اوبا ما ست یا با آمریکا

آیا انتخاب اوباما به معنای شروع تغییرات جدیدی درعرصه سیاست داخلی و خارجی آمریکا بویژه در قبال ایران است

سرانجام در روز سه شنبه چهاردهم آبان ۱۳۸۷(چهارم نوامبر ۲۰۰۸) پس ازبرگزاری یک رقابت فشرده ، باراک اوباما کاندیدای ۴۷ ساله ی سیاه پوست ازسوی حزب دموکرات توانست با شکست قاطع رقیب خود جان مک کین به عنوان چهل چهارمین رئیس جمهورآمریکا انتخاب شود.این انتخاب ازچند نظربه عنوان نقطه عطفی درتاریخ آمریکا پس ازیازده سپتامبر ۲۰۰۱ محسوب می شود:

۱) پس از ۲۱۹ سال که جرج واشنگتن به عنوان اولین رئیس جمهور آمریکا در۱۷۸۹ انتخاب شد یک سیاه پوست توانست به کاخ سفید راه یابد .

۲) دراین انتخابات برای اولین بارخانم پیلین به عنوان نخستین زن درتاریخ آمریکابه عنوان کاندیدای احراز پست معاون رئیس جمهور مطرح شد .

۳) بالاترین هزینه تبلیغاتی درتاریخ آمریکا با رقم بیش ازیک میلیلارد دلارثبت شد. اردوی باراک اوباما با بهره‌ برداری ازاینترنت که برای اولین باربه عرصه فعالیت وتماس سیاسی با مردم آمریکا بدل شده است توانست تمام رکوردهای قبلی را بشکند وطبق آمارمرکز فدرال انتخابات درطول کارزارانتخاباتی خود به تنهایی رقمی حدود میلیون دلارکمک مالی جمع کرد.رقیب اوجان مک‌ کین که به اعتراف خودش حتی ای‌ میل هم نمی ‌فرستد ، چه رسد به استفاده دائم ازاینترنت، توانست حدود ??? میلیون دلار کمک مالی جمع کند.

۴) طولانی ترین رقابت درون حزبی و بین حزبی دربیش ازیکسال ونیم به اجرا گذارده شد.

اکنون با توجه به این چهار ویژه گی مهم این پرسش اصلی مطرح می شود که آیا انتخاب اوباما به معنای شروع تغییرات جدیدی درعرصه سیاست داخلی و خارجی آمریکا است؟ در پاسخ به این سئوال مهم دو دید گاه کاملا متفاوت ازسوی صاحب نظران مطرح می شود

● دیدگاه سنتی

براساس این دیدگاه سنتی سیاستهای آمریکا بویژه درعرصه روابط خارجی بصورت بلند مدت و راهبردی تعیین می شود، بنابراین با تغییررئیس جمهورآمریکا نمی توان انتظار تغییرات فوق العاده ای درآینده سیاست خارجی آمریکا داشت.اگراین نظررا بپذیریم اوباما درآینده درباره موضوعات اساسی چون روند صلح خاورمیانه ،جنگ درعراق وآینده افغانستان، طرح سپردفاع موشکی آمریکا درشرق اروپا ، موضوع گسترش ناتو به اوکراین و قفقاز وبالاخره درمهم ترین بخش آن یعنی پرونده هسته ای ایران درشورای امنیت، همان مسیر گذشته را ادامه خواهد داد. تنها ممکن است درروش ها و تاکتیکهای خود براساس مقتضیات زمانی تغییرات روبنایی و شکلی بوجود اورد . در ارزیابی از این دیدگاه اشکالات متعددی مطرح است ازجمله آنکه براستی سیاست بوش با کلینتون تفاوت اساسی نداشت؟ آیا تحولات پس ازیازده سپتامبردرسیاست داخلی وخارجی آمریکا تنها تغییر درروش ها وتاکتیکها بود؟ آیا سیاستهای گذشته امریکا شاهد تغییرات اساسی نبود؟ به نظرمی رسد باید بپذیریم که تحولات جهان، آمریکا وهمه قدرتهای دیگررا وادارمی سازد درسیاستهای طراحی شده خود تجدید نظرکنند. زیرا آنها نمی توانند همچون قادریکتا، تمامی تحولات را ازقبل طراحی و به مورد اجرا گذارند.

واقعیت آن است که آمریکا هم مانند تمام قدرتهای استکباری قبل ازخود، به دنبال تامین منافع است اما این بدان معنا نیست که متناسب با تحولات برنامه ریزی نشده وغیرقابل پیش بینی ،دربرنامه های بلند مدت و کوتاه مدت خود تغییر ندهد. اینکه ما با پذیرش تئوری توطئه هرنوع حرکتی را توسط آنها از پیش طراحی شده فرض بگیریم وحتی تا آنجا پیش رویم که بحران فعلی درجهان سرمایه داری را توطئه فریب جهان سرمایه داری غرب برای استثمار بیشتر مردم جهان توسط شرکتهای بزرگ چند ملیتی تحلیل کنیم ، نمی تواند پاسخ دقیقی به پرسش های اساسی امروز باشد . بطورقطع تحولاتی که درآمریکا منجربه شکست جمهوریخواهان وبه قدرت رسیدن یک سیاه پوست درآمریکا شده است ایجاب می کند که آمریکا برای جلب افکارعمومی متنفر از سیاستهای بوش و نئو محافظه کاران راه ها و سیاستهای جدیدی را در پیش بگیرد . اینکه چهل وسه رئیس جمهوری قبلی آمریکا حتی موی مشکی نداشتند زیرا شانسی برای انتخاب شدن نداشتند قابل تامل است . این واقعیت که همه آنها بجز کندی پروتستان و انگلیسی تبار بوده اند اتفاقی نبوده است. بنابراین به نظرمی رسد درحال حاضرچه صاحبان شرکتهای بزرگ که حامیان هیات حاکمه درکاخ سفید هستند وچه اکثریت شرکت کنندگان درانتخابات ترجیح داده اند فردی که فرزند یک آفریقایی سیاه پوست مسلمان بوده است به کاخ سفید راه یابد ، همان ها خواهان تغییر در سیاستهای غلط گذشته اند.

● دیدگاه تجدید نظرطلبان

در مقابل دیدگاه سنتی تحلیل تحولات ایالات متحده دیدگاهی وجود دارد که معتقد است آمریکا برای نجات خود از بحران مشروعیت بین المللی و فرار از بحران اقتصادی داخلی به نوعی تفاهم ملی دست یافته تا بتواند با میدان دادن به جریان لیبرال در داخل حزب دموکرات شرایط را برای انجام تغییرات آماده سازد . از این نگاه وقوع تغییرات جدی در سیاست آمریکا امری حتمی است منتهی سئوال اصلی آن است که این تغییرات چه سمت و سویی دارد؟ ازآنجا که تحولات ایالات متحده به عنوان یک قدرت سلطه جوبرتحولات بین المللی تاثیرتعیین کننده دارد ، اکثر تحلیل گران سیاسی هر کدام فراخور گرایش های ملی خود تلاش می کنند ابعاد این تغییرات را حدس بزنند و به تبع آن شرایط را برای هرگونه برنامه ریزی مناسب منطبق با تغییرات قابل پیش بینی ، فراهم سازند.

از این نگاه ایران باید از هرگونه پیش داوری در مورد سیاستهای یکجانبه گرایانه امریکا پرهیز کند ومتناسب با تحولاتی که انتظارمیرود درسیاست خاورمیانه ای امریکا وهمچنین درموضوعات اساسی مانند عراق ، افغانستان و تامین حقوق هسته ای ایران بوجود اید ، از قبل برنامه داشته باشد.

درارزیابی ازاین دیدگاه نیزباید گفت همانطورکه گرفتارشدن دربدبینی مفرط و یکسونگری مناسب نیست به دام خوش بینی های مفرط هم غلطیدن راه مطلوب نیست. بنابراین باید تلاش کرد تحولاتی که در آمریکا درشرف تحقق است با دیدی واقع گرایانه با درنظرداشتن منافع ملی تحلیل و بررسی شود. دراین نگاه است که نامه تبریک دکتراحمدی نژاد برای اوباما اقدامی هوشمندانه ومنطبق براصول شناخته شده عزت ،حکمت و مصلحت تحلیل می شود. چرا که این اقدام می تواند نشان دهد ایران برای تامین منافع ملی خود حاضر است رفتاری خردمندانه و متواضعانه از خود نشان دهد تا طرف مقابل را در موقعیت انفعالی قراردهد.

● جمع بندی بحث:

به نظر می رسد شرایط تاریخی برای ایجاد تغییرات در سیاستهای آمریکا فراهم است و امریکا مجبوراست چنین تغییراتی را به اجرا گذارد . ابعاد این تغییرات می تواند در مواردی به افزایش فشار علیه ایران منجر شود و در مواردی هم می تواند فضای مثبتی رابرای بهبود مناسبات بوجود اورد. درهرحالت این واقعیت را نمی توان نادیده گرفت که آمریکا دراین معادله دوطرفه تصمیم گیرنهایی نیست .یعنی نمی تواند بصورت یکجانبه هر اقدامی را در مورد ایران اراده کرد، به اجرا بگذارد. بلکه تصمیم ایران ونوع رفتاری را که تهران به اجرا می گذارد در این معادله نقش متقابل دارد. بنابراین باید منتظر تغییرات در دو طرف معادله بود . بطورقطع ایران می تواند برای تامین منافع مشروع خود متناسب با هر تغییرمثبتی ازسوی آمریکا واکنش مثبت نشان دهد. باید دید چنین اراده ای برای تغییر اگر بوجود آید ، تا چه حد تحت تاثیرمخالفت های جدی موجود درهر دو طرف برای عادی سازی مناسبات قرارمی گیرد.

نویسنده: حسن بهشتی پور