مسمومیت با مونواکسید کربن

هجوم هوای سرد به مناطق مختلف کشورمان و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی که عمدتا گازسوز است، خطرات ناشی از مسمومیت با مونواکسید کربن (گازگرفتگی) را افزایش می‌دهد. هر ساله آمارهای …

هجوم هوای سرد به مناطق مختلف کشورمان و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی که عمدتا گازسوز است، خطرات ناشی از مسمومیت با مونواکسید کربن (گازگرفتگی) را افزایش می‌دهد. هر ساله آمارهای متعددی از بیمارستان‌های سطح کشور انتشار می‌یابد که دال بر شیوع بالای سالانه این مسمومیت است. این مسمومیت ناشی از سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند زغال، نفت، گازوئیل، بنزین و گاز شهری است.

مونواکسید کربن گازی است بی‌رنگ و بی‌بو که براحتی منتشر می‌شود. مونواکسید کربن از طریق تنفس وارد ریه‌ها شده، به جریان خون رسیده و به گلبول‌های قرمز متصل می‌شود. گلبول‌ قرمز وظیفه اتصال و انتقال اکسیژن را دارد، اما زمانی که مونواکسید کربن به آنها متصل می‌شود دیگر توانایی حمل اکسیژن را از دست می‌دهد. در این صورت خود به ‌خود اکسیژنی از ریه جذب بدن نشده و بیمار با وجود استنشاق اکسیژن خفه می‌شود.

برای پخش گاز در سراسر بدن حدود چهار تا شش ساعت زمان نیاز است؛ مدت زمانی که ما در خواب هستیم و گاز سمی در حال پخش در هوای اتاق است. مسمومیت در کودکان سریع‌تر بروز کرده، اما در افراد مسن عوارض عصبی ناخوش بیشتری را بجا می‌گذارد. جنین مادران باردار نیز می‌تواند دچار مسمومیت با مونواکسید کربن ‌شود.

علائم مسمومیت متنوع است. شایع‌ترین علائم شامل سردرد، احساس گیجی، تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال می‌شود. البته بیماران با تشخیص ابتلا به عفونت‌های ویروسی یا مسمومیت غذایی مرخص می‌شوند. باید دقت داشت که این بیماران تب نداشته و دسته‌‌جمعی مبتلا می‌شوند. اگر پیگیری از نظر تماس با گاز شهری و دیگر سوخت‌های فسیلی مانند تماس با دود ماشین از آنها گرفته شود، تشخیص به بیراهه نمی‌رود. اغلب آزمایشگاه‌های بیمارستانی و غیربیمارستانی توانایی شناسایی را ندارند یا دسترسی به آن مقدور نیست. در صورتی که شرایط مصدوم به احتمال مسمومیت با مونواکسید کربن دلالت دارد باید بسرعت و بدون معطلی برای تشخیص از محیط آلوده خارج شده و به بیمارستان منتقل شود.

درمان اصلی در بیمارستان با تجویز اکسیژن با غلظت بالا شروع می‌شود. بسیاری از بیماران نیازمند اکسیژن با فشار بالا هستند که تعداد محدودی از مراکز درمانی به آن دسترسی دارند.

متاسفانه تعدادی از مصدومان مسمومیت با مونواکسید کربن دچار عوارض تاخیری می‌شوند. از دست رفتن حافظه، اختلال شخصیتی، پرخاشگری، بی‌قراری و حتی کوری از دیگر عوارض تاخیری گزارش شده است. با وجود تحقیقات فراوان افراد در معرض خطر چنین عوارضی مشخص نیستند، اما مسلم است که هر چه علائم اولیه شدیدتر باشد خطر بروز عوارض بیشتر است.

پیشگیری

ـ باید قبل از استفاده از وسایل گرماساز از کارکرد صحیح آن اطمینان داشت. ایمنی باید در مورد عدم نشت گاز و تولید گاز مونواکسید کربن صورت گیرد.

ـ افرادی که دچار مسمومیت با این گاز می‌شوند، نباید به محل بازگردند، مگر این‌که سیستم گرمایشی بخوبی بررسی و معاینه شده و نقایص برطرف شود.

ـ هرگز در فضای بسته ماشین را برای مدت طولانی روشن نگذارید. گاز مونواکسید کربن هیچ نشانه‌ای ندارد و بدون این‌که فرد متوجه شود وی را مسموم می‌کند.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس