بازخوانی فاجعه هفتم تیر

دفتر حزب جمهوری اسلا می چگونه منفجر شد

«گیرم شما با دکتر بهشتی، که مظلوم زیست و مظلوم مرد و خار در چشم دشمنان اسلام و به خصوص شما بود، دشمنی سرسختانه داشتید، با بیش از ۷۰ نفر بیگناه که بسیارشان از بهترین خدمتگزاران خلق و مخالف سرسخت با دشمنان کشور و ملت بودند چه دشمنی داشتید، جز آن که شما با اسم خلق از دشمنان خلق و راه صاف کنان چپاولگران شرق و غرب می باشید، ما گرچه دوستان و عزیزان وفاداری را از دست دادیم، که هر یک برای ملت ستمدیده استوانه بسیار قوی و پشتوانه ارزشمند بودند، ما گرچه برادران بسیار متعددی را از دست دادیم که (اشدا» علی الکفار رحما» بینهم) بودند و برای ملت مظلوم و نهادهای انقلابی سدی استوار و شجره ای ثمربخش به شمار می رفتند، لکن سیل خروشان خلق و امواج شکننده ملت با اتحاد و اتکال به خدای بزرگ هر کمبودی را جبران خواهد کرد. ».(امام خمینی(ره)- ۹ تیر۱۳۶۰) در هفتم تیرماه سال ۱۳۶۰، دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، در حالی که جمعی از مسوولان نظام، همچون آیت الله بهشتی رییس دیوان عالی کشور، چهار وزیر، دوازده معاون وزیر و بیست و هفت نماینده مجلس در جلسه هفتگی حزب حضور داشتند، منفجر شد.

حزب جمهوری اسلامی از تاریخ ۲۹ ۱۱/ ۱۳۵۷/ یعنی یک هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی اعلام موجودیت کرد. اعضای موسس این حزب آیت الله سیدمحمد حسینی بهشتی، آیت الله سید علی حسینی خامنه ای، حجت الاسلام محمد جواد باهنر، آیت ا لله اکبر هاشمی رفسنجانی و آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی بودند.

تقابل بین نیروهای خط امام(ره) و بنی صدر پس از انتخاب نخست وزیر و کابینه نیز همچنان ادامه یافت و در زمستان ۱۳۵۹ دور تازه ای از منازعات شروع شد. روز سه شنبه ۳۰ ۳/ ۱۳۶۰/ طرح عدم کفایت سیاسی بنی صدر در مجلس شورای اسلامی بررسی شد و با ۱۷۷ رای موافق، ۱۲ رای ممتنع و یک رای مخالف تصویب شد و روز اول تیرماه، حضرت امام خمینی حکم عزل بنی صدر را از مقام ریاست جمهوری صادر کرد. سازمان مجاهدین خلق پس از این وقایع، در ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، اعلام کرد که فعالیت های این سازمان وارد فاز نظامی شده است. موج این فعالیت ها به قدری گسترده بود که از مردم عادی در کوچه و خیابان تا مسوولین مملکتی را در بر گرفت.

در ششم تیر ماه سال ۱۳۶۰ جواد قدیری یکی از عوامل سازمان منافقین در مسجد اباذر تهران با بمب گذاری آیت الله خامنه ای را مجروح کرد که البته این ترور نافرجام ماند. روز بعد یعنی هفتم تیرماه، بر اساس برنامه حزب جمهوری، جلسه هفتگی برگزار شد. اصغرنیا، از جانبازان و بازماندگان واقعه هفتم تیر و مدیرعامل موسسه جانبازان هفتم تیر (جهت)، درباره جلسه آن شب گفت:«ما در حزب هر هفته یکشنبه ها جلساتی داشتیم که بعد از نماز مغرب و عشا آغاز می شد. در هر جلسه نیز دستور جلسه مشخص بود و دستور کار جلسه شب حادثه بحث تورم بود که قرار بود آقای کاظم پوراردبیلی به همراه معاون وزارت بازرگانی این بحث را ارایه دهند» کاظم پور اردبیلی، سخنران مققر برنامه و از مجروحان حادثه هفتم تیر، به ایسنا گفت:« من در حزب در حال سخنرانی بودم که رحمان استکی، مدیر جلسه گفت آقای بهشتی رییس حزب می خواهند صحبت کنند. زمان سخنرانی ایشان فاجعه هفتم تیر رخ داد.

من در میان جمعیت نشسته بودم و دو ساعت زیر آوار بی هوش بودم که مرا به بیمارستان منتقل کردند. اوایل صبح روز بعد از هفتم تیر، رجایی و باهنر و بهزاد نبوی و وزرا به بیمارستان پاستور برای عیادت آمدند و جریان را پرسیدند. من تنها وزیر بازمانده از هفتم تیر بودم و کلانتری و عباس پور و فیاض بخش در حادثه شهید شدند.» اصغرنیا از حاضران در جلسه نیز به یاد دارد:« مرحوم بهشتی به ناظم جلسه آقای رحمان استکی نماینده شهرکرد در مجلس پیشنهاد کرد که اگر دوستان اجازه دهند موضوع مهمی است که باید آن را مطرح کنند بعد از رای گیری قرار شد شهید بهشتی صحبت کنند و ایشان اوضاع و شرایط کشور را تشریح کردند و از موقعیت حساس آن ایام گفتند و عنوان کردند ما در حزب فرد مشخصی را برای کاندیداتوری ریاست جمهوری نداریم ولی خارج از حزب آقای رجایی هستند که گزینه مناسبی برای تصدی گری این منصب هستند. انتهای صحبت های مرحوم بهشتی بود که بمب ها منفجر شد و آن حادثه تلخ و ناگوار پیش آمد.» سخنان شهید بهشتی ساعت ۸/۳۰ آن شب در حالی که می گفت:«ما بار دیگر نباید اجازه دهیم استعمارگران برای ما مهره سازی کنند و سرنوشت مردم ما را به بازی بگیرند. تلاش کنیم کسانی را که متعهد به مکتب هستند و سرنوشت مردم را به بازی نمی گیرند انتخاب شوند...» با انفجار منافقین نیمه تمام ماند. هادی غفاری نیز که قرار بود در جلسه حاضر باشد اما به دلیل سخنرانی در جنوب شهر نتوانست به جلسه برسد، در گفت وگو با ایسنا به یاد آورد: «حدود بیست دقیقه بعد از وقوع انفجار به آن جا رسیدم. سقف دفتر حزب بتن یک تکه بود. مردم روی آن رفتند و چه بسا بسیاری زیر آن در معرض خفه شدن قرارگرفتند. اگر جرثقیلی می آمد و تخته های بزرگ بتن را بلند می کرد چه بسا می ماندند.

ما تا صبح آن جا بودیم و آن ها را یکی یکی بیرون آوردیم. سینه ستبر آقای بهشتی سوخته بود. وزیر راه و ترابری و آقای کلانتری را من بیرون کشیدم.» دکتر حسن عارفی، عضو کابینه شهید رجایی، نیز پس از حادثه در محل دفتر حزب حاضر شده بود. وی درباره این حادثه به خبرنگار ایسنا گفت: «وقتی حزب جمهوری را بمب گذاری کردند، شهید رجایی به من اطلاع داد که زود خودت را برسان چون من وزیر علوم بودم. من هم به عنوان طبیب به آن جا رفتم، نه به عنوان وزیر علوم و تا صبح آن جا بودم و خیلی هم موثر بود، برای این که قبل از این که من برسم، کسانی که از زیر آوار بیرون می آمدند و می دیدند حال شان خوب نیست را رها می کردند اما من که رسیدم گفتم هرکسی از زیر آوار بیرون آمد، چه زنده چه مرده، یک سرم و یک ماسک اکسیژن به او وصل کنید و یک نوار بگیرید.

تیم هایی هم آماده کردم و خیلی از کسانی که علایم حیاتی نداشتند با همین روش ماساژ خوب شدند و زنده ماندند و من تا صبح آن جا بودم، تا ساعت ۴ صبح که به منزل رفتم، باز به من اطلاع دادند که ۶ صبح هیات دولت هست، در هیات دولت ۹ نفر از ما شهید شده بودند.» امام(ره) در پیام تاریخی ۹تیر۱۳۶۰ به مناسبت انفجار هفتم تیرماه دفتر حزب جمهوری با اندوه و خشم از منافقین سخن گفت و خطاب به آن ها تاکید کرد: « ننگتان باد ای تفاله های شیطان و عارتان باد ای خودفروختگان به جنایتکاران بین المللی که در سوراخ ها خزیده اید و در مقابل ملتی که در برابر ابرقدرت ها برخواسته است به خرابکاری های جاهلانه پرداخته اید.»

دکتر عارفی می گوید:«رفتم پیش امام، سلام کردم، فشارشان را گرفتم، دیدم خوب است. ضربان شان هم خوب است. احساس کردم آرامش ایشان از آگاهی ایشان است. امام برای این آرام بود که می دانست در یک انقلاب و حرکت بالاخره یک عده هم کشته می شوند. ممکن است صدماتی بخوریم ولی هیچ انقلابی در دنیا نیست که بدون مبارزه و درگیری باشد. این اتفاقات تاثیر منفی روی امام نمی گذاشت.» چهارشنبه دهم تیر ماه سه روز بعد از حادثه، با یک ساعت تاخیر جلسه علنی مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

بیست و هفت دسته گل به جای نمایندگان شهید در صحن مجلس به چشم می خورد و نمایندگان مجروح و زخمی نیز برای از رسمیت نیفتادن جلسه علنی در صحن حاضر شدند. جعفر فتوت، که همزمان با انفجار دفتر حزب جمهوری در هفتم تیر ماه سال ۱۳۶۰ در شاخه دانش آموزی این حزب فعال بود نیز به ایسنا گفت: «کلاهی، عامل بمب گذاری در دفتر، اصرار داشت که جلسه ای دانش آموزی و جلسه شورای مرکزی هر چه زودتر برگزار شود تا به جلسه اصلی برسیم. هر دوی این جلسات کمی طولانی شد و جلسه اصلی موکول شد به بعد از نماز مغرب و عشا» که به امامت شهید بهشتی برگزار شد.» وی ادامه داد:« موضوع بحث اصلی جلسه آن شب، وزارت بازرگانی بود اما با توجه به این که هشت روز قبل از آن بنی صدر فرار کرده بود و کشور توسط شورای ریاست جمهوری اداره می شد، اولویت تغییر کرد.

مرحوم رحمان استکی مدیر جلسه آن شب بودند که اعلام کردند دکتر بهشتی گزارشی از عملکرد چند روز گذشته، ارایه می دهند.» فتوت با یادآوری این که «شهید بهشتی هیچ گاه در سخن و کلام خود روی اهانت آمیز با کسی نداشت» ادامه داد: «دکتر صحبت خود را با این بحث شروع کرد که نظام به دست نیروهای حزب الله افتاده است و مردم منتظرند که ببینند ما چه می کنیم. در این وضعیت دیگر اختلاف سلیقه معنی نمی دهد و همگی باید با یکپارچگی در جهت رفع مشکلات مردم گام برداریم.»

دری نجف آبادی نیز که «به دلیل خستگی از سفر روز قبل در جلسه حزب شرکت نکرده بود» به ایسنا گفت:«آن شب بعد از نمازمغرب خواستم دقایقی استراحت کنم که این استراحت طولانی شد و درعین حال منتظر بودم که برادرم بیاید و با هم به حزب برویم که نشد و صبح روز بعد دوستان این خبر را به من دادند. رحمان استکی که در این حادثه شهید شد هم در آن منزل همسایه ما بود.»

نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی با بیان این که « در آن زمان می خواستیم نشان دهیم که نظام همچنان پابرجاست» افزود: «تلاش کردیم جلسه علنی مجلس با حضور نمایندگان رسمی برگزار شود که برای این کار مجبور شدیم برخی نمایندگان مجلس که در انفجار دفتر حزب مجروح شده بودند را با برانکارد به مجلس بیاوریم و برگزاری جلسه علنی مجلس در این شرایط برای این بود که تو دهنی به جریان های نفاق زده باشیم و این که نظام با قدرت و صلابت پای آرمان ها و انقلاب ایستاده است.»

حسین موسوی تبریزی هم درباره عامل این انفجار گفت: «پس از انفجار محمدرضا کلاهی چند روزی در ایران مخفی بود اما آن زمان که وزارت اطلاعات نداشتیم. پیگیری هایی شد و همه متوجه شدند که مسوول این کار آقای کلاهی بوده است. اما پرونده قضایی تشکیل نشد. چون شخصی در کار نبود; این یکی از جرایم مهم سازمان مجاهدین خلق است که اصلا دنبال نشد; اما پرونده انفجار دفتر ریاست جمهوری را آقای ربانی املشی قبل از این که من به دادستانی بروم، دنبال کرده بود که بیشتر یک درگیری درون حزبی بود چون از اول پرونده، بحث منحرف شده بود و به جایی نرسید.»

وی درباره پیگیری این پرونده خاطرنشان کرد: «شهریور ۶۰ دادستان کل انقلاب شدم، راضی نشدم آن پرونده منحرف شده را تحویل بگیرم. یک طیف می خواست انفجار دفتر ریاست جمهوری را به عهده طیف دیگر بیندازند. عده ای را متهم و بازداشت کردند، سرانجام آن چنان سیاسی شده بود که امام(ره) دستور داد که آن ها را آزاد کنند و پرونده مختومه اعلام شود.» اما سرانجام پرونده مختومه حزب جمهوری ۷۳ شهیدی است که در بهشت زهرای تهران در خاک آرمیده اند و عامل بمب گذاری آن حادثه، عامل نفوذی سازمان منافقین در حزب جمهوری، محمد رضا کلاهی است که دفتر مرکزی حزب واقع در سرچشمه تهران را منفجر کرد و پس از چند روز مخفی شدن به فرانسه گریخت. اسامی شهدای هفتم تیر ۱۳۶۰ برای همیشه در تاریخ ایران به این شرح ثبت شده است:

۱) سید محمد حسینی بهشتی - رییس دیوان عالی کشور

۲) رحمان استکی- نماینده مردم شهرکرد در مجلس

۳) سید محمد باقری لواسانی- نماینده مردم تهران در مجلس

۴) سید رضا پاک نژاد- نماینده مردم یزد در مجلس

۵) علیرضا چراغ زاده دزفولی- نماینده مردم رامهرمز در مجلس

۶) غلامحسین حقانی- نماینده مردم بندرعباس در مجلس

۷) محمد علی حیدری- نماینده مردم نهاوند در مجلس

۸) سید محمد تقی حسینی طباطبائی- نماینده مردم زابل در مجلس

۹) عباس حیدری- نماینده مردم بوشهر در مجلس

۱۰) سید شمش الدین حسینی نائینی- نماینده مردم نائین در مجلس

۱۱) سید محمد کاظم دانش- نماینده مردم شوش و اندیمشک در مجلس

۱۲) علی اکبر دهقان- نماینده مردم تربت جام در مجلس

۱۳) عبدالحمید دیالمه- نماینده مردم مشهد در مجلس

۱۴) غلامرضا دانش آشتیانی- نماینده مردم تفرش و آشتیان در مجلس

۱۵) سید فخر الدین رحیمی- نماینده مردم ملاوی لرستان در مجلس

۱۶) سید محمد جواد شرافت- نماینده مردم شوشتر در مجلس

۱۷) میر بهزاد شهریاری- نماینده مردم رودباران در مجلس

۱۸) محمد حسین صادقی- نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس

۱۹) قاسم صادقی- نماینده مردم مشهد در مجلس

۲۰) سید نور الله طباطبائی نژاد- نماینده مردم اردستان در مجلس

۲۱) حسن طیبی- نماینده مردم اسفراین در مجلس

۲۲) سیف الله عبدالکریمی- نماینده مردم لنگرود در مجلس

۲۳) عبدالوهاب قاسمی- نماینده مردم ساری در مجلس

۲۴) عمادالدین کریمی- نماینده مردم نوشهر در مجلس

۲۵) محمد منتظری- نماینده مردم نجف آباد در مجلس

۲۶) علی هاشمی سنجانی- نماینده مردم اراک در مجلس

۲۷) حسن عباسپور- وزیر نیرو ۲۸- محمد علی فیاض بخش- وزیر مشاور و سرپرست سازمان بهزیستی کشور

۲۹) محمود قندی- وزیر پست و تلگراف و تلفن ۳۰- موسی کلانتری- وزیر راه و ترابری

۳۱) جواد اسدالله زاده- معاون بازرگانی خارجی وزارت بازرگانی

۳۲) عباس ارشاد- معاون دفتر آموزش سازمان بهزیستی

۳۳) مهدی امین زاده- بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی

۳۴) محمدصادق اسلامی- معاون پارلمانی و هماهنگی وزارت بازرگانی

۳۵) محمود تفویضی زواره- معاون وزارت راه و ترابری

۳۶) هاشم جعفری معبری- معاون امور مالی وزارت بهداری

۳۷) ایرج شهواری- معاون وزارت آموزش و پرورش

۳۸) عباس شاهوی - معاون وزارت بازرگانی

۳۹) حسن عضدی- معاون وزارت فرهنگ و آموزش عالی

۴۰) علی اکبر فلاح شورشانی- معاون اداری و مالی وزارت آموزش و پرورش

۴۱) حبیب الله مهمانچی - معاون امور پارلمانی و هماهنگ وزارت کار

۴۲) غلامعلی معتمدی- معاون رفاه تعاون وزارت کار

۴۳) سید کاظم موسوی - معاون وزارت آموزش و پرورش

۴۴) حسن اجاره دار (حسنی ) - عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی و سردبیر نشریه عروه الوثقی

۴۵) عباس ابراهیمیان- عضو حزب جمهوری اسلامی

۴۶) علی اکبر اژه ای- عضو دفتر سیاسی حزب جمهوری اسلامی

۴۷) علی اصغر آقازمانی- عضو حزب جمهوری اسلامی

۴۸) محمود بالاگر- عضو حزب جمهوری اسلامی

۴۹) حسن بخشایش- عضو حزب جمهوری اسلامی

۵۰) محمد پورولی- عضو حزب جمهوری اسلامی

۵۱) رضا ترابی - عضو حزب جمهوری اسلامی

۵۲) مهدی حاجیان مقدم- مسوول آموزش واحد مهندسین حزب جمهوری اسلامی

۵۳) محمد خوش زبان- عضو حزب جمهوری اسلامی

۵۴) علی درخشان- عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی

۵۵) جواد سرافراز- عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی

۵۶) حسین سعادتی- عضو حزب جمهوری اسلامی (مسوول آموزش شهرستان ها)

۵۷) حبیب الله مهدی زاده طالعی- عضو حزب جمهوری اسلامی

۵۸) سید محمد موسوی فر - عضو حزب جمهوری اسلامی

۵۹) محسن مولائی- عضو حزب جمهوری اسلامی

۶۰) جواد مالکی - عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی

۶۱) عبدالحسین اکبری مازندرانی ساوی- عضو هیات پنچ نفره کشاورزی منطقه مازندران

۶۲) حسین اکبری- مدیر عامل بانک کشاورزی

۶۳) هادی امینی - عضو واحد مهندسین حزب جمهوری اسلامی

۶۴) سید محمد پاک نژاد - عضو هیات مدیره چوب و کاغذ

۶۵) محمد رواقی- مدیر شرکت فرش ایران

۶۶) توحید رزمجومین- عضو هیات مدیره گروه صنعتی ملی

۶۷) علی اکبر سلیمی جهرمی- دبیرکل سازمان امور اداری و استخدامی

۶۸) جواد سرحدی- مدیر عامل سازمان تعاون مصرف شهر و روستا

۶۹) محمد حسن محمد عینی

۷۰) حبیب مالکی- فرماندار ایرانشهر

۷۱) محمد علی مجیدی- مشاور عمرانی وزارت کشور

۷۲) عباسعلی ناطق نوری- نماینده مردم نور در مجلس

۷۳) مهدی نصیری لاری - نماینده مردم لارستان در مجلس

منبع: - صحیفه امام(ره)، جلد ۱۵، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، پاییز۱۳۷۸.