اسلام و غرب

پس از سالی كه با آشوب های ناشی از چاپ كاریكاتورهای پیامبر اسلام, یك حمله بزرگ تروریستی در لندن, و ادامه جنگ در عراق و افغانستان همراه بود, اكثر مسلمانان و غربیان متقاعد شده اند كه روابط میان آنها در این روزها بسیار بد است

پس از سالی كه با آشوب های ناشی از چاپ كاریكاتورهای پیامبر اسلام، یك حمله بزرگ تروریستی در لندن، و ادامه جنگ در عراق و افغانستان همراه بود، اكثر مسلمانان و غربیان متقاعد شده اند كه روابط میان آنها در این روزها بسیار بد است. بسیاری در غرب مسلمانان را به عنوان افرادی متعصب، تندرو و نیز فاقد تحمل دیگری می نگرند. همچنین مسلمانان خاورمیانه و آسیا غربیان را خودخواه، غیراخلاقی، طماع و نیز متعصب و تندرو می دانند.یكی از اندك موارد مورد توافق میان غربی ها و مسلمانان این است كه هر دو آنها معتقدند ملت های اسلامی بایست به لحاظ اقتصادی بیش از وضعیت فعلی موفق باشند. اما آنها این مشكل را كاملاً متفاوت از یكدیگر استنباط می كنند. افكار عمومی مسلمانان دیدگاه آزرده ای نسبت به غرب دارد. آنها سیاست های غربیان را مسبب ناكامی خود می دانند. در آن طرف، افكار عمومی غرب فساد حكومتی، فقدان آموزش و بنیادگرایی اسلامی را بزرگترین موانع دستیابی مسلمانان به كامیابی اقتصادی می داند.هیچ چیز آشكارتر از واكنش های متفاوت غربیان و مسلمانان در آشوب های زمستان گذشته (كه مربوط بود به كاریكاتورهای حضرت محمد) این شكاف را نمایان نكرد. این تحقیق كه نتیجه یك نظرسنجی گسترده در جهان اسلام و غرب است، به بررسی شكاف موجود میان غربیان و مسلمانان می پردازد.

●مسلمانان و غرب، هریك دیگری را چگونه می بیند؟

برای پی بردن به این سئوال كه غربیان و مسلمانان هریك دیگری را چگونه می بیند، ما دو دسته سئوال طرح كردیم. دسته سئوالات اول بر میزان نظر مساعد پاسخگویان نسبت به گروه بندی های مذهبی و قومی متمركز بود. از پاسخگویان خواسته می شد كه نظر خود را درباره مسلمانان، مسیحیان، عرب ها و یهودی ها بگویند. دسته دوم سئوالات از پاسخگویان می خواست درباره یازده ویژگی خصوصیتی (طمع، تعصب، درستكاری، مدارا، و غیره) نظر بدهند. از غربیان خواسته می شد كه بگویند كدام یك از این ویژگی ها را به مسلمانان نسبت می دهند و از مسلمانان نیز همین مسئله در ارتباط با غربیان پرسیده می شد. نرخ محبوبیت گروه های مذهبی و قومی مختلف نشان دهنده رابطه مسئله داری میان غربیان و مسلمانان است. اما این تصویر كلی بیش از آنكه منفی باشد، پیچیده است. به استثنای موارد محدودی، نگرش ها در میان افكار عمومی غرب (نسبت به مسلمانان) و مسلمانان (نسبت به مسیحیان) طی سال های اخیر نسبتاً ثابت باقی مانده است. از میان پیمایش های افكار عمومی غرب، اسپانیا تنها كشوری است كه دیدگاه مثبت نسبت به مسلمانان نزول فاحشی كرده است (از ۴۶ درصد در سال ۲۰۰۵ تا ۲۹ درصد در حال حاضر) نظرات اسپانیایی ها نسبت به یهودی ها (و نیز ایالات متحده و مردم آمریكا) نیز در سال گذشته افول چشمگیری داشته است. به صورت مشابه، تغییر عمده ای نیز در نظر غالب مسلمانان نسبت به مسیحی ها به وجود نیامده است. در تركیه، نظر مثبت نسبت به مسیحی ها از ۳۱ درصد در سال ۲۰۰۴ به ۱۶ درصد در حال حاضر سقوط كرده است. در همین زمان، نظر مساعد نسبت به دولت آمریكا و مردم آمریكا نیز كاهش مشابهی را در میان ترك ها نشان می دهد.

●نگاه مثبت تر مسلمانان اروپا

نگرش های مسلمانانی كه در غرب زندگی می كنند رابطه بهتری را میان مسلمانان و مسیحیان نشان می دهد. این مسلمانان نظر مساعدتری نسبت به مسیحیان را بیان می كنند. (۹۱ درصد در میان مسلمانان فرانسه، ۸۲ درصد در میان مسلمانان اسپانیا، ۷۱ درصد در بریتانیا و ۶۹ درصد در آلمان) نظر مسلمانان در اروپای غربی نسبت به مسیحی ها به طرز قابل ملاحظه ای مساعدتر از نظر مسلمانان اروپای شرقی است. و در اسپانیا و آلمان، نظر مسلمانان نسبت به مسیحی ها از نظر عموم نسبت به مسلمانان مساعدتر است. حدوداً از هر ده مسلمان اسپانیا، هشت نفر (۸۲ درصد) دیدگاه مساعدی نسبت به مسیحیان ابراز كرده اند درحالی كه تنها ۲۹ درصد افكار عمومی اسپانیا نسبت به مسلمانان نظر مساعد ابراز كرده اند. نزدیك به همین مسئله نیز در آلمان مشاهده می شود اما در اینجا درصد ها به ترتیب ۶۹ و ۳۶ است.در غرب نگرش ها نسبت به عرب ها با نگرش نسبت به مسلمانان آمیخته است. در بریتانیا نگرش ها نسبت به اعراب نامساعدتر از نگرش ها نسبت به مسلمانان است. (۵۶ درصد نگرش مساعد نسبت به اعراب در مقابل ۶۳ درصد نگرش مساعد نسبت به مسلمین). در كشورهای اسلامی نگرش ها نسبت به اعراب به شدت مثبت است. البته به استثنای تركیه كه مردم آن تاریخ پرتنشی با همسایگان عرب خود داشته اند. در این كشور نگرش نسبت به اعراب نسبتاً به دو قطب مساوی تقسیم شده است. (یعنی ۴۶ درصد مردم نسبت به اعراب نظر مساعد داشته اند و ۴۰ درصد نظر نامساعد داشته اند).

● نگرش ها نسبت به یهودیان

نظر عمومی نسبت به یهودیان در اكثر كشورهای غربی به شدت مساعد است. به استثنای اسپانیا كه در سال گذشته میزان نظر مساعد مردم آن كشور نسبت به یهودیان از ۵۸ درصد به ۴۵ درصد افت پیدا كرد. اما در كشورهای عربی دیدگاه مردم نسبت به یهودیان به شدت منفی است. به عنوان مثال میزان نظر منفی مردم نسبت به یهودیان در اردن ۹۸ درصد و در مصر ۹۷ درصد است. مسلمانانی كه در اروپا زندگی می كنند دارای دیدگاه ملایم تری نسبت به یهودیان هستند. با این حال نسبت نظر منفی نسبت به نظر مثبت، بیشتر است. مسلمانان فرانسه یك نمونه خاص هستند. ۷۱ درصد آنها نظر مساعدی نسبت به یهودیان دارند. آنها تنها گروهی از مسلمانان مورد پیمایش هستند كه نظر مساعد آنها بیش از نظر نامساعد است.

• خصوصیات شخصیتی: غربیان از دید مسلمانان

برای مشاهده دقیق تر ماهیت این شكاف تمدنی، ما از غیرمسلمانان خواستیم كه بین یازده خصوصیت شخصیتی مختلف و مسلمانان پیوندی برقرار كنند و همین سئوال را نیز از مسلمانان درباره غربیان كردیم. پاسخنامه شامل ۵ خصوصیت مثبت (بخشندگی، درستكاری، پرهیزكاری، تسامح و احترام به زنان) و شش خصوصیت منفی بود. (خشونت، طمع، تعصب، خودخواه بودن، غیراخلاقی بودن، و تكبر). در كل مسلمانانی كه در كشورهای اسلامی زندگی می كردند قضاوت های منفی تری نسبت به غربیان داشتند تا برعكس. به جز استثنائات محدود، اكثریت مردم در كشورهای اسلامی تمام ویژگی های منفی (و هیچ یك از ویژگی های مثبت) ذكر شده در پیمایش را به غربیان نسبت می دادند.مسلمانان در تمام كشورهای اسلامی غربیان را طماع، متكبر، غیراخلاقی، خودخواه و خشن می دانند. و اكثریت قابل توجهی از آنان در اردن، تركیه و مصر، غربیان را افرادی متعصب می دانستند. اما نگرش مسلمانانی كه در اروپا زندگی می كنند بسیار متفاوت (و مثبت تر) است. اكثریت و یا نزدیك به اكثر مسلمانانی كه در بریتانیا، فرانسه، آلمان و اسپانیا زندگی می كنند، غربی ها را انسان هایی بخشنده، درستكار، اهل مدارا و نیز اهل احترام به زنان می دانند و اقلیتی از این گروه از مسلمانان غربی ها را طماع، متعصب و غیراخلاقی برمی شمرند. با این حال بیش از نیمی از مسلمانان اروپای غربی، غربی ها را خودخواه می دانند. اقلیت مسلمان بریتانیا یك استثنا است. آنها دیدگاه منفی تری از دیگر اقلیت های مسلمان ساكن آلمان، فرانسه و اسپانیا نسبت به غربی ها دارند. از میان این سه كشور، مسلمانان فرانسه و اسپانیا دیدگاه مثبت تری نسبت به غربی ها در مقایسه با مسلمانان آلمان دارند.

● خصیصه های شخصیتی: مسلمانان از دید غیرمسلمانان

مردم كشورهای غیراسلامی (علاوه بر آمریكا و اروپای غربی، مردم هند و روسیه نیز) عقاید ناهمگونی نسبت به خصیصه های مسلمانان دارند. اغلب مردم كشورهای غیراسلامی در این پیمایش بیان می كردند كه مسلمانان را مردمی پرهیزكار می بینند. در فرانسه و نیجریه نیز اكثریت قابل توجهی از غیرمسلمانان، مسلمانان را افرادی بخشنده می دانستند. اما كمتر از نیمی از غیرمسلمانان، آنها را اهل مدارا می دانستند. و به استثنای نیجریه، گروه اندكی معتقد بودند كه مسلمانان به زنان احترام می گذارند. این مورد حتی در فرانسه هم مشهود بود. كشوری كه در آن نگاه مثبت تری به مسلمانان در مقایسه با دیگر كشورهای غربی وجود دارد.از طرف دیگر، در پنج كشور از هشت كشور مورد پیمایش، اكثر مردم مسلمانان را افرادی خشن و متعصب می دانند. اما در مورد هر دو این ویژگی ها شكافی وجود دارد. مردم بسیاری از این كشورها مسلمانان را افرادی متعصب می دانستند؛ در اسپانیا ۸۵ درصد مردم و در آلمان ۷۳ درصد مردم. نیمی از مردم فرانسه و تقریباً نیمی از مردم آمریكا (۴۳ درصد) اظهار كردند كه مسلمانان را افرادی متعصب می دانند.

● مسلمانان دیدگاه انتقادی تری دارند

به طور میانگین، مسلمانانی كه در كشورهای اسلامی زندگی می كنند ویژگی های شخصیتی منفی تری را به غربیان نسبت می دهند تا بالعكس. در واقع، ۸۲ درصد اردنی ها، و بسیاری از اندونزیایی ها، ترك ها، مصری ها و مسلمانان نیجریه حداقل سه ویژگی منفی را به غربی ها نسبت دادند. در عوض تعداد اندكی از مسلمانان ساكن غرب (به استثنای مسلمانان ساكن بریتانیا) سه ویژگی منفی و یا بیشتر را به غربی ها نسبت دادند. در میان غیرمسلمانان، ۶۳ درصد در نیجریه و ۵۳ درصد در اسپانیا، حداقل سه ویژگی منفی را به مسلمانان نسبت دادند. اما مردم دیگر كشورهای غیراسلامی تا این اندازه دیدگاه منفی نسبت به مسلمانان ندارند. در فرانسه، آمریكا و بریتانیا تنها حدود یك سوم پاسخگویان به مسلمانان حداقل سه خصیصه منفی را نسبت دادند. درصد همانندی نیز در هر یك از این كشور ها هیچ خصیصه منفی ای به مسلمانان نسبت ندادند.

ترجمه: تهمینه رستاخیز

---