کامپیوتر مردانه نیست

نگاهی به پیشرفت زنان در حوزهit

● «سخت‌افزار؟!.. .

دختر و مهندسی سخت‌افزار؟!.. .. برو تایپ یاد بگیر، گرافیک کامپیوتری یا حسابداری. این چیزها به دردت می‌خورد... حالا اگر هم می‌خواهی مهندس بشوی حداقل مهندس نرم‌افزار بشو. یک چیزی بخوان که مناسب دخترها باشد...»

این حرف‌ها را پدر نرگس سال گذشته موقع انتخاب رشته دانشگاه گفته بود. نرگس می‌گوید: «پدرم نمی‌توانست قبول کند من رشته سخت‌افزار بخوانم، فکر می‌کرد چون کلمه سخت در اسم آن وجود دارد پس حتما سخت و خشن است و مناسب پسرهاست.»

به نظر می‌رسد شمار کسانی که مثل پدر نرگس فکر می‌کنند کم نباشد. آمارهای جهانی حکایت از استفاده بیشتر مردان از کامپیوتر و امکانات فضای مجازی دارد. نتایج تحقیقی در سال ۲۰۰۲ نشان می‌دهد ۳۸ درصد از کاربران اینترنت در آمریکای لاتین زنان هستند، در حالی که در اتحادیه اروپا این رقم ۲۵ درصد، در روسیه ۱۹ درصد، در ژاپن ۱۸ درصد و در خاورمیانه فقط ۴ درصد است. گفته می‌شود علت این امر، عدم آموزش، فقر و دسترسی نامناسب زنان به تکنولوژی است. در نتیجه در کل جهان زنان کمتر از کامپیوتر استفاده می کنند.

● تکنولوژی نوین، دیدگاه سنتی

مهروش ذاکری کارشناس ارشد ارتباطات دراین باره می‌گوید :«شکاف دیجیتال یا به عبارت ساده‌تر نابرابری در استفاده از کامپیوتر سه بعد اقتصادی، آموزشی و زبانی و جنسیتی دارد و بالاترین میزان شکاف در رابطه با جنسیت دیده می‌شود. زیرا ابعاد اقتصادی و آموزشی در رابطه با جنسیت تشدید می‌شوند. یعنی زنان هم از لحاظ اقتصادی و آموزشی محروم‌ترند و هم باید با نابرابری‌هایی که به واسطه زن بودن به آنان تحمیل می‌شود مقابله کنند.»

بنابراین در کنار نبود منابع اقتصادی و آموزشی، هنجارهای اجتماعی و فرهنگی نیز نقش مهمی در عدم دسترسی زنان به تکنولوژی‌های ارتباطی بویژه کامپیوتر و اینترنت دارد.

هرجا که صحبت از کمبود امکانات به میان می‌آید زنان اولین گروهی هستند که از دسترسی محروم می‌شوند و هرجا صحبت از آموزش می‌شود مردان اولین گروهی هستند که در اولویت قرار می‌گیرند.

از سوی دیگر نگاهی به آگهی‌های استخدام نشان می‌دهد در حوزه آی.تی به طور معمول از مردان برای خدمات سخت‌افزاری، طراحی صفحات وب، نصب و راه‌اندازی سیستم و شبکه و از زنان برای تایپ، کارهای گرافیکی و اپراتوری دعوت به کار می‌شود. بنابراین دیدگاه‌های سنتی در مورد مردان و زنان دررابطه با تکنولوژی‌های جدید هم بازتولید می‌شود.

● به سوی آینده‌ای بهتر

با این حال روند پیشرفت زنان در فضای مجازی بسیار سریع‌تر از جهان واقعی بوده است. زنان هر زمان که به امکانات آموزشی دسترسی دست پیدا کرده‌اند از کامپیوتر برای آموزش استفاده کرده و با دیگران شبکه‌هایی را تشکیل داده‌اند. همچنین فرصت‌های شغلی و اقتصادی برای خود و سایر زنان به وجود آورده و دیگران را در معلومات خود شریک کرده‌اند.

سایت یونسکو به عنوان نمونه به گروه زنان فعال در مکزیکوسیتی اشاره می‌کند که با برقراری ارتباط با گروه زنان همفکر خود در کالیفرنیا از طریق پست الکترونیکی اطلاعات مفیدی را در مورد کارخانه نساجی‌ای که در آن مشغول به کار بودند کسب کرده و از آن برای بهبود شرایط کاری و احقاق حقوق خود سود بردند.

در ایران نیز زنان زیادی توانسته‌اند از طریق اینترنت برای مشکلات حقوقی یا پزشکی خود راه حلی پیدا کنند یا از دیگران کمک بگیرند. فاطمه ابویی یکی از این زنان است که با استفاده از سایت‌های پزشکی متوجه وجود علائم سرطان در خود شده است. او می‌گوید: «سال گذشته به طور اتفاقی وارد یک سایت پزشکی شدم و مطلبی در مورد سرطان سینه دیدم. با خواندن آن مطلب احساس کردم من هم علائم این بیماری را دارم. این بود که به پزشک مراجعه کردم و خوشبختانه با مداوای بموقع بهبود یافتم.»

به نظر می‌رسد زنان بسیاری به اهمیت آشنایی با تکنولوژی‌های جدید و استفاده از قابلیت‌های آنها پی‌برده و با وجود موانع موجود قدم‌های بلندی در راه دستیابی به آنها برداشته‌اند. به گزارش روابط عمومی مرکز فناوری اطلاعات سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران سال گذشته از ۱۰۵۵ نفری که از کلاس‌های آموزشی فرهنگسرای آی.تی استفاده کرده‌اند ۵۴۶ نفر زن و ۵۰۹ نفر مرد بوده‌اند.

با وجود این در سراسر جهان تا دستیابی به تعادل جنسیتی فاصله زیادی مانده است. این فاصله بخصوص در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین چشمگیرتر است. به طوری‌که در حال حاضر در آسیا در مقابل هر ۷۸ مرد تنها ۲۲ زن از کامپیوتر استفاده می‌کنند.

اما تغییر این وضع با کمک انجمن‌های غیردولتی مرتبط با امور زنان و تلاش برای رفع عقب‌ماندگی‌های آموزشی و اقتصادی زنان و البته تلاش برای تغییر دیدگاه‌های سنتی و مردسالارانه میسر خواهد شد. این تغییر بیش از هر چیز عزم خود زنان را برای برداشتن فاصله‌ها و کاهش نابرابری می‌طلبد.

امسال نرگس سال اول مهندسی نرم‌افزار را تمام کرده و دراین یکسال در یک آموزشگاه دوره سخت‌افزار، مونتاژ، تعمیر و عیب‌یابی کامپیوتر را گذرانده است. او می‌گوید «می‌خواهم بعد از تمام شدن درسم یک شرکت خدمات کامپیوتری راه‌اندازی کنم. امیدوارم تا آن زمان بتوانم دیدگاه پدرم را درباره کارهای زنانه و مردانه تغییر دهم.»