ساختار سازی برای كاربردی كردن علوم و توسعه فناوری در دنیای امروز

پاركهای علمی با هدف توسعهٔ هر چه سریعتر فناوری و تحقیقات تشكیل می­شوند اولین پارك در سال ۱۹۵۱ به نام پارك درهٔ سیلیكون در آمریكا ایجاد شد و با برخاستن انقلاب الكترونیك از این پارك,, جایگاه و اهمیت پاركها در جهان صنعتی محسوس گشت

این مقاله در پی آن است كه یك نهاد اجتماعی كه در كشورهای صنعتی نقش قابل توجهی در تجاری­سازی نتایج تحقیق و توسعهٔ فناوری دارد، را معرفی می­كند. این نهاد پارك­های علمی هستند و در كشور ما ادبیات آن نیز به صورت دقیق روشن نیست و ابعاد این پدیده جدید اجتمماعی ناشناخته مانده است.

ابتدا انواع این پارك­ها و تعاریف و خصوصیات آنها ارائه می­گردد و سپس آمارهایی از انواع پارك­ها در كشورهای مختلف جهان مطرح می­گردد كه نشان می­دهد پاركهای علمی در كشورهای صنعتی نهادینه شده و به شدت در حال گسترش می­باشند.

در انتها نیاز به چنین نهادهایی در كشور ما نیز مورد تاكید قرار می­گیرد و توصیه­هایی در رابطه با ایجاد پاركها در كشور ارائه می­شود.

۱. مقدمه

پاركهای علمی با هدف توسعهٔ هر چه سریعتر فناوری و تحقیقات تشكیل می­شوند. اولین پارك در سال ۱۹۵۱ به نام پارك درهٔ سیلیكون در آمریكا ایجاد شد و با برخاستن انقلاب الكترونیك از این پارك،، جایگاه و اهمیت پاركها در جهان صنعتی محسوس گشت.

پاركهای علمی به گونه­ای طراحی و احداث می­شوند كه قادر خواهند بود توانایی­های پژوهشی و اطلاعاتی دانشگاهها، صنایع، موسسات دولتی و خصوصی را در مكانی مناسب مجتمع نموده، با همكاری اساتید، صاحبنظران علمی، متخصصین و پژوهشگران داخلی و خارجی و با بهره­گیری از اطلاعات و تجربیات دیگر كشورها و مراكز تحقیقاتی و نهایتاَ با خلق و ابداع فناوری­های برتر، كمك و مساعدت گسترده­ای را به توسعه صنعتی و پویایی فناوری كشور بنمایند.

اهداف مختلفی برای ایجاد این پاركها وجود دارد. پاره ای از پاركها همچون شهر علمی تسوكوبا در ژاپن با هدف حمایت از فناوری ملی و به منظور رشد و توسعه منطقه ای احداث می­گردند و پاره­ای دیگر مانند شهرك علمی دایدوك در كرهٔ­جنوبی و پارك علمی سنگاپور كه از نمونه­های موفق و برنامه­ریزی شده در جهان هستند، با هدف رشد اقتصادی و انتقال، جذب و بومی كردن فناوری است.

پاركها برای دولتها به منزلهٔ از ابزارهایی جهت ساختارسازی در زمینهٔ حلقه­های مفقود فی مابین دانشگاه و صنعت و ایجاد ارتباط طبیعی و نهادینه شده بین آنها می­باشد و بدینوسیله در زمینه­های خاص، خوشه­ای از فعالیتهای مرتبط را جمع می­آورند تا اثرات هم افزایانهٔ آنها به رشد سریع فناوری و اقتصادی كمك كند.

پاركها برای صنایع نیز به منزلهٔ وسیله­هایی هستند كه مؤسسات و شركتهای خدمات مهندسی را برای رفع مشكلات و توسعهٔ فناوری خود ایجاد كرده و گسترش می­دهند و نهایتاَ پاركها برای دانشگاهها به منزلهٔ ابزارهایی هستند كه برنامه­های پژوهشی را بهبود بخشیده، هیئت علمی پژوهشگر و فارغ التحصیلان دانشگاهی را جذب و به كار می­گیرند[۱].

۲. انواع پاركهای علمی

پاركهای موجود در جهان به دلیل داشتن اهداف و سیاستهای متفاوت به اسامی گوناگون مانند پارك علمی، پارك فناوری، پارك پژوهشی، پارك صنعتی، پارك بازرگانی، پارك كارآفرینان فناوری، مراكز نوآوری، مراكز نوآوری، مراكز فناوری، شهركهای علمی- فناوری و… نامیده می­شوند. با توجه به گستردگی و حجم فیزیكی و چگونگی شكل­گیری آنها، پاركهای موجود را می­توان به طور كلی تفكیك نمود:

۱. پاركهای علمی- فناوری

۲. پاركهای جامع( شهركهای علمی- تحقیقاتی)

برخی از ویژگیهای مشترك پاركهای علمی- فناوری به قرار زیر است:

۱. فضای اصلی پارك بر تحقیق، نوآوری و افزایش قدرت رقابت در صنایع خاص تكیه دارد.

۲. پارك مشوق شكل­گیری و تجاری كردن نوآوریها و خلاقیتهاست.

۳. قابلیت زایش فناوری جدید را دارد و برای دستیابی به تكنولوژیهای جدید ضمن استفاده از بازارهای جهانی در آن نیز به رقابت می­پردازد.

۴. جذب افراد متخصص و ماهر نظیر دانشمندان، محققین، كارشناسان تحقیق و توسعه، دانشجویان فوق لیسانس و بالاتر را در دستور كار خود دارد.

۵. پاركها با استفاده از حمایتها و خدمات پشتیبانی در مركز رشد شركتها و مؤسسات مستقر در پارك، تشكلهای تحقیقاتی نوبنیادی را( عمدتاَ شركتهای خصوصی) در زمینهٔ اولویتهای تحقیقاتی خود به وجود می­آورند و یا شركتهای موجود را رشد می­دهند.

۶. بخشهای دولتی( دانشگاهی و صنعتی) و خصوصی در سازماندهی و مدیریت پاركها حضور دارند.

۷. فضای محیطی پاركها تراكم اندك دارند و امكانات محیطی طبیعی( فضای سبز و…) به اندازهٔ كافی در آنها وجود دارد.

۲-۱-پاركهای علمی- فناوری

مجموعه­ای است از واحدهای صنعتی پژوهشی، بعضاَ با فناوری برتر، آشنا با تحقیق و توسعه و علاقمند به بهره­گیری از خدمات پژوهشی و مهندسی پیشرفته، مستقر شده در محیطی با استعدادهای بالقوه نرم افزاری، اطلاعاتی و آزمایشگاهی و در مساحتی معقول از یك یا چند دانشگاه علمی و صنعتی كه با هدف توسعه هر چه سریعتر فناوری و تحقیقاتی تشكیل می­شوند.

از خصوصیات دیگر آن می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

- وجود زمین برای واحدهای تحقیق و توسعه(R&D) صنایع

- وجود ساختمان و دفاتر برای حضور شركتها

- وجود حمایتها و خدمات عمومی و پشتیبانی

- مشوق تجاری نمودن نوآوری­ها و خلاقیت­ها

- جذب افراد متخصص و ماهر

- وجود مركزی برای رشد دادن شركتها و مؤسسات تازه تاسیس با ارائه خدمات به آنها

- كمك به افزایش قدرت رقابت در صنایع خاص

با توجه به گرایش پاركها به تحقیقات یا تجاری كردن نتایج تحقیقات این پاركها را می­توان به پاركهای علمی و پاركهای فناوری تقسیم نمود. امروزه این دو نوع پارك شبیه به هم عمل كرده و هر دو گرایش در اغلب پاركها دیده می­شود.

مراجع

۱. دستاوردهای شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان از بدو تأسیس تاكنون، شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان، ۱۳۷۷

۲. خلاصهٔ گزارش سمینار پاركهای علمی، مركز اطلاعات علوم و تكنولوژی، شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان، ۱۳۷۴

۳. گزارش بازدید از مراكز رشد واحدهای تحقیقاتی، پاركهای علمی و فناوری و یك شهرك علمی و تحقیقاتی در كشورهای سوئد، آلمان و بلژیك، شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان، ۱۳۷۹، بهزاد سلطانی

۴. Worldwide Research & Science Park Directory (AURRP), ۱۹۹۶

بهزاد سلطانی مشاور رئیس شهرك علمی و تحقیقاتی اصفهان

---