مقایسه رفتار افراد در محیط شهری و کوه

محتوای فرهنگی تعاملات انسان ها در محیط کوه با محیط شهری علی‌الخصوص در کشور ما تفاوت های خاصی دارد. از یک طرف کوه محلی است که بسیاری از روابط ضروری و ویژگی‌های خاص حاکم بر محیط …

محتوای فرهنگی تعاملات انسان ها در محیط کوه با محیط شهری علی‌الخصوص در کشور ما تفاوت های خاصی دارد. از یک طرف کوه محلی است که بسیاری از روابط ضروری و ویژگی‌های خاص حاکم بر محیط شهری که هریک نوع خاصی از عکس‌العمل یا واکنش را می‌طلبد یا ممکن است ایجاد کند در آن دیده نمی‌شود و از طرف دیگر محلی است که حضور پلیس و عوامل ناظر بر اجرای قوانین در آن نسبت به محیط شهری به حداقل می‌رسد (جز در موارد خاص و مقطعی) و یا محسوس نیست. لذا این شرایط متفاوت مناسبات و کنش‌های متقابل مخصوص به خود و متفاوتی را با محیط شهری ایجاد می‌کند.

در کوه معمولاً شاهد نوعی همیاری داوطلبانه و تعامل صمیمی‌تر (نسبت به محیط شهری) بین اعضاء یک گروه کوهنورد و یا حتی افرادی که تصادفاً همدیگر را در آن محیط ملاقات می‌کنند هستیم که این مسئله می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که به دو مورد اشاره می‌شود :

یکی، احساس نیازی است که محیط کوه به دلیل ویژگی‌های اکولوژیکی‌اش ( مانند ناهمواری مسیرها، سختی پیمایش کوه، خطراتی که فرد در بعضی از مناطق کوه به دلیل مسئله‌ی ارتفاع و صعب العبور بودن بعضی مسیرها و ... برای خو د دیگران احساس می‌کند ) در ذهن افراد ایجاد می‌کند و همین امر به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه روی رفتار افراد با یکدیگر تأثیر می‌گذارد.

دلیل دیگر، ایجاد حس همذات‌ پنداری در بین بعضی افراد است. در همه‌ی کشورها، مکان‌ها و مناطقی وجود دارد که افرادی که به نحوی با بعضی از هنجارهای رایج فرهنگی یا حکومتی مشکل دارند زمان‌هایی را در آن‌ها سپری می‌کنند تا در آن مقطع بتوانند تا حدودی بر مبنای آن مدل رفتاری یا اعتقادی که می‌پسندند رفتار کنند. در ایران و علی‌الخصوص شهر تهران ، کوه جزء چنین مکان‌هایی محسوب می‌شود.

به هر حال، وقتی افرادی با یک نقطه‌ی اشتراک در مکانی جمع می‌شوند، ناخودآگاه به دلیل همان حس همذات پنداری گفته شده، احساس صمیمیت و همدلی بیشتری بینشان بوجود می‌آید که این خود بر نوع تعاملاتشان با یکدیگر موثر است .

البته ذکر این مورد هم ضروری است که خود مسئله مقطعی بودن این حضور و تعاملات هم در این مسئله بی‌تأثیر نیست و اگر قرار بود این حضور و تعاملات در این مکان ادامه‌دار باشد بعضی از ویژگی‌های غیرمطلوب در تعاملات شهری کم‌کم در این بین ظاهر می‌گردید.

درمورد بحث تأثیر حضور یا عدم حضور پلیس در نوع تعاملات انسانی هم ذکر این نکته ضروری است که درست است که در محیط کوه، با وجود حضور کمتر پلیس گاهاً شاهد تعاملات مثبت‌تری بین افراد هستیم و به نظر می‌رسد آرامش بیشتری از این نظر حکمفرماست. ولی این آرامش را نمی‌توان (جز در مورد بعضی گروه‌های خاص) تصدیقی بر بعد آنارشیستی مسئله دانست (که اگر حضور و نظارت دولتی و پلیسی نباشد روابط صورت بهتری دارند و آرامش بیشتری برقرار می‌شود) بلکه به نظر من یکی از علل اصلی این آرامش، نامحسوس بودن حضور پلیس است که این مسئله در عین این که استرس ناشی از حضور یک نهاد نظارتگر را کاهش می‌دهد، این اطمینان را هم به افراد می‌دهد که درصورت بروز مشکل و مزاحمت می‌توانند به طور معین از مرجعی استمداد کنند و اگر چنین حس اطمینانی نبود به عقیده‌ی من افراد بسیاری عطای استفاده از چنین فرصتی را به لقای آن می‌بخشیدند.

مسئله‌ی دیگری که رفتارهای افراد را در کوه از شهر متمایز می‌کند، همانطور که گفته شد ویژگی‌های خاصی است که زندگی شهری به نوعی به رفتار افراد تحمیل می‌کند که برای مثال به دو مورد (که البته شاید پیش پا افتاده به نظر برسند) اشاره می‌شود. یکی از مسائلی که مخصوصاً در شهری مثل تهران در نوع روابط انسان‌ها اثر مهمی دارد مسئله ترافیک است که افراد از ابتدای صبح تا آخر شب با آن روبرو هستند که این مسئله شاید بتوان گفت یکی از بدترین انواع تأثیر را بر وضعیت عصبی افراد می‌گذارد و به نحو بسیار مشهودی در مراودات روزمره افراد تأثیر منفی خود را نشان می‌دهد. افراد به دلیل ماندن طولانی ‌مدت در ترافیک و پشت چراغ‌های قرمز و استرس ناشی از تأخیر در رسیدن به مقصد ،وضعیت عصبی شدیداً تحریک‌پذیری پیدا می‌کنند و شدیداً بی‌حوصله می‌شوند و طبیعی است که چنین افرادی در حین تعامل با هم مشکلات زیادی پیدا خواهند کرد که در محیط کوه به دلیل نبود چنین شرایط و ضروریات زمانی و عوامل استرس‌زا و همچنین به دلیل وضعیت طبیعی و آب و هوایی محیط آرامش و منطق بیشتری در روابط انسانی جاری می‌شود.

مورد دیگر مراودات روزمره‌ای است که بعضاً از سر اجبار صورت می‌گیرد ( مثل مراجعه به یک اداره برای پیگیری مراحل اداری یک پرونده و درگیر شدن با بوروکراسی اداری و یا مواجهه با همسایه یا همکارانی که فرد باطناً تمایلی به مراوده و همنشینی با آنها را ندارد و ...).

به هرحال آرامشی که بر مراوداتی که فرد با میل و خواست خود صورت می‌دهد حاکم است در چنین مراوداتی وجود نخواهد داشت.

http://morour.persianblog.ir/۱۳۸۶/۸/

نویسنده: مریم بحرینی