شیر یا خط

قیمت سکه در شرایطی در کشور ما نسبت به سال پیش تا ۴۰ درصد افزایش یافته که قیمت جهانی طلا در بدترین حالت, حداکثر ۲۵ درصد بالا رفته است

قیمت سکه در شرایطی در کشور ما نسبت به سال پیش تا ۴۰ درصد افزایش یافته که قیمت جهانی طلا در بدترین حالت، حداکثر ۲۵ درصد بالا رفته است.

قیمت سکه تمام بهار آزادی در شهریور ۸۸ در بازار تهران ۲۳۱ هزار تومان بوده و این قیمت در اردیبهشت ماه ۹۰ به ۴۸۰ هزار تومان رسید. هیچ دامادی در آن تاریخ تصور نمی‌کرد که قیمت هر سکه‌ای را که تعهد می‌کند، در اردیبهشت ۹۰ دو برابر خواهد شد!

رییس اتحادیه طلا و جواهر معتقد است شکاف موجود به دلیل افزایش قیمت ارز است، اما اولاً در همین فاصله، نرخ دلار آمریکا از ۹۸۴ تومان به هزار و ۵۸ تومان رسیده (آمارها از بانک اطلاعاتی ماهنامه) و این کمتر از ۱۰ درصد افزایش است و ثانیاً این سؤال مطرح می‌شود که کدام نرخ دلار مبنای تعیین قیمت طلا و سکه است؟

نرخ بازاری دلار همواره از نرخ رسمی آن بیشتر است و با مراجعه به قیمت سکه در بازار که تابعی مستقیم از قیمت جهانی طلا و نرخ دلار است می‌بینیم که بانک مرکزی قیمت سکه را مثلاً بر مبنای نرخ دلار هزار و ۱۵۰ تومانی بازار مشخص کرده و به فروش ‌رسانده، نه بر مبنای نرخ دلار هزار و ۳۳ تومانی رسمی. این به معنای آن است که ارزش هر دلار آمریکا در دو بازار رسمی و غیررسمی، بیش از ۱۱۰ تومان اختلاف دارد و حال با توجه به قیمت هزار و ۵۰۰ دلاری هر اونس طلا، در حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان تنها از محل اختلاف قیمت ارز عاید بانک مرکزی شده است.

اما چرا قیمت سکه تا این حد نوسان یافت؟ در پاسخ به این سؤال، چند دلیل داخلی و بین‌المللی وجود دارند. در حوزه اقتصاد ملی باید همان مشکلات همیشگی ساختار اقتصاد کشور را مورد بحث قرار داد. البته این بار موضوع کاهش نرخ سود سپرده‌ها را هم باید به آن افزود. رکود اقتصاد ملی و بازدهی پایین سایر بخش‌ها که به سرگردانی نقدینگی انجامیده و باعث شده هر از گاهی نقدینگی به بازارهای مختلف روانه شود، از عوامل ساختاری چالش مذکور محسوب می‌شود. حال آن که کنترل فروش سکه را هم در بازار داریم. در یک برهه از زمان، به ناگاه عرضه سکه - که در کنترل انحصاری بانک مرکزی است - کاهش یافته و با توجه به سیل روز افزون تقاضا برای خرید سکه، قیمت بالا رفته و بانک مرکزی با تعلل در عرضه سکه اجازه داده است که این روند ادامه یابد و زمانی هم که شروع به عرضه سکه نموده، روشی را انتخاب کرده که خود این روش به افزایش قیمت‌ها دامن زده است. این روش همان حراج در بانک کارگشایی است.

مدیر عامل این بانک، جمله‌ای را در یکی از مراسم‌های حراج سکه مطرح کرده و آن این که "ما سکه را ارزان می‌فروشیم، این خود شما هستید که قیمت را بالا می‌برید." این جمله از آن جهت مهم است که خصلت حراج، افزایش قیمت نسبت به قیمت پایه است و غیر از این نمی‌توان تصوری داشت. اما عرضه سکه با توجه به هزینه پایین ضرب سکه برای بانک مرکزی کار مشکلی نیست؛ مخصوصاً با ذکر این نکته که ذخایر طلای بانک مرکزی در حدی است که می‌تواند به صورت نامحدود سکه به بازار عرضه کند. اما بانک مرکزی به جای عرضه سکه، شمش ۵/۱۲ کیلویی به بازار عرضه کرد که هر قطعه از این شمش قادر است در حدود ۷ هزار سکه ربع بهار آزادی تولید کند.

از این موضوع که بگذریم، می‌بینیم بانک مرکزی اندکی قبل از افزایش قیمت سکه و پس از کاهش نرخ سود سپرده‌ها اقدام به طرح مجدد بحث حذف صفر از ریال کرد. این موضوع با اثر روانی که بر بازار به همراه داشت، باعث این نگرانی شد که ارزش پول به زودی کاهش خواهد یافت و بهترین اقدام، تبدیل ریال به دارایی‌هایی است که مثل طلا و سکه ارزش ذاتی دارند. این مسأله را وقتی در کنار نرخ سود ۱۲ درصدی با تورم ۱۷ تا ۱۸ درصدی (در خوش بینانه‌ترین حالت) می‌گذاریم، کاملاً واضح است که هجمه نقدینگی روانه بازار آماده سکه خواهد شد. طلا و به ویژه سکه بر خلاف پول، به دلیل ارزش ذاتیشان - مگر آن جزء که حبابی است - از جمله دارایی‌هایی‌اند که همیشه طالب دارند.