رژیم ۲۰ دقیقه ای سر سفره غذا

چاقی ناخواسته ای که با تند غذا خوردن ایجاد می شود

زندگی ماشینی و پراسترس امروزی گروه زیادی از افراد جوامع مختلف را مجبور به پیروی از الگوهای غلط عصر صنعتی و مدرن امروز کرده است به نحوی که اکثر افراد تنها به معدود جنبه‌هایی از زندگی روزانه توجه داشته و برخی از آنها بدون آن‌که لذتی از زندگی روزانه خود ببرند مانند یک دستگاه تنها به وظایف خود عمل می‌کنند. شتاب و عجله کردن در تمام امور و ابعاد زندگی بدون توجه به معضلاتی که پیش روی آنها قرار دارد، تبدیل به عادت شده است و افراد دیگر به نیازهای طبیعی خود مانند بهره‌مندی از رژیم غذایی صحیح توجه نمی‌کنند. غذا خوردن سریع که در اکثر موارد با پرخوری همراه است، یکی از عادات غلط ساکنان کلانشهرها در جوامع مختلف است که ناخواسته آنان را در معرض انواع مشکلات روحی و جسمی قرار می‌دهد.

چاقی به عنوان سرمنشأ ابتلا به بیماری‌های گوناگون مهمترین عارضه عادت غلط تندخوری است. سریع غذا خوردن باعث افزایش حجم معده افراد شده و در طولانی مدت آنان را دچار اشتهای کاذب می‌کند. در این وضعیت علاوه بر مصرف غذای بیشتر و خارج از ظرفیت و نیاز بدن، جذب مواد مغذی کاهش و جذب کالری در بدن افزایش پیدا می‌کند و در نهایت منجر به اضافه وزن و ایجاد بیماری‌های مختلف می‌شود. این در حالی است که آهسته غذا خوردن که کلید سلامتی محسوب می‌شود راهکاری بسیار ساده و بدون هزینه‌ برای کسب ارمغان سلامتی و شادابی است.

● زندگی پراسترس

تند غذا خوردن از شیوه‌های غلط زندگی در عصر حاضر است که ناشی از زندگی پراسترس و ناسالمی است که بعضی افراد برای خود ایجاد کرده‌اند. این در حالی است که به گفته محققان این سبک از زندگی افراد را چاق و به سرعت از کار افتاده می‌کند.

دکتر محمدحسن انتظاری مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با اشاره به این مطلب که سریع غذا خوردن باعث پرخوری و ابتلا به اضافه وزن می‌شود، توضیح می‌دهد: «معمولاً افراد با تندخوری مانع از کنترل مغز بر عمل سیر شدن می‌شوند. به عبارتی باید گفت برای این‌که دستور رفع گرسنگی به مغز منتقل شود ۲۰ دقیقه زمان لازم است بنابراین اگر فرد تنها پنج دقیقه صرف غذا خوردن کند با وجود آن‌که احساس سیری به وجود آمده و نیاز سلول‌های بدن به مواد غذایی تأمین شده است به دلیل ایجاد اشتهای کاذب احساس گرسنگی وجود داشته و فرد به غذا خوردن ادامه می‌دهد اما در صورت آهسته غذا خوردن، زمانی کافی برای ایجاد احساس سیری وجود داشته و میزان غذای کمتری و در نتیجه کالری کمتر مصرف می‌شود.

این متخصص اضافه می‌کند: در مکانیسم جویدن غذا بازتاب‌هایی به مغز فرستاده می‌شود که فرد زودتر احساس سیری کند، بنابراین توصیه می‌شود تا افراد با آرامش غذا خورده و زمان بیشتری را به جویدن اختصاص دهند، در این صورت میزان کالری کمتری جذب بدن می‌شود.

دکتر امیر ترابی، متخصص تغذیه با تأیید این نکات می‌گوید: «زمانی که افراد در موقعیت‌های پرتنش و با عجله غذا می‌خورند و در مدت زمان ۵ دقیقه ۲۰ قاشق غذاخوری ماده غذایی مصرف می‌شود، کالری بیشتری مصرف می‌شود، در حالی که اگر فردی غذا را در مدت زمانی طولانی میل کرده و با دقت و آرامش غذا را بجود، نصف میزان کالری را مصرف می‌کند.»

به گفته محققان زمانی که افراد با حوصله و آهسته غذا می‌خورند، کالری کمتری از زمانی که سریع غذا خورده‌اند، مصرف می‌کنند زیرا هنگام آهسته خوردن غذا، جذب مواد غذایی بهتر انجام شده و حجم ماده مصرفی کمتر است از این رو میزان کالری دریافتی کمتر می‌شود.

دکتر امیر ترابی در این خصوص معتقد است: «مکانیزم جویدن یکی از سیستم‌های ابتدایی هضم و جذب مواد غذایی است بنابراین کسانی که غذا را آهسته می‌خورند و بهتر می‌جوند، مکانیزم بهتری را از نظر هضم و جذب به کار می‌برند چرا که غذا ریزتر و خرد‌تر شده و راحت‌تر هضم می‌شود و در این حالت جذب مواد مغذی و ویتامین‌ها نیز بیشتر می‌شود و آسیب کمتری به دستگاه‌های گوارشی از جمله معده و روده وارد می‌شود.»

● اختلالات دستگاه گوارش

تند غذا خوردن علاوه بر چاقی بر دستگاه گوارش نیز اثرات منفی دارد. دکتر شهرام آگاه، متخصص گوارش در این‌باره می‌گوید: «زمانی که غذا به دقت جویده می‌شود، ریزتر شده و سطح تماس بیشتری با آنزیم‌های گوارشی که روی روده و معده ترشح می‌شود، پیدا می‌کند. در این وضعیت بسیاری از ترکیبات مغذی که در غذاها وجود دارد مثل انواع ویتامین‌ها و پروتئین‌ها بهتر جذب بدن می‌شود، در غیر این صورت پرخوری مانع از جذب مواد مغذی و عاملی برای جذب بیشتر کالری و در نهایت چاقی می‌شود.»

زمانی که غذا به علت پرخوری یا مصرف سریع مواد غذایی به طور کامل جویده نمی‌شود، هورمون‌های روده که وظیفه ایجاد احساس سیری را در فرد به عهده دارند آزاد نمی‌شود و بنابراین مغز نیز فرمان سیر شدن را صادر نمی‌کند و این وضعیت سبب پرخوری و افزایش حجم معده به مرور زمان می‌شود.

دکتر انتظاری با اشاره به این مطلب درباره علل رابطه تند غذا خوردن با چاقی اضافه می‌کند: «مواد غذایی برای این‌که جذب بدن شوند به زمان نیاز دارند، مثلاً قندها پس از گذشت ۱۵ دقیقه جذب بافت‌ها می‌شوند و پس از آن مغز دستور سیری می‌دهد، اما زمانی که غذا به سرعت مصرف ‌شود، فرد دچار اشتهای کاذب می‌شود، اشتهایی که با نیاز سلولی برابر نیست و فرد بیش از نیاز بدن خود غذا می‌خورد. در این حالت حجم معده برای هضم این مقدار زیاد از غذا بیشتر می‌شود و در وعده‌های غذایی آتی به علت بزرگ شدن حجم معده، فرد نیاز به مصرف مواد غذایی بیشتری می‌کند.»

افرادی که تند غذا می‌خورند، معمولاً غذا را نمی‌جوند و با توجه به این‌که اولین مرحله هضم غذا جویده شدن کامل و صحیح مواد غذایی به منظور اثرگذاری آنزیم‌های بزاق دهان برای هضم غذا است تند غذا خوردن، اثر مؤثر جویدن و عملکرد صحیح آنزیم‌ها را محدود می‌کند.

دکتر شهرام آگاه با اشاره به این مطلب اضافه می‌کند: «در افرادی که تند غذا می‌خورند همراه با ماده غذایی، هوا وارد سیستم گوارشی می‌شود که همراه با غذا این بلع هوا باعث ایجاد نفخ و تورم در ناحیه شکم می‌شود، از طرف دیگر در چنین افرادی به دلیل اثر کمتر آنزیم‌های گوارشی بر غذا احتمال ابتلا به سوءهاضمه افزایش پیدا می‌کند. این در حالی است که آهسته غذا خوردن باعث ترشح بهتر آنزیم‌های گوارشی و سبب هضم بهتر غذا می‌شود.»

هضم شدن غذا فرایندی است که با عملکرد دهان و ترشح بزاق دهان ارتباط مستقیم دارد. بدین معنا که هرچه عمل جویدن بهتر انجام شود، وظایف معده کمتر شده و معضلات و ناراحتی‌های گوارشی که اکثر افراد چاق به آن دچار هستند، کمتر می‌شود.

دکتر انتظاری با بیان این‌که درست جویدن عامل مهمی در کاهش میزان ناراحتی‌های گوارشی و حتی درمان برخی از بیماری‌ها است، می‌گوید: «آهسته غذا خوردن علاوه بر آن‌که از چاقی جلوگیری می‌کند، برای کسانی که مشکل سوء‌جذب دارند و چربی، قند و پروتئین را جذب نمی‌کنند، یک شیوه درمانی است و باعث می‌شود تا این مواد در بدن آنان بهتر جذب شود.»

دکتر آگاه نیز با اشاره به عوارض تند غذا خوردن و چاقی می‌گوید: «افرادی که برای غذاخوردن وقت صرف نمی‌کنند و با عجله غذا را می‌خورند به سرعت دچار چاقی می‌شوند، چاقی نیز عوارض بسیاری دارد، از جمله این‌که باعث افزایش قند، چربی و فشار خون می‌شود و اختلالات قلبی و تنفسی را به دنبال دارد. از طرف دیگر چاقی باعث ایجاد عارضه کبد چرب می‌شود، که این عارضه با رسوب چربی در کبد همراه است، رسوب چربی در کبد نیز باعث التهاب کبد و آسیب به این عضو در طولانی‌مدت می‌شود. تحقیقات نشان داده است در جوامعی که چاقی شایع است عارضه، کبد چرب یکی از شایع‌ترین علل آسیب‌ مضمن به کبد است.»

● تغییر شیوه زندگی

در زندگی سریع و ماشینی امروز، انسان‌ها از توجه به نیازهای طبیعی خود نیز غافل مانده و افراد با استرس و شتاب فراوان فعالیت‌های خود را انجام می‌دهند. این شیوه‌های غلط زندگی است که افراد را بیمار و کارآیی آنان را کاهش می‌دهد.

دکتر ترابی معتقد است: «نداشتن مهارت مدیریت زمان و فعالیت‌های بیش از اندازه از عوامل استرس‌زایی هستند که فرد را مجبور به صرف سریع و شتاب زده غذا می‌کند، به عبارتی یکی از عوامل تند جویدن غذا، بروز استرس‌های عصبی در افراد است و معمولاً این عوامل عصبی هستند که در طولانی‌مدت باعث عادت غلط تندخوری در افراد می‌شود.»

به گفته این متخصص تغذیه برای رفع این عادت که عامل مهم چاقی است، باید زمینه‌های عصبی مشخص شود تا با کنترل عوامل استرس‌زا، شیوه غذا خوردن صحیح در افراد مدیریت شود.»

این متخصص معتقد است یکی از عوامل چاقی جای خالی نظم و برنامه‌ریزی در زمان غذا خوردن است. وی در این‌باره می‌گوید: «زمانی که ساعت غذا خوردن افراد به طور مداوم تغییر می‌کند، به دلیل فشار گرسنگی، قند خون پائین می‌افتد و فرد برای رفع گرسنگی، با شتاب و در حجم زیادی مواد غذایی را مصرف می‌کند که این مسئله باعث تندخوری و پرخوری می‌شود، بنابراین توصیه می‌شود تا با رعایت نظم در ساعت غذا خوردن و صرف وقت کافی، از غذایی که مصرف می‌شود لذت بیشتری برده و از بروز چاقی و عوارض آن پیشگیری شود.

آهسته غذا خوردن از عادت‌هایی است که دین اسلام به دلیل فواید بسیارش تأکید زیادی بر آن دارد، پس بهتر است تا با کاهش استرس و صرف زمان بیشتر، از فواید آهسته غذا خوردن بهره‌مند شویم.