یکشنبه, ۳۰ دی, ۱۴۰۳ / 19 January, 2025
دور دنیا با چند کلیک
روزهای گذشته را به یاد بیاورید. روزهایی که در آن، برای ما فقط یک جامعه متصور بود؛ جامعه واقعی، که از بدو تولدمان در آن عضو میشویم و تا آخر عمر عضو آن هستیم. قواعد زندگی در چنین جامعهای، قواعدی تقریباً تعریفشده است و برای اکثر آدمها یکسان. این قواعد، چیزی است که از گذشتگان ما به ما به ارث رسیده است. اما چند سال است که اجتماعات جدیدی با قواعد بازی جدید به وجود آمدهاند. اجتماعاتی که زندگی در آنها، راه و رسم خاص خودش را دارد و تقریباً هیچ چیزشان مشابه فضای جوامع واقعی نیست. انگار زندگیهای ما دو قسمت شده؛ زندگی واقعی و زندگی مجازی، یعنی همان زندگیهایی که از رهگذر زیستن در شبکههای اجتماعی آفریده میشوند و کنشی که از کاربران طلب میکنند، کنشی خاص فضای مجازی خودشان است.
پای کامپیوتر شخصیتان نشستهاید و در شبکه اجتماعی مورد علاقهتان هستید. یکدفعه نام یکی از دوستان دوران کودکیتان را به یاد میآورید. کسی که از دوران مدرسه به بعد او را ندیدهاید و هیچ نشانهای هم از او ندارید. کنجکاو میشوید که ببینید میتوانید او را جایی پیدا کنید. اولین و تنها راهی که به ذهن میرسد، اینترنت است. نام و نام خانوادگی او را در قسمت جست و جوی شبکه اجتماعیتان وارد میکنید و چند ثانیه بعد، نام و تصویر دوستتان جلوی چشمهای شماست.
این اتفاق چیزی است که تا همین یک دهه قبل که اینترنت هم آمده بود، روی دادنش خلاف تصور خیلیها بود. اینکه بشود یک دوست را به همین راحتی پیدا کرد، تصویر و مشخصاتش را دید و مطمئن شد که خودش است. اما حالا چند سالی است که با آمدن شبکههای اجتماعی پیدا کردن دوستهای قدیمی راحتتر شده است. این البته تنها کارکرد این شبکهها نیست. مسوولان این سایتها، کارکردهای متنوعی، بنا به انتظار شما و حتی جلوتر از انتظارات شما برایتان آماده کردهاند. این شبکهها برای خودشان دنیاییاند که شما را از اتاق کوچکتان بیرون میآورند و به وسیله کامپیوترتان شما را به یک سفر دور دنیا میبرند.
حدوداً یک دهه میشود که با گسترش تعداد کاربران اینترنت در تمام دنیا، شبکههای اجتماعی بروز و ظهور پیدا کردهاند. اما اوج فعالیتشان در کشور ما بین سالهای ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ شروع شد. یعنی همان روزهایی که سه شبکه اجتماعی مهم دنیا یعنی مایاسپیس، اورکات و فیسبوک به دنیای اینترنت پا گذاشتند.
● تولد شبکههای اجتماعی
در دوره ابتدایی گسترش اینترنت، یعنی پیش از قرن بیست و یکم، نقش کاربران در فضای مجازی نقش موثری نبود و ارتباطات در اینترنت، عموماً ارتباطات یکسویهای بود که در آن، دارنده یک سایت اطلاعاتی را در اختیار کاربران قرار میداد. اما تقریباً با شروع قرن جدید، وبسایتهایی که استفاده از آنها حالت تعاملی داشت و نقش کاربر در آنها پررنگتر بود، به دنیای مجازی وارد شدند. مهمترین ویژگی این سایتها که باعث اطلاق نام «شبکه اجتماعی» به آنها شده، همین تعاملی بودن آنهاست که باعث میشود ارتباطاتی چندسویه در آنها شکل بگیرد. تعداد این ارتباطات و همین طور اشکال آنها آنقدر متنوع است که به منزله یک اجتماع مجازی به آنها نگاه میکنند. بعضی از این شبکهها، سایتهایی هستند که حول یک موضوع خاص شکل گرفتهاند؛ مثلاً سایت Goodreads.com یک شبکه اجتماعی ویژه علاقهمندان به کتاب است که شما از طریق آن کتابهای مورد علاقهتان را با دیگران به اشتراک میگذارید یا کتابهایی را که دوستانتان خواندهاند و معرفی کردهاند، میشناسید. یا سایت Youtube که برای آپلود کردن فایلهای ویدئویی است.
برخی دیگر اما عمومیتر هستند و دستهبندی موضوعی ندارند. فیسبوک (facebook)، اورکات (orkut) و مای اسپیس (my space) از مهمترین شبکههای اجتماعی عمومی دنیا هستند. در داخل ایران هم شبکههای اجتماعی مختلفی فعالیت میکنند که مهمترین و پرمخاطبترین آنها، سایت کلوب است. هرچند زمانی که این سایتها فعالیتشان را شروع کردند، سایتهای کوچکی بودند که فعالیتشان هم محدود بود اما بعد از گذشت چند سال و با افزایش تعداد کاربران، فعالیتشان گستردهتر شد و به غولهایی در بین شبکههای اجتماعی تبدیل شدند. در این بین اما فیسبوک از بقیه جلو زد و شد بزرگترین شبکه اجتماعی دنیا. همین چند ماه پیش بود که با اعلام تعداد اعضای سایت فیسبوک، معلوم شد این سایت از بقیه رقبایش جلو زده است.
● فیسبوک از کجا آمد
داستان فیسبوک از دانشگاه هاروارد شروع شد. همان جایی که «مارک زاکربرگ» در آنجا دانشجو بود و روانشناسی میخواند. زاکربرگ در سال ۲۰۰۴ سایت فیسبوک را در ابتدا برای دانشجویان دانشگاه هاروارد راه انداخت. یک ماه بعد از اینکه فیسبوک ساخته شد، نیمی از دانشجویان دانشگاه در آن عضو شده بودند. این سایت بعداً به دانشگاههای دیگر امریکا هم گسترش پیدا کرد. بعد نوبت دبیرستانهای امریکا رسید و پس از آن، مراکز آموزشی کشور انگلستان هم قابلیت دسترسی به این سایت را پیدا کردند. در سال ۲۰۰۶ عضویت در این سایت آزاد شد و همه افراد میتوانستند یک پروفایل شخصی در فیسبوک برای خودشان داشته باشند. زاکربرگ بعد از مشاهده رشد تعداد اعضای این سایت توانست یک سرمایهگذار برای فیسبوک پیدا کند و فعالیت این شبکه اجتماعی را گسترش دهد. طبق آماری که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد، فیسبوک پرمخاطبترین شبکه اجتماعی دنیاست.
فیسبوک هماکنون تشکیلات اداری پیشرفتهای در ایالت کالیفرنیا دارد و تعداد اعضایش حالا دیگر از مرز ۵۰۰ میلیون نفر هم گذشته است. تاریخ تولد اورکات و فیسبوک به هم نزدیک است. اشاره شد که فیسبوک در دو سال ابتدایی فعالیتش حالت عمومی پیدا نکرده بود و ویژه موسسات آموزشی امریکایی بود. به همین دلیل اورکات زودتر شناخته شد و رشد پیدا کرد و پیش از فیسبوک جایش را در دنیا و همین طور در ایران باز کرد. تا پیش از همهگیر شدن فیسبوک در ایران، وظایف فیسبوک را اورکات بر عهده داشت. هرچند فضای این دو شبکه و امکاناتی که در اختیار کاربرانشان قرار میدهند با هم متفاوتند اما ماهیت تعاملیشان شبیه به هم است. یکی از دلایلی که باعث شد توجه کاربران ایرانی از اورکات به طرف فیسبوک متمایل شود، فیلتر شدن اورکات بود.
● فیسبوک؛ یک پدیده
اما چیست این فیسبوک که توانسته نیم میلیارد نفر آدم را از سراسر دنیا دور خودش جمع کند و هر روز هم تعداد اعضایش را بیشتر کند؟ فیسبوک، همان طور که اشاره شد، یک شبکه اجتماعی عمومی است که عضویت در آن نیاز به داشتن یک تخصص یا تعلق به یک قشر خاص ندارد. کاربری آن دشوار نیست. فضایش فضایی صمیمی و دوستانه است. به راحتی میتوانید در آن عضو شوید و دوستانتان را پیدا کنید. خود فیسبوک هم به شما کمک میکند و از طریق آدرس ایمیل شما، کسانی را که با آنها ارتباط ایمیلی دارید و آنها را میشناسید به شما معرفی میکند. میتوانید عکسهایتان را در فیسبوک منتشر کنید و دوستانتان را هم تگ کنید. میتوانید نویسندگان یا هنرمندانی را که به آنها علاقهمندید و مایلید با آنها ارتباط داشته باشید، پیدا کنید و بیشتر و بهتر آنها را بشناسید. مدیران فیسبوک برای این سایت، یک سیستم چت آنلاین هم در نظر گرفتهاند تا راحتتر بتوانید با دوستانتان ارتباط برقرار کنید.
میتوانید با گذاشتن یکی دو جمله و تغییر دادن آن در هر روز و هر ساعت، دوستانتان را از احوال خود باخبر کنید. میتوانید لینکهای جالبی را که این طرف و آن طرف دیدهاید، از لینکهای خبری گرفته تا عکسها و ویدئوهای جالبی که در سایتهای مختلف دیدهاید، با دوستانتان به اشتراک بگذارید و نظرات آنها را درباره لینکها بدانید. فیسبوک مثل یک جامعهای است که در آن افراد دائماً با هم تعامل دارند. حتی شدت و عمق تعاملات فیسبوکی شاید عمیقتر از تعاملات رودررو در جامعه باشد. چون هر عمل و هر حرفی از شما در فیسبوک با عکسالعمل دیگران روبهرو میشود.
● کارکرد فیسبوک
فیسبوک تنها یک سایت اینترنتی که تعدادی کاربر را دور خودش جمع کرده باشد و امکاناتی را هم در اختیار آنها قرار داده باشد، نیست. به طور کلی شبکههای اجتماعی، فضایی متمایز با فضای واقعی ایجاد میکنند که این فضا و اتفاقاتی که داخل آنها میافتد، میتواند تاثیراتی را بر فضای واقعی داشته باشد. فیسبوک به عنوان یک رسانه جمعی که امکانات تعاملی قابل توجهی را برای کاربرانش ایجاد کرده، توانسته بر مشارکت کاربران در حوزههایی خاص تاثیراتی بگذارد. مثلاً گروههایی را که در این سایت تشکیل میشود در نظر بگیرید. هر کسی میتواند بنا به علاقه و سلیقه خودش، گروهی را در فیسبوک ایجاد کند و باعث شود چند نفر که به موضوع مورد نظر آن فرد علاقهمندند، دور هم جمع شوند. موضوعات این گروهها هم بسیار متنوع و گسترده است. از گروههایی که برای علاقهمندان به یک خوراکی خاص تشکیل میشود گرفته تا آنهایی که متعلق به یک روزنامه، یک خواننده، یک فیلم هستند یا در پی یک اتفاق اجتماعی همهگیر تشکیل میشوند. عضویت در این گروهها باعث افزایش آگاهی و گاهی کنش افراد در زمینهای خاص میشود. مثلاً شما در گروهی که متعلق به کافه مورد علاقهتان هست، عضو هستید و از طریق همین گروه متوجه میشوید در کافه، یک نمایشگاه در حال برگزاری است. یا اینکه متوجه میشوید نویسنده مورد علاقهتان کتاب جدیدی منتشر کرده و جلسهای هم در تاریخی خاص در نقد آن کتاب برقرار است. فیسبوک برای اکثر آدمها و اکثر سلیقهها، زمینه فعالیت فراهم کرده است و شما را به افراد همفکر و همسلیقه خودتان نزدیک میکند.
کاربران فیسبوک اطلاعات متنوع و متعددی از خود را در پروفایلشان منتشر میکنند که انتشار آنها میتواند حریم خصوصی کاربران را به مخاطره بیندازد. هر فردی برای عضو شدن باید مقداری از اطلاعات شخصی خودش را به سایت بدهد. بعد از عضویت هم افراد معمولاً این اطلاعات را تکمیل میکنند و چندین عکس از خودشان در پروفایلشان میگذارند. هرچند مدیران فیسبوک همواره به کاربرانشان امید میدهند که اطلاعات شخصی آنها نزدشان محفوظ میماند و کسی امکان دسترسی و سوءاستفاده از این امکانات را ندارد، اما این اطلاعات نزد خود آنها قابل بازیابی و استفاده است و همیشه این نگرانی وجود دارد که اطلاعات شخصی افراد مورد سوءاستفاده قرار بگیرد.
کشور انگلستان اخیراً اعلام کرد وقوع جرائم فیسبوکی در این کشور، ۳۴۶ درصد افزایش پیدا کرده است و چندین نفر هم در رابطه با این جرائم دستگیر شدهاند. شبکههای اجتماعی در زمینه تحولات سیاسی هم بیتاثیر نبودهاند و ارتباطات سیاسی را متحول کردهاند. مثلاً در انتخابات اخیر ریاستجمهوری امریکا و پیروزی باراک اوباما، شبکههای اجتماعی نقش فعالی را اجرا کردند.
بعضی کشورها مثل روسیه و چین از همهگیر شدن توجه به شبکههای اجتماعیای مثل فیسبوک که پایگاهشان در کشور امریکاست، ابراز نگرانی کردهاند و با تقویت کردن شبکههای اجتماعی بومی سعی کردهاند مردم کشورشان را از شبکههای اجتماعی غیربومی دور نگه دارند. حتی اخیراً شنیده شد فیسبوک در کشور ترکیه فیلتر شده است.
اینها همه نشان از تاثیراتی است که فیسبوک بر زندگیهای افراد و فراتر از آن بر فضای جوامع داشته است. فیسبوک آنقدر در دنیا معروف است که «دیوید فینچر» کارگردان مشهور امریکایی درباره شخصیت «مارک زاکربرگ» سازنده این شبکه اجتماعی یک فیلم ساخته است. دیگر نمیتوان گفت فیسبوک یک فضای مجازی است و محدوده تاثیرگذاریاش هم به همان فضا مربوط میشود. دیگر اکثر گوشیهای جدید تلفن همراه، نرمافزار فیسبوک یا شبکههای اجتماعی دیگر را روی خودشان دارند و هرچه میگذرد، ضرورت حضور در این فضاها را بیشتر به دارندگانشان القا میکنند؛ حضوری که در آن خوبی و بدی، نقاط ضعف و مثبت، به شدت درهم تنیده شدهاند.
صبا روزبهنیا
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست