فیلسوف اقتصاد و اخلاق و سیاست

آدام اسمیت درسال ۱۷۲۳ درشهر کرکالدی دیده به جهان گشود، اسمیت نام پدرش بود اما چون چند هفته قبل از متولد شدن فرزند، پدرش از دنیا رفت نام پدرش را براو گذاشتند. پدری که حقوقدان …

آدام اسمیت درسال ۱۷۲۳ درشهر کرکالدی دیده به جهان گشود، اسمیت نام پدرش بود اما چون چند هفته قبل از متولد شدن فرزند، پدرش از دنیا رفت نام پدرش را براو گذاشتند. پدری که حقوقدان بود ودر اسکاتلند به قضاوت می‌پرداخت و زمانی هم رئیس گمرک شهر کرکالدی بود.آدام اسمیت تحصیلات ابتدایی خود را درشهر کرکالدی گذراند و پس از آن در سن ۱۴ سالگی به دانشگاه گلاسکو رفت و به مدت سه سال درگلاسکو تحصیل کرد. اسمیت پس از اتمام دوره سه ساله درگلاسکو از یک بورس تحصیلی ۱۱ساله در دانشگاه اکسفورد برخوردار شد، این بورس موقوفه‌ای بود از طرف یکی از شاگردان سابق گلاسکو، کسی که از این بورس استفاده می‌کرد موظف بود که پس از اتمام تحصیل در آکسفورد به خدمت کلیسای اسکاتلند درآید اما با افکار و اعتقاداتی که آدام اسمیت داشت بیشتر از شش سال نتوانست در آکسفورد دوام بیاورد و به علاوه اصلا محیط علمی وآموزشی آکسفورد را قبول نکرد و آن را متفاوت از سیستم آموزش و علمی گلاسکو می‌دید و از شیوه اداره و روش تدریس و حتی محتوای علمی آن انتقاد می‌کرد، حتی در جایی می‌نویسد:«هرکسی که در اثر مطالعه زیاد در آکسفورد سلامت خود را به خطر اندازد تقصیر از خود اوست، زیرا ما دراینجا کاری جز دوبار ادای نماز در روز و شرکت دردوگفتار درهفته نداریم! ». به هرحال آدام اسمیت از باقیمانده بورس چشمپوشی کرد و درسال ۱۷۴۶ به کرکالدی بازگشت که درواقع این یک ریسک بزرگ یا تغییر جدی در زندگی‌اش بود که کار هرکسی نیست، چرا که ایجاد تغییر، آن هم از آن شرایط مبسوط به شرایط و آینده‌ای که به هیچ وجه مشخص و شفاف نیست، کار سخت و دشواری است و این کار اسمیت حاکی از اعتماد به نفس بالای اوست. اسمیت تا دوسال پس از بازگشت به کرکالدی بیکار بود؛ ولی این بیکاری سبب بیکارگی او نشد و دراین مدت رسالات متعددی نوشت که مهم‌ترین آن تاریخ نجوم است که به بررسی تحول علوم نجوم از تمدن یونانی تا دوره معاصر پرداخته است و همچنین درسال ۱۷۴۸ به ایراد سخنرانی درمورد ادبیات انگلیسی درشهرهای مجاور پرداخت که باعث افزایش شهرت و معروفیت او شد همچنین اسمیت بررسی جامعی از تحول حقوق و فلسفه آن درغرب، از امپراتوری روم تا عصر معاصر به رشته تحریر درآورد که متاسفانه متن کامل گفتارها در دسترس نیست و از نقل قول افرادی که درجلساتش حضور داشته‌اند می‌توان به آن پی برد. آدام اسمیت درسال ۱۷۵۱ استاد منطق در دانشگاه گلاسکو شد و در این دانشگاه فلسفه اخلاقی هم تدریس می‌کرد که مهم‌ترین سلسله گفتارهایی که در زمان استادی داشته گفتارهایی در زمینه کلی اصول است که در بخش‌های عدالت، درآمد و ارتش و تدبیر کشور بیان شده است که دربخش تدبیر کشور به تجزیه و تحلیل مسائل اقتصادی روز می‌پردازد. درسال ۱۷۶۴ اسمیت از دانشگاه گلاسکو استعفا و به فرانسه عزیمت کرد، اما در زمانی که در گلاسکو مشغول تدریس بود، کتاب نظریه احساسات اخلاقی را تألیف کرد و آن را درسال ۱۷۵۹ انتشار داد. دلیل اصلی و انگیزه اسمیت از استعفا از گلاسکو مشخص نیست ولی بلافاصله تدریس خصوصی و مربیگری یک اشراف‌زاده فرانسوی را به عهده گرفت، که البته گمان می‌رود این کار او به این خاطر بود که پاریس مرکز مناظره افکار و آرا بود و جامعه متحرکی به شمار می‌رفت و از این حیث مورد علاقه اسمیت بود. آدام اسمیت تا سال ۱۷۷۳ با مادر و یکی از خویشانش درخانه‌ای که درکرکالدی خریده بود زندگی کرد و بیشتر وقت خود را صرف کتاب ثروت ملل کرد و درسال ۱۷۷۶ کتاب ثروت ملل را منتشر کرد که درجامعه آن زمان غوغایی به پاکرد. مهم‌ترین ویژگی کتاب ثروت ملل این است که معانی عمیق را به زبانی ساده و روشن، درچارچوب دانشی وسیع از جامعه و تاریخ با کلامی ساده گردآوری کرده است. او دوسال پس از انتشار کتاب معروف و موفقش، به ریاست کل گمرکات اسکاتلند منصوب شد، چند سالی هم در ادینبورگ با مادرش زندگی کرد و سرانجام درسال ۱۷۹۰ دراثر بیماری دارفانی را وداع گفت.