یک لحظه خواب, یک عمر پشیمانی

خواب همانند بیداری بخش مهمی از زندگی ما را تشکیل می دهد زیرا حداقل یک سوم زندگی انسانها در خواب سپری می شود

یکی از عمده علل وقوع حوادث دلخراش جاده ای خستگی و خواب آلودگی است که می تواند متأثر از عوامل زیر باشد:

۱) عدم استراحت کافی قبل از شروع رانندگی.

۲) استفاده از داروهای خواب آور.

۳) ادامه رانندگی پس از فعالیت سخت و خسته کننده.

۴) داشتن برخی ناراحتی های جسمی و روحی.

۵) رانندگی در مسیرهای مستقیم که دارای شرایط یکنواخت جاده ای هستند.

۶) رانندگی پس از صرف غذا و در ساعات نیمه شب.

● خواب چیست

خواب همانند بیداری بخش مهمی از زندگی ما را تشکیل می دهد زیرا حداقل یک سوم زندگی انسانها در خواب سپری می شود. هنگامی که احساس به خواب رفتن به انسان دست می دهد و شخص درحال به خواب رفتن افکارش دچار از هم گسیختگی شده و پیوستگی جریان تفکر در او از بین می رود. به بیان دیگر پیش از آن که فرد به خواب عمیق فرو رود سطح هوشیاری او کاهش یافته و عکس العمل های او نسبت به محرک های اطراف کند می شود. البته باید دانست آنچه که تحت عنوان هوشیاری از آن یاد می شود توجه و تمرکز کامل و آگاهی از رویدادهایی است که در پیرامون ما اتفاق می افتد. تردیدی نیست که هوشیاری کامل راننده نخستین و مهمترین شرط زندگی ایمن است.

در یک فرد سالم که از لحاظ جسمی و روحی در شرایط طبیعی به سر می برد، خواب عمدا از یک الگوی طبیعی پیروی می کند اما گاهی اوقات خواب الگوی طبیعی خود را از دست داده و به عبارت دیگر اختلالات خواب، بروز می کنند.

● اختلالات خواب

۱) بی خوابی

۲) بدخوابی

۳) پرخوابی و خواب آلودگی

به دلیل ارتباط موضوع سوم با حوادث رانندگی به توضیح آن می پردازیم:

پرخوابی به دو نوع افزایش میزان خواب در شب و خواب آلودگی روزانه دسته بندی می شود.

خواب آلودگی روزانه یکی از شایع ترین انواع اختلالات خواب است که حدود ۴ الی ۱۲ درصد مردم جوامع مختلف گرفتار آن هستند. افرادی که دچار خواب آلودگی روزانه هستند در معرض استرس های روانی مختلف، کاهش میزان کارایی و فعالیت در محیط کار، افت تحصیلی و افزایش خطر سوانح و حوادث قرار دارند.

● خستگی و رانندگی های طولانی

مطالعات انجام شده در سراسر دنیا خصوصاً بر روی رانندگان وسایط نقلیه سنگین حاکی از آن است که خواب آلودگی روزانه یکی از مهمترین و شایعترین عوامل مؤثر در وقوع تصادفات جاده ای است. به عنوان مثال مطالعه ای که در سال ۲۰۰۹ در آمریکا بر روی رانندگان کامیونهایی که مسافت های طولانی می پیمودند، انجام شد، نشان داد که ۴۷ درصد از آنها در زمان رانندگی در طی روز دچار خواب آلودگی می شوند.

همچنین مطالعات نشان داده که افراد نوجوان و بزرگسالان جوان نسبت به سالمندان به خواب بیشتری نیازمند هستند که این امر ناشی از ساختار شیمیایی مغز افراد جوان می باشد که بایستی حداقل ۹ ساعت در شبانه روز خواب داشته باشند در غیر این صورت دچار گیجی می شوند.

بررسی های انجام شده بر روی حوادث جاده ای بیانگر آن است که تعداد زیادی از رانندگان که دچار سوانح رانندگی شده اند بیش از ۱۰ ساعت پیاپی رانندگی کرده بودند. در واقع علت اصلی خواب آلودگی های زمان رانندگی، کم بودن ساعات خواب و بی خوابی های زیاد پیش از رانندگی است به همین دلیل قانون حداکثر زمان رانندگی در طول شبانه روز را برای رانندگان کامیونها و وسایل نقلیه باربری معادل ۱۰ ساعت و برای رانندگان ناوگان مسافربری معادل ۸ ساعت در نظر گرفته است.

در یک مثال می توان اثر زیانبار خستگی و خواب آلودگی را در سوانح رانندگی تشریح نمود:

زمان عکس العمل برای رانندگان عادی ۶/۰ ثانیه تعریف شده تا فرصت لازم را برای مقابله با عکس العمل داشته باشند. حال تصور کنید راننده ای با سرعت حداقل ۸۰ کیلومتر در ساعت در جاده رانندگی نماید، یعنی در هر ثانیه تقریباً ۵/۲۲ متر مسافت را طی می کند که با در نظر گرفتن عرض معابر برون شهری که عمدتاً ۵/۷ متر می باشند نتیجه برخورد با وسایل نقلیه روبه رو یا گاردهای حاشیه راه بدون هیچ گونه کنترلی از سوی راننده که ناشی از خستگی و خواب آلودگی اوست، بسیار دلخراش خواهد بود. چرا که در زمان کوتاه عکس العمل راننده، شرط اساسی هوشیاری است.

سرهنگ محمدرضا مهماندار