دعا در روایات

امیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ فرمودند محبوبترین عمل نزد خداوند متعال در روی زمین, دعاست

● فضیلت دعا

۱) عن امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ: احب الاعمال الی الله - عزوجل - فی الارض الدعاء. (كافی، ج ۲، ص ۴۶۷) امیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ فرمودند: محبوبترین عمل نزد خداوند متعال در روی زمین، دعاست.

۲) عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ: الدعاء مخ العبادت ولا یهلك مع الدعاء احد.(بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۰۰)

پیامبر اسلام فرمودند: دعا مغز عبادت است و كسی كه اهل دعاست نابود نمی‌شود.

۳) حنان بن سدیر عن ابیه قال: قلت لابی جعفر ای العباده افضل، فقال ما من شیء افضل عندالله - عزوجل - من ان یسئل و یطلب مما عنده. (وسایل الشیعه، ج ۷، ص ۳۰)

حنان گوید پدرم گفت: از امام باقر ـ علیه السّلام ـ پرسیدم بهترین عبادت كدام است، فرمودند هیچ چیز نزد خداوند از درخواست و طلب آنچه كه نزد خداوند است، بهتر نیست.

● فواید دعا

۱) عن الكاظم ـ علیه السّلام ـ: علیكم بالدعاء فان الدعا لله و طلب الی الله یرد البلاء و قد قدر و قضی. (كافی، ج۲، ص ۴۷۰) امام كاظم ـ علیه السّلام ـ فرمودند: دعا كنید چرا كه دعا و درخواست از خداوند بلا را دفع می‌كند در حالیكه بلا مقدر و حتمی شده است.

۲)عن الصادق ـ علیه السّلام ـ قال ان عندالله - عزوجل - منزلهٔ لا تنال الا بمساله. (كافی، ج ۲، ص ۴۶۶)

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: نزد خداوند متعال مقام و منزلتی است كه فقط با دعا می‌توان به آن رسید.

۳) علاء بن كامل قال: قال لی ابوعبدالله ـ علیه السّلام ـ علیك بدعاء فانه شفاء من كل داء.

(كافی، ج ۲، ص ۴۷۰). امام صادق ـ علیه السّلام ـ: دعا كن كه دعا شفای هر دردی است.

● آداب دعا

۱) قال ابوعبدالله ـ علیه السّلام ـ: من كانت له الی الله ـ عزوجل ـ حاجهٔ فلیبدع بالصلاه علی محمد و آله ثم یسال حاجته ثم یختم بالصلاه علی محمد و آل محمد فان الله - عزوجل - اكرم من ان یقبل الطرفین و یدع الوسط.(كافی، ج ۲، ص ۴۹۴). امام صادق ـ علیه السّلام ـ: هر كس حاجتی به درگاه خداوند دارد اول با صلوات بر پیامبر و آلش شروع كند سپس حاجت بخواهد و در پایان دعا را با صلوات ختم كند چرا كه خداوند متعال كریم‌تر از آن است كه دو طرف دعا را قبول كند و وسط را نپذیرد.

۲) قال امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ: یا صاحب الدعا لا تسئل ما لایكون ولایحل. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۲۴)

حضرت علی ـ علیه السّلام ـ: ای دعا كننده چیزهایی را كه نشدنی است و حلال نیست از خداوند طلب نكن.

۳) عن جعفر بن محمد قال: اذا اراد احدكم ان یستجاب له فلیطیب كسبه و لیخرج من مظالم الناس و ان الله لا یرفع الیه دعاء عبد و فی بطنه حرام او عنده مظلمهٔ لاحدٍ من خلقه.(بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۳۱)

امام صادق ـ علیه السّلام ـ: وقتی كسی از شما خواست دعایش اجابت شود باید درآمدش حلال باشد و حق الناس بر عهده‌اش نباشد. دعای بنده‌ای كه در شكمش لقمه حرام باشد یا بر عهده‌اش حق الناس باشد به سوی خداوند بالا نمی‌رود.

۴) قال رسول الله: لا یرد دعاء اوله بسم الله الرحمن الرحیم. (بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۱۳)

دعایی كه با بسم الله الرحمن الرحیم شروع شود، رد نمی‌شود.

● مكان دعا

۱) و روی عن الرضا ـ علیه السّلام ـ قال: ما وقف احد تبلك الجبال - مشیرا الی المواقف الشریفه من مكه و نواحیها - الّا استجیب له.(بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۶۱) امام رضا ـ علیه السّلام ـ در حالیكه اشاره به مكه و اطراف آن می‌كرد فرمود: هر كس در آن كوهها توقف كند - و دعا كند - دعایش مستجاب می‌شود.

۲) عن الصادق ـ علیه السّلام ـ: ان لله تعالی بقاع یستجاب فیها الدعاء فتلك البقعه من تلك البقاع.

(عده الداعی، ص ۵۷) امام صادق ـ علیه السّلام ـ: خداوند مكانهایی دارد كه در آنها دعا مستجاب است و حرم امام حسین از آن مكانها است.

● زمان دعا

۱) عن الصادق ـ علیه السّلام ـ: یستجاب الدعاء فی اربعه مواطن، فی الوتر و بعد الفجر و بعد الظهر و بعد المغرب (كافی، ج ۲، ص ۴۷۷) امام صادق ـ علیه السّلام ـ: دعا در چهار وقت به اجابت می‌رسد: آخر شب (قبل از اذان صبح)، بعد از اذان صبح، بعد از نماز ظهر و بعد از مغرب.

۲) عن ابی عبدالله قال: من تقدم فی الدعاء استجیب له اذا نزل به البلاء و قالت الملائكه صوت معروف ولم یحجب عن السماء و من لم یتقدم فی الدعاء لم یستجب له اذا نزل به البلاء و قالت الملائكه ان ذالصوت لا تعرفُه.(كافی، ج ۲، ص ۴۷۲) كسی كه قبل از بلا دعا كند هنگام بلا دعایش مستجاب می‌شود و ملائكه گویند صدای این شخص آشناست و دعا به آسمان می‌رود و كسی كه قبل از بلا دعا نكند هنگام نزول بلا، دعایش مستجاب نمی‌شود و ملائكه گویند صدای این شخص را نمی‌شناسیم.

● الهام شدن دعا

۱) قال ابوعبدالله: هل تعرفون طول البلاء من قصره، قلنا: لا، قال: اذا الهم احدكم الدعاء عند البلاء فاعلم ان البلاء قصیر.(كافی، ج ۲، ص ۴۷۱). امام صادق ـ علیه السّلام ـ: آیا بلای طولانی مدت را از بلای كوتاه مدت تشخیص می‌دهید؟ گفتیم: نه، فرمود: وقتی هنگام دعا بر كسی الهام شد دعا كند، بداند كه بلا كوتاه مدت است.

۲) قال ابوالحسن موسی ـ علیه السّلام ـ: ما من بلاء ینزل علی عبد مؤمن فیلهمه الله - عزوجل - الدعاء الاكان كشف ذلك البلاء و شیكا و ما من بلاء ینزل علی عبد مؤمن فیمسك عن الدعاء الا كان ذلك البلاء طویلا.(كافی، ج ۲، ص ۴۷۱). امام كاظم ـ علیه السّلام ـ: وقتی بر مؤمنی بلا نازل می‌شود و بعد خداوند دعا كردن را بر او الهام می‌كند، نشان دهنده برطرف شدن بلاست و هنگامی كه بلا بر مؤمن نازل شود و از دعا خودداری كند، نشانه طولانی بودن بلاست.

● دعا برای دیگران

۱) عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال: دعاء المرء لاخیه بظهر الغیب یدر الرزق و یدفع المكروه.(كافی، ج ۲، ص ۵۰۷)

امام صادق ـ علیه السّلام ـ: پشت سر دیگران دعا كردن باعث جلب روزی و از بین رفتن ناگواریها می‌شود.

۲) قال ابوجعفر ـ علیه السّلام ـ: اسرع الدعا نجحا للاجابت، دعاء الاخ لاخیه بظهر الغیب یبدا بالدعاء لاخیه فیقول له ملك موكل به آمین ولك مثلاه.(كافی، ج ۲، ص ۵۰۷). امام صادق: سریعترین دعا برای اجابت دعا برای برادر دینی است كه هم دعا پشت سر او باشد و هم اول برای او دعا كند. در این صورت ملك موكل به این دعا آمین گوید و به دعا كننده گوید برای تو دو برابرش باد.

● دعای دسته جمعی:

۱) عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ: كان ابی اذا حزنه امر جمع النساء و الصبیان ثم دعا و امنوا.(كافی، ج ۲، ص ۴۸۷). امام صادق ـ علیه السّلام ـ: پدرم وقتی از پیش‌آمدی محزون می‌شد، زنها و بچه‌ها را جمع می‌كرد سپس دعا می‌فرمود و آنان آمین می‌گفتند.

۲)عن ابی عبدالله قال: ما اجتمع اربعه رهط قط علی امر واحد فدعوا الله الاتفرقوا عن اجابه. (كافی، ج ۲، ص ۴۸۷). امام صادق ـ علیه السّلام ـ: وقتی چهار نفر جمع شوند و در مورد یك چیز دعا كنند قبل از پراكنده شدن دعایشان مستجاب می‌شود.

● اجابت همراه دعا

۱) عن علی ـ علیه السّلام ـ: ما كان الله لیفتح باب الدعاء و یغلق علیه باب الاجابه. (وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۷)

امام علی ـ علیه السّلام ـ: نمی‌شود كه خداوند در دعا را باز كند اما در اجابت را ببندد.

۲) قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: ما فتح الله - عزوجل - لعبد باب مساله فخزن عنه باب الاجابهٔ. (مستدرك الوسایل، ج ۵، ص ۱۶۱) خداوند در دعا را بر بنده‌ای باز نمی‌كند. مگر اینكه در اجابت را باز كرده باشد.

● درخواست همه حوائج

۱) فی الحدیث القدسی: یا موسی سلنی كل ما تحتاج الیه حتی علف شاتك و ملح عجینك.(بحارالانوار، ج ۹۰، ص ۳۰۳). در حدیث قدسی آمده است خداوند فرمود: ای موسی هرچه احتیاج داری از من بخواه حتی علف گوسفندانت و نمك طعامت.

۲) سمعت ابا عبدالله یقول: علیكم بالدعاء فانكم لاتقربون بمثله ولا تتركوا صغیره لصغرها ان تدعوا بها انّ صاحب الصغار هو الصاحب الكبار. (كافی، ج ۲، ص ۴۶۷). امام صادق ـ علیه السّلام ـ: دعا كنید چرا كه هیچ چیز همچون دعا شما را به خدا نزدیك نمی‌كند طلب و حاجتهای كوچك را به خاطر كوچكیشان ترك نكنید چرا كه برآورنده حاجتهای كوچك همان خداوند است كه برآورنده حاجتهای بزرگ است.

● كسانیكه دعایشان مستجاب می‌شود.

۱) عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال: كان ابی یقول: خمس دعوات لا یحجبن ان الرب تبارك و تعالی، دعوهٔ الامام المقسط و دعوهٔ المظلوم و دعوهٔ الولد الصالح لوالدیه و دعوهٔ الوالد الصالح لولده و دعوهٔ المومن لاخیه بظهر الغیب. (كافی، ج ۲، ص ۵۰۹) امام باقر ـ علیه السّلام ـ: دعای پنج نفر اجابت می‌شود؛ دعای پیشوای عادل، دعای مظلوم، دعای فرزند صالح در حق والدین، دعای پدر صالح در حق فرزند و دعای مومن پشت سر برادرش.

۲) اباعبدالله یقول: ثلاثهٔ دعوتهم مستجابهٔ: الحاج ... و الغازی و المریض.(كافی، ج ۲، ص ۵۰۲)

امام صادق ـ علیه السّلام ـ: دعای سه تن مستجاب است؛ حاجی (حج گذار)، جنگجو(رزمنده)و مریض.

● كسانی كه كسانی كه دعایشان مستجاب نمی‌شود

۱) عن ابی عبدالله قال: اربعه لا تستجاب لهم دعوهٔ: رجل جالس فی بیته یقول:الهم ارزقنی ...، رجل كانت له امراه فدعا علیها، و رجل كان له مال فافسده فیقول الهم ارزقنی و رجل كان له مال فادانه بغیر بینهٔ.

محمد حسن باقری

---