بگذار هزاران گل بشکفد

نگاهی به تاثیر انقلاب های عربی روی عکاسی و نقاشی

یک: لیبی این روزها صحنه‌ای از مجادله و مبارزه است. در این میان، دو رسانه عکس و نقاشی، همچون همیشه گویای اتفاقاتی است که در این کشور رخ می‌دهد. روزی که هواپیماهای ناتو به طرابلس، مصراته، بریقه و کوهستان‌های نافوسه در جنوب طرابلس حمله‌ور شدند، این عکاسان و تصویربرداران خبری بودند که صحنه‌های خونین آغاز یک جنگ نامنظم را به جهانیان مخابره کردند. همیشه وجه خبری انقلاب‌ها و جنگ‌ها، به راحتی می‌تواند همراه با تیتری خبری، آن انقلاب و جنگ را در صفحه یک روزنامه یا مجله قرار دهد. این همان کاری بود که مجله «تایم» در روزهای انقلاب ایران انجام داد و با عکسی از زنده‌یاد کاوه گلستان انتقال‌دهنده بخشی از پیام انقلاب شد.

دوم: این روزها لیبی، مصر، تونس، بحرین، سوریه و یمن با شرایط پیچیده و تازه‌ای مواجه هستند و طبعا کار عکاسان خبری و گزارشگران جنگ در ثبت آنچه در خیابان‌ها، کوچه‌ها، پایگاه‌های مبارزان و صحنه‌های نبرد رخ می‌دهد، سخت‌تر و البته خطرناک‌تر از همیشه است. لیبی امروز، یکی از خطرناک‌ترین نقاط جهان است که صحنه تراژیک رویارویی نیروهای قذافی و مخالفان اوست. آلفرد یعقوب‌زاده، عکاس ایرانی آژانس سیپا که تاکنون از جنگ‌های زیادی از جمله در چچن، غزه، لبنان و سومالی عکاسی کرده؛ طی ماه‌های اخیر عکاسی از مصر و لیبی را محور برنامه‌های خود قرار داده است.

او از ابتدای این درگیری‌ها خود را به جنوب مصر رساند و از آنجا با دشواری وارد لیبی شد. آنچه در این عکس‌های یعقوب‌زاده بیش از هر چیز دیگر اهمیت دارد، به تصویر کشیدن لیبی امروز است؛ تصویری نزدیک به واقعیت از تظاهرات مردمی، زندگی روزمره در خلال جنگ، نبرد میان قذافی و مخالفان، مجروحان در بیمارستان و البته عکاسانی که زیر بمباران شدید هواپیماهای قذافی در کار ثبت حقیقت‌ هستند.

سوم: عکاسان در کنار نقاشان و دیگر هنرمندان این روزها با شرایط ویژه‌ای مواجهند؛ شرایطی که محصول پدیده انقلاب‌های عربی است. روزی که بولدوزرهای دولت بحرین به جان میدان لولو منامه افتادند، آن را تخریب کردند و به جایش یک چهارراه ساختند، همه فهمیدند شکوفه‌های یک انقلاب در حال سر زدن است. زمانی که انقلابیون مصر، قلب تپنده فرهنگ و هنر جهان عرب جمع شدند و انقلاب خود را جهانی کردند، همه فهمیدند جهان با شرایط تازه‌ای روبه‌رو است.

خیابان‌های قاهره، اسکندریه، طرابلس و منامه بیش از آنکه عرصه آمد و شد هنرمندان باشند، به محل تجمع و اعتراض بدل شده‌اند. طبیعتا همان‌طور که رسانه‌های عرب و غیرعرب گزارش می‌دهند، جریان روزانه و طبیعی هنر در کشورهای عرب دستخوش تغییر شده است. شش‌ماه پیش این سوال مطرح بود که آیا انقلاب‌های عربی روی هنر منطقه اثر خواهد گذاشت؟ آیا انقلاب‌های عربی تاثیری روی وضعیت هنر در جهان عرب گذاشته یا آینده هنر این خطه را متاثر خواهد کرد؟ این پرسش اساسی، از بدو دومینوی سقوط سردمداران عرب، به ذهن بسیاری از تحلیل‌گران هنر منطقه و جهان خطور کرد. پاسخ به این پرسش حالا دیگر ساده است.

پاسخ به این پرسش را با دقت در عکس‌های آلفرد یعقوب‌زاده و احمد بسیونی از ایران و مصر و نقاشی‌های ایمن بعلبکی از لبنان بهتر درمی‌یابیم. این چند هنرمند نماینده ده‌ها هنرمند دیگری هستند که بهار انقلاب‌های عربی به دغدغه هر روزه‌شان بدل شده است. ایمن بعلبکی جوان ۳۶ساله لبنانی، همان هنرمندی است که اثرش در حراج اخیر کریستی ۲۰۰هزار دلار فروخته می‌شود؛ همان اثری که مبارزی عرب را با چهره‌ای پوشیده نشان می‌دهد. نقاشی، شبیه پوسترهای سیاسی است و پیام روشنی در بحبوحه انقلاب‌های عربی دارد.

با اینکه این نقاشی قبل از انقلاب‌های تونس و مصر کشیده شده، اما گفته می‌شود نمادی از انقلاب مردم این کشورهاست. این اثر، «بگذار هزاران گل بشکفد» نام دارد. به نظر می‌رسد حالا دیگر نسیم انقلاب‌های عربی به تمام دنیا وزیدن گرفته است.

پرویز براتی