پل‌قوس ـ ناتمام

وقتی یک مهندس چینی دریافت که قوس لزوماً نباید نیم‌دایره باشد، پیشرفتی نظری روی داد. می‌شد پل ساخت که نه بر قوس نیمدایره‌ای مرسوم بلکه بر قوس ناتمام (قوس قطعه‌ای) متکی باشد. تحقیق …

وقتی یک مهندس چینی دریافت که قوس لزوماً نباید نیم‌دایره باشد، پیشرفتی نظری روی داد. می‌شد پل ساخت که نه بر قوس نیمدایره‌ای مرسوم بلکه بر قوس ناتمام (قوس قطعه‌ای) متکی باشد. تحقیق در این امر آن است که قوس عظیمی را در نظر بگیریم که در زمین فرو رفته باشد اما فقط نوک آن بالاتر از سطح زمین دیده شود. این گونه پل مصالح کمتری می‌برد و قوی‌تر از پل‌هائی است که با قوس نیمدایره ساخته شود.

این پیشرفت در چین در قرن هفتم میلادی صورت گرفت و مبدأ آن لی چون بنیانگذار مکتب کاملی از مهندسی ساختمان بود که تأثیراتش قرن‌ها ادامه یافت. خوشبختانه نخستین پل بزرگ او که در ۶۱۰ میلاید ساخته شد، دست نخورده مانده و امروزه هم مورد استفادهٔ فراوان است. این پل که پل بزرگ سنگی نام دارد بر دهانهٔ رود جیائو در نزدیکی پائوخیان در پای کوه‌های شنسی در حاشیهٔ جلگهٔ چین شمالی قرار دارد.

در پل اصلی چهار قوس کامل کوچک به کار رفته است. کاربرد این قوس‌ها نوآوری پرثمری در رشتهٔ پل‌سازی بود، زیرا این قوس‌ها نخستین پشت بغل‌های قوس‌دار در جهان بودند. لی‌چون دریافت که با ایجاد این حفره‌ها در طرفین پل می‌تواند در آن واحد چند کار انجام دهد: آب‌های طغیانی از آنها عبور می‌کنند و امکان ویرانی پل اصلی و خرابی پایه‌هایش در اثر طغیان ناگهانی آب کمتر می‌شود؛ وزن کل پل کمتر می‌شود و امکان فرورفتگی طرفین پل در سکوهای رود از بین می‌رود؛ مقادیر عظیمی در مصالح صرفه‌جوئی می‌شود که در پل‌های توپر امکان نداشت.

دهانهٔ پل سنگی ۵/۳۷ متر است. بزرگترین پل سراسر قوسی رومی، پونت سن مارتن در نزدیکی آئوستا (شمال غربی ایتالیا) دهانهٔ ۵/۳۵ متری دارد. دهانهٔ پل‌های سراسر قوسی رومی ۱۸ تا ۲۵ متر بود، حال آن‌که قوس‌های کامل در آبگذرهای رومی به‌طور متوسط دهانه‌ای در حدود ۶ متر داشتند.

بزرگترین پل قوس ـ ناتمام در چین پل معروف مارکوپولو است. علت این نام‌گذاری این است که مارکوپولو به تفصیل شرحش را داده است. درست در غرب بیچینگ، بر رود یونگدینگ در شهرک لوگوئوجیائو ساخته شده و ۲۱۳ متر طول دارد، از یاده قوس ناتمام (قطعه‌ای) پیاپی تشکیل شده که هر کدام دهانه‌ای به‌طور متوسط حدود ۱۹ متر دارند. این ژل در ۱۱۹۸ ساخته شده و امروزه هنوز کامیون‌ها و اتوبوس‌ها بر آن رفت و آمد می‌کنند. مارکوپولو آن را بهترین پل دنیا می‌دانست.