدواج با دختران جوان‌تر را ترجیح می‌دهند، هر سال شمار دخترانی که شانس ازدواج در گروه هم‌سن خود را از دست می‌دهند افزایش می‌یابد، به طوری که بنا بر برخی برآوردهای آماری‌ هم‌اکنون با پیشی‌گرفتن شمار دختران مجرد نسبت به پسران، ۹۵۰‌هزار دختر، شانس کمی برای ازدواج دارند.

نوشتاری که در زیر ارائه می‌شود، خلاصه‌ای است از یافته‌های یک تحقیق که در آن، پیامدهای مثبت و منفی تجرد در بین دختران ایرانی در سه سطح فرد، خانواده و جامعه مورد واکاوی و تدقیق قرار گرفته است.

یافته‌های یک تحقیق با بررسی نظر ۵۳ نفر از دختران مجرد ۳۳ سال به بالای ساکن شهر تهران بیانگر آن است که پیامدهای مثبت و منفی تجرد ، عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فردی دختر مجرد را به صور مثبت و منفی تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. نتایج این تحقیق درخصوص پیامدهای مثبت تجرد برای دختران نشان می‌دهد که استقلال و آزادی، نداشتن آقابالاسر و عدم‌محدودیت در تصمیم‌گیری، مهم‌ترین پیامدی بود که ۳۹‌درصد از پاسخگویان به آن معتقد بودند.

این نتیجه نشان از آن دارد که مهم‌ترین پیامد مثبت تجرد قطعی برای دختران، احساس و تحقق فردیت آنهاست که درصورت ازدواج، دست‌نیافتنی خواهد بود. دومین پیامد، آسودگی خیال از بابت مشکلات زناشویی و عدم‌مسئولیت‌پذیری نسبت به همسران و فرزندان بود که مورد اشاره ۳/۱۵ درصد از پاسخگویان بوده است. ۹/۱۱‌درصد از پاسخگویان مهم‌ترین پیامد عدم‌ازدواج خود را پیشرفت و توسعه شغلی و اقتصادی دانسته و بر این باور بوده‌اند که اگر ازدواج نکنند، می‌توانند در زندگی شغلی و اقتصادی خود به موفقیت‌هایی دست یابند که ازدواج مانع از آن می‌شود.

در رابطه با پیامدهای منفی تجرد نیز، نتایج نشان داد که احساس تنهایی و انزوا مهم‌ترین پیامد منفی عدم‌ازدواج و تجرد دختران است. این پیامد از طرف ۲/۲۷ درصد از پاسخگویان مورد اشاره قرار گرفته است. ۷/۹ درصد از پاسخگویان نیز احساس افسردگی و سرخوردگی و همچنین احساس بی‌انگیزگی، بی‌هدفی و پوچی در زندگی را مهم‌ترین پیامد منفی تجرد برای دختران دانسته‌اند. محرومیت از داشتن فرزند و سرکوب احساسات و عواطف مادری (۸/۶درصد) و محدودشدن، نداشتن آزادی و دخالت دیگران در کارها (۸/۵‌درصد) نیز پیامدهای منفی دیگری بودند که پاسخگویان اعتقاد داشته‌اند تجرد برای آنها به‌دنبال دارد.

این درحالی است که تجردپیامدهای مثبت و منفی نیز برای خانواده دارد. تجرد دختران علاوه بر تأثیراتی که بر خود فرد در عرصه‌های مختلف می‌نهد، به‌دلیل قرارگرفتن فرد در بافت خانواده و همزیستی آنها با همدیگر، خانواده را نیز متأثر می‌سازد. خانواده، بعد از دختران، دومین مرجعی است که بیشترین پیامدهای مثبت و منفی مترتب بر تجرد دختران را تجربه خواهد کرد. مهم‌ترین پیامد مثبت تجرد دختران، پیامد اقتصادی است، به‌طوری که ۱/۳۱ درصد از پاسخگویان اشاره داشته‌اند که حمایت اقتصادی و مالی دختران مجرد از خانواده، مهم‌ترین پیامد آن برای خانواده است.

نقش حمایتی دختران مجرد برای والدین (مشخصاً اجتماعی، فرهنگی و روانی) مانند مراقبت و سرپرستی از آنان در دوران کهولت، پیامد دیگر تجرد دختران برای خانواده است که ۸/۱۷ درصد از پاسخگویان برآن صحه گذاشته‌اند. ۳/۱۳‌درصد از پاسخگویان نیز آسودگی خاطر خانواده از مشکلات زناشویی احتمالی برای دختران را مهم‌ترین پیامد تجرد دختران و عدم‌ازدواج آنان برای خانواده عنوان کرده‌اند.

در رابطه با پیامدهای منفی تجرد دختران برای خانواده، قریب به دو سوم (۲/۶۲ درصد) از پاسخگویان اذعان داشته‌اند که مهم‌ترین پیامد، نگرانی آنها از آینده و سرنوشت اقتصادی و اجتماعی فرزند خود، خصوصاً با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه امروزی است. به بیانی، خانواده همچنان نگران این مسئله خواهد بود که درصورت نبود آنان و فی‌الواقع بعد از مرگ، آینده دخترشان چه خواهد شد. فشار روانی ناشی از تجرد دختران برای خانواده نیز پیامد مهمی است که ۶/۲۱‌درصد از پاسخگویان به آن اعتقاد این پاسخگویان در اظهارات خود، احساس سرافکندگی خانواده در بین اقوام و خویشاوندان و در نتیجه فشار روانی آنها بر خانواده را مهم‌ترین پیامدی دانسته‌اند که تجرد و ازدواج‌نکردن دختر برای خانواده به همراه دارد. بروز و تشدید اختلافات در بین اعضای خانواده (۴/۵ درصد) و افزایش هزینه‌ها و مخارج امرار معاش (۷/۲درصد) از دیگر پیامدهای تجرد دختران برای خانواده‌هاست در همین حال باید به پیامدهای مثبت و منفی تجرد برای جامعه نیز اشاره کرد، قدرمسلم تجرد دختران، در کنار پیامدهایی که برای خود دختر و خانواده وی دارد، جامعه را نیز در سطح وسیع‌تر متاثر می‌سازد.

نتایج این تحقیق مبنی بر پیامدهای تجرد دختران برای جامعه نشان از آن داشت که مهم‌ترین پیامد مثبت این تجرد، پیامد اقتصادی است. به‌طوری که ۷/۴۱درصد از پاسخگویان تجرد را به‌عنوان یک امر مثبت در جهت فراهم آمدن نیروی اقتصادی فعال در جامعه دانسته‌اند که می‌تواند فارغ از نگرانی راجع به مسائل شخصی زندگی (مترتب بر زندگی مشترک و زناشویی)، برای افزایش بهره‌وری و تولید جامعه مفید واقع شود.

پیشگیری از تبعات ازدواج ناموفق مانند طلاق و پیامدهای آن، مورد دیگری بود که ۸/۲۰‌درصد از پاسخگویان آن را به‌عنوان دومین پیامد مثبت تجرد دختران برای جامعه عنوان کرده‌اند. به زعم این گروه، تجرد دختران موجب می‌شود مواردی مانند طلاق در جامعه و تبعاتی که به‌دنبال دارد، کم شود.

همچنین، ۳/۸ درصد از پاسخگویان گفته‌اند پیامدی که تجرد دختران و ازدواج نکردن‌شان برای جامعه دارد، این است که سطح تحصیلات و به عبارتی آگاهی در جامعه بالا می‌رود و از این رهگذر، جامعه با افرادی آگاه و هوشمند نسبت به مسائل مختلف روبه‌رو خواهد بود.

پیامدهای منفی تجرد دختران برای جامعه از دید پاسخگویان نیز قابل تأمل و تدبر است. این پاسخگویان در پاسخ خود به مهم‌ترین پیامدهای منفی ازدواج نکردن دختران برای جامعه اظهار داشته‌اند که مهم‌ترین آنها، گسترش فساد اخلاقی و فحشا در سطح جامعه است (۵/۲۲‌درصد). پس از آن، سه پیامد «گسترش انحرافات و آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، فرار دختران از منزل و...» ، «رفتارهای پرخطر، کاهش میزان موالید و جمعیت» و «رواج بی‌طراوتی، افسردگی و پوچی در سطح جامعه» (با ۱۵‌درصد) مهم‌ترین پیامدهایی بوده‌اند که پاسخگویان برای تجرد دختران در سطح جامعه اذعان داشته‌اند.

۱۰ درصد از پاسخگویان گفته‌اند که اگر دختران مجرد بمانند و ازدواج نکنند، جامعه لاجرم باید برای آنها برنامه ریزی کند، کمااینکه برای سالمندان و کهنسالان نیز چنین می‌کند. به بیانی، افزایش تعداد دختران مجرد و هرگز ازدواج نکرده در سطح جامعه، نشان از بروز یک گروه و به عبارتی قشر اجتماعی دارد که لزوم اهتمام و برنامه‌ریزی دولت برای آنها را مطرح می‌کند.

از بین رفتن حرمت خانواده در سطح جامعه نیز دیگر پیامدی بوده است که از طرف ۵/۷‌درصد از پاسخگویان مورد اشاره قرار گرفت. این گروه از پاسخگویان بر این باور بوده‌اند که با عدم‌ازدواج دختران و در نتیجه عدم‌تشکیل خانواده، حرمت خانواده از هم فرو می‌پاشد

کرم حبیب‌پور گتابی