کاغذ بی‌خط: ناصر تقوایی/۱۳۸۰

رویا و جهانگیر پس از ده سال زندگی مشترک درمی‌یابند که هنوز شناخت کافی از یکدیگر ندارند، رویا که به نویسندگی علاقه‌مند شده به کلاس فیلمنامه‌نویسی می‌رود؛ اما در این راه با …

رویا و جهانگیر پس از ده سال زندگی مشترک درمی‌یابند که هنوز شناخت کافی از یکدیگر ندارند، رویا که به نویسندگی علاقه‌مند شده به کلاس فیلمنامه‌نویسی می‌رود؛ اما در این راه با مخالفت‌ها و کنایه‌های همسرش مواجه می‌شود. رویا چند روزی قهر می‌کند و پس از چند روز با فیلمنامه‌ای از زندگی خودش به خانه باز می‌گردد.

کاغذ بی‌خط بی‌شک یکی از آثار مدرن سینمای ایران است که ناصر تقوایی فیلمساز گزیده‌کار و تا حد زیادی وسواس سینمای ایران که معروف است از یک پلان فیلمش هم به سادگی نمی‌گذرد و آن را به عنوان ششمین فیلم خود در حدود سی و چند سال فیلمسازی ساخته است. کاغذ بی‌خط مضمونی طنزآمیز دارد و از همه مهم‌تر بیش از ۹۰درصد فیلم در یک لوکیشن اتفاق می‌افتد. این تک لوکیشن بودن فیلم باعث شد تهیه‌کننده راحت‌تر به سمت تهیه فیلمی با امضای ناصر تقوایی بیاید، اما وسواس‌های کارگردان اینجا هم گریبان فیلم را گرفت. فیلمی که برای حداکثر پنجاه جلسه فیلمبرداری برنامه‌ریزی شده بود، حدود چهار ماه طول کشید و تقوایی، با انرژی حیرت‌انگیزی تمام اجزای صحنه و جزئیات کار را با دقتی مینیاتوری کنترل کرد و کنار هم چید.

در آن زمان تولید فیلمی جدید از ناصر تقوایی توجه مطبوعات را به خود جلب کرد و روزی نبود که نشریات موسوم به نشریات زرد خبری از اختلاف میان بازیگران یا تقوایی با تهیه‌کننده چاپ نکنند. اما حقیقت غیر از این بود و فیلمبرداری با انعطاف تهیه‌کننده (حسن توکل‌نیا) و عواملی که فقط در فکر اجرای خواسته‌های استاد بودند، بدون مشکل پایان یافت. فیلمنامه فیلم را یکی از شاگردان کلاس فیلمنامه‌نویسی تقوایی، مینو فرشچی به عنوان پایان‌نامه کلاس ارائه داد و تقوایی البته در اجرا، طنز فیلمنامه را کمرنگ کرد و حتی در جاهایی لحن فیلم تراژیک شد. هدیه تهرانی پس از شوکران بار دیگر یادگاری ماندگار از خود به جا گذاشت و برای اولین بار در مقابل خسرو شکیبایی قرار گرفت. این دو ستاره سینمای ایران برای اینکه شانس کار با تقوایی را از دست ندهند حدود نیمی از دستمزد معمولشان در فیلم‌های دیگر را در اینجا گرفتند.

دیدن دوباره و چندباره فیلم استاد دلیل نمی‌خواهد. ناصر تقوایی به جرات جزو سه کارگردان برتر تاریخ سینمای ایران است که در معدود کارهایش نبوغی مثال‌زدنی از خود نشان داده است. او از کاغذ بی‌خط به بعد دیگر نتوانست فیلم بسازد، پس دیدن کاغذ بی‌خط به عنوان آخرین اثرش هنوز هم توصیه می‌شود!

علیرضا مجمع