عوامل و رموز موفقیت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی

ویژه بزرگداشت دومین سالگرد ارتحال

سیره و روش علمی و عملی فقهای عظام و علمای کرام از سرمشق ها و الگوهای مناسب و برتر و عالی برای حرکت در مسیر اسلام و نیل به مقاصد بلند و از جمله تربیت و پرورش شخصیت جامع و سالم دینی می باشد. سالگرد ارتحال حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی فرصتی است که باید از آن برای نیل به این هدف بهره وری شایسته نمود. آنچه در ذیل تقدیم خوانندگان گرامی صفحه فرهنگ می شود نگرشی است سریع و فشرده که خود مقدمه ای است برای مطالعه بیشتر برای استفاده های همه جانبه از سیره و روش های این مرجع عالیقدر جهان تشیع .

● تهذیب نفس

مسلما تهذیب نفس و رعایت تقوا عامل اساسی در موفقیت آیت الله فاضل بوده است . تدریس و تدرس او برای رسیدن به مقام مرجعیت نبود . یکی از شواهد آن است که در سال ۱۳۴۹ ش که کسی گمان نمی کرد انقلابی بر پا شود و به پیروزی برسد حرکتی انجام داد (تایید مرجعیت حضرت امام ) که معلوم بود نتیجه آن تعطیلی درس و بحث است . در حالی که همان زمان او از استادان برجسته درس خارج در حوزه بود.

او قدمی برای کسب مرجعیت یا رونق دادن به مرجعیت خود برنداشت . هنگام تدریس یا در ملاقاتها یا سخنرانیها مستقیم یا غیرمستقیم از سوابق و موقعیت علمی خویش چیزی به زبان نمی آورد. آنچه از خود گفته معمولا در مصاحبه هایی است که از او درباره زندگی شخصی اش پرسیده بودند.

● ارادت به اهل بیت (ع )

نقطه مشترک مراجع تقلید بزرگ که توفیقاتی درخور توجه کسب کردند ارادت قلبی و عشق سرشار آنها به اهل بیت عصمت و طهارت (ع ) و توسل به آن ذوات مطهر است . معظم له در طول حیات خود اعلامیه های فراوان نوشت . در رژیم طاغوت بیانیه های پرخطری چون تایید مرجعیت حضرت امام و نیز خلع شاه را امضا کرد. در وصیت نامه خود به اعلامیه هایی که به مناسبت ایام فاطمیه صادر کرده بود افتخار کرده است . معظم له در یکی از پیامها به مناسبت ایام فاطمیه به این رمز موفقیت تصریح فرموده است :

« باید بدانیم رمز موفقیت ما ارتباط و ایمان کامل به مکتب ائمه طاهرین و توسل به آن ذوات مقدسه است . »

● پدری شایسته

راهنمای شایسته نقش اساسی در پیشرفت انسان در عرصه های مختلف دارد. گاهی یک راهنمایی کوتاه مسیر زندگی شخص را عوض می کند. لذا از جمله سفارشهای بزرگان حوزه به طلاب علوم دینی ارتباط آنها با انسانهای موفق است .

آیت الله فاضل قفقازی ـ پدر بزرگوار آیت الله فاضل لنکرانی از نزدیک ترین و معتمدترین اشخاص نزد آیت الله بروجردی بود. امام خمینی با وی رفاقت صمیمی داشت به گونه ای که به بیت یکدیگر رفت و آمد داشتند. پیکر او هشت سال پس از رحلت صحیح و سالم یافت شد. اینها نشانه هایی گویا در برجستگی آیت الله فاضل قفقازی است .

پرورش چنین فرزندی ـ با آن زمینه های مناسب ـ در دامان چنین پدری تاثیری انکارناپذیر در موفقیت وی داشته است .

احترام به پدر بزرگوار یکی از اسباب جلب توفیقات الهی برای آیت الله فاضل بود. هر گاه همراه پدر به مجلسی می رفت کفش او را بر می داشت و به مجلس می برد با اینکه در آن زمان خود نیز یکی از مدرسان برجسته حوزه در دروس عالی بود.

● تلاش فراوان

بی گمان در دنیا و آخرت بنا نیست بدون زحمت به کسی چیزی داده شود. جلب توفیقات الهی وکسب موفقیتهای چشم گیر از سوی این عالم گرانقدر در سایه زحمتها و کوششهای طاقت فرسا بوده است . آیت الله سیدعلی شفیعی ـ نماینده خوزستان درمجلس خبرگان ـ می گوید :

« ایشان دو بار به اینجانب گفت : من از بدن و جسم خود خیلی بیشتر از توان طبیعی کار کشیدم . بعضی اوقات شش ساعت در شب کار علمی می کردم و سه درس آیت الله بروجردی و حضرت امام را در همان روز تدریس می نوشتم . اما اکنون یک کتاب در قفسه کتابخانه را نمی توانم برخیزم و بردارم . »

● تدریس

تدریس یکی از اسباب پیشرفت علمی معظم له بود و آن را به دیگران نیز سفارش می کرد. مسلما مرادشان این نبود که شخصی یک کتاب مثلا در حوزه ادبیات را تا زنده است تدریس کند بلکه مراد آن است که وقتی استاد پس از چند بار تدریس کتابی متوجه شد که از آن به بعد رشدی به آن نمی دهد به تدریس کتابی بالاتر بپردازد. بر برنامه ریزان حوزه است که زمینه ای را فراهم سازند که استادان نیز در قالب تدریس به پیشرفتهای علمی لازم برسند.

● استادان برجسته

استاد برجسته ـ از جهت علمی و معنوی ـ تاثیری وصف ناپذیر در رشد و شکوفایی شاگرد دارد. از جمله نعمتهای بزرگ آیت الله فاضل آن بود که در پیشگاه بزرگانی چون آیات : بروجردی امام خمینی و علامه طباطبایی زانو زد. پدر معظم له از اصحاب خاص آیت الله بروجردی بود و با امام خمینی رفاقت نزدیک داشت و نیز آیت الله فاضل از دوران دبستان با حاج آقا مصطفی خمینی هم دوره بود. از این رو از کودکی به هر دو بیت شریف رفت و آمد می کرد و از سجایای گوناگون آن بزرگواران بهره های فراوان می برد.

● دوستان برجسته

علاوه بر خانواده و استاد دوست نیز نقش اساسی در پیشرفت انسان دارد. وجود دوستی چون مرحوم آیت الله سید مصطفی خمینی بر ایشان تاثیر زیاد گذاشته است چنان که خود به این نکته تصریح کرده است :

« یکی از دوستان دوران دبستان ما مرحوم آقای حاج آقا مصطفی هم وارد این رشته (رشته روحانیت ) شده بود. وجود این دوست عزیز در شدت علاقه ما نقش مهمی داشت و از همان اوان به کمک یکدیگر و به عنوان دو هم مباحثه مشغول تحصیل شدیم . »

دوست و هم بحث نزدیک دیگر معظم له آیت الله شهاب الدین اشراقی بود که برخی کتابها را به اتفاق هم نوشتند. مسلما این رفاقت در پیشرفتهای ایشان تاثیری چشم گیر داشت .

● هوش و استعداد

برخورداری از هوش سرشار از نعمتهای خدادادی او بود. در دوران تحصیل در دبستان وقتی معلمی از کلاسهای پایین تر غیبت می کرد به جای او درس می داد و در امتحان نهایی ششم ابتدایی رتبه اول را در قم کسب کرد.

در سیزده سالگی وارد حوزه شد و به مدت شش سال دروس رابا موفقیت فرا گرفت و در درس آیت الله بروجردی شرکت کرد و با اینکه سن کمی داشت تقریرات آیت الله بروجردی را به عربی می نوشت . این در حالی بود که نه درحوزه نجف درس خوانده بودو نه پدر و مادر او عرب زبان بودند. تقریرات مایه شگفتی استاد شد و زمینه چاپ آن ها را با عنوان نهایه التقریر فراهم ساخت .

▪ هوش سیاسی

از جوانی امور سیاسی را به خوبی درک می کرد. یکی از اسباب علاقه مندی شدید او به امام خمینی مواضع سیاسی حضرت امام بود. در سایه همین ویژگی از جوانی تا پایان حیات خویش به خوبی امور سیاسی را تحلیل می کرد و دخالت بجا و موثر در عرصه سیاست داشت .

در میان مراجع عظام آیت الله فاضل نخستین کسی بود که اعلامیه ای بسیار تند بر ضد طالبان صادر کرد و شاید در آن زمان هنوز مخالفت رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران با طالبان ابراز نشده بود. آقای برهان الدین ربانی ـ از شخصیتهای سیاسی برجسته افغانستان ـ وقتی به ایران آمد در ملاقاتی به معظم له گفت : آن بیانیه شما تحول عجیبی در میان مجاهدین ما ایجاد کرد.

● ویژگی های خاص و گوناگون

آیت الله رضا استادی در زمان حیات آیت الله فاضل پاره ای از عوامل موفقیت آیت الله فاضل لنکرانی را برشمرده است . ذکر این سخنان را بسیار مناسب می دانیم :

« فضایل و ویژگیهایی در آیت الله فاضل جمع است که در یک فرد. بسیار کم اتفاق می افتد :

الف ) ایشان در سایه پدری مجتهد و مادری از بیت صالحان پرورش یافت که نباید از تاثیر این بیوت و برکت آنها نسبت به ولادت و پرورش چنین فرزندی غافل بود.

ب ) در سایه استعداد خدادادی در حدی بود که توانست از درس استادی مانند آیت الله العظمی بروجردی استفاده و درس ایشان را تقریر کند و آیت الله بروجردی با اینکه بسیار مشکل پسند بود تقریر ایشان را تایید کرد.

ج ) درس سطح آیت الله فاضل از آغاز تا انجام مورد توجه و استقبال طلاب و فضلا بود; زیرا عوامل یک درس خوب و قابل قبول در ایشان جمع بود.

د) معظم له با شرکت چندین ساله در درس سه استاد که هر سه از امتیازات فراوان علمی و اخلاقی برخوردار بودند (آیات : بروجردی امام خمینی و علامه طباطبایی ) کمال استفاده را برد و استعداد درونی خود را شکوفا ساخت .

هـ) تدریس خارج فقه و اصول ایشان به سبک استادشان آیت الله بروجردی است و حضرت امام نیز همان سبک تدریس آیت الله بروجردی را پسندید و دنبال کرد.

و) خوب درس خواندن و حتی تدریس سودمند ملازم با خوب تقریر کردن نیست . آیت الله فاضل با نوشتن تقریرات دروس آیت الله بروجردی نشان داد که خوش تقریر نیز هست . تقریرات بحث نماز آیت الله بروجردی مورد تحسین آن بزرگوار قرار گرفت و آن را ذخیره علمی خود در حوزه ها دانست و از کتابهایی است که همواره در حوزه مورد استفاده خواهد بود.

ز) بنده دیده ام مدرس خوب و حتی مقرر خوب که توان تالیف نداشته است ; زیرا ملازمه میان آنها نیست . اما موسوعه تفصیل الشریعه و تالیفات دیگر ایشان نشان می دهد که معظم له علاوه بر بیان و تقریر خوب در بعد تالیف نیز از مولفان ممتاز به شمار می آید.

ح ) در کنار این امتیازات علمی تواضع ایشان با طلاب و فضلا و دوستان حتی غیر روحانی جاذبه خاصی را در ایشان ایجاد کرده بود.

ط ) کسانی که مستغرق در مباحث علمی و درس و بحث می شوند کمتر به کارهای شبه اجرایی تن می دهند; اما آیت الله فاضل به دلیل علاقه به حوزه و حوزویان و ترقی و تعالی آنان سالهای متمادی در راس مدیریت حوزه علمیه قم بود و برای این خدمت وقت می گذاشت .

ی ) کسانی که سرگرم درس و بحث و مسائل علمی می شوند گاهی از حوادث جهان و آنچه در جهان اسلام و شیعه می گذرد غفلت می ورزند و در موارد لازم موضع گیری لازم را ندارند; اما آیت الله فاضل از معدود مجتهدانی است که به مسائل جهان اسلام و تشیع و نیز انقلاب و نظام اسلامی و مصالح آن توجه لازم را دارند و در مواقع حساس با موضع گیریهای به موقع خود مردم را روشن و نظام اسلامی را تقویت می کنند.

همه مطالبی را که گفتم و آنچه نگفتم یک طرف و علاقه خاص ایشان به اهل بیت (ع ) و حضرت سیدالشهدا(ع ) در طرف دیگر. »

● هدف از پذیرش مرجعیت

آیت الله العظمی فاضل در ملاقاتی با آیت الله سید علی شفیعی ـ نماینده خوزستان در مجلس خبرگان ـ در مورد یکی از علل قبول مرجعیت چنین فرمود :

« من به همین دلیل (حمایت از تفکرات امام خمینی ) مرجعیت را قبول کردم و الا بسیار کار مشکلی است و اگر چندین چوب به من بزنند برای من آسان تر از فتوا دادن است . فتوا دادن بسیار سخت است . مسئولیت دین مردم را به عهده گرفتن آسان نیست و همیشه علما و بزرگان دین از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کردند مگر در شرایطی که تکلیف شرعی آنها اقتضا می کرد که این مسئولیت سنگین را بپذیرند. »

ایشان در حمایت از تفکرات حضرت امام همواره شخصا در راهپیمائیهای روز جهانی قدس و ۲۲ بهمن شرکت می کرد. حجت الاسلام محمدجواد فاضل می گوید :

« ایشان در موضوعی حضور فعال داشت . یکی از بزرگان حوزه به من گفت : به ایشان بگویید که این حرکتها با مرجعیت تناسبی ندارد و مانع رشد مرجعیت ایشان است و بهتر است در این امور دخالت نکنند. وقتی پیام را به ایشان رساندم خیلی ناراحت شدند و فرمودند : من اصلا مرجعیت را پذیرفتم برای خدمت ; برای اینکه انقلاب به حیات خود ادامه دهد. من دین و مرجعیتی را که به درد مردم و انقلاب نخورد می خواهم چه کار ! »

شخصی در خارج قم در موضوع مسائل زنان مصاحبه ای کرد و نظریاتی ابراز کرد و به اطلاع ایشان رسید. معظم له با ناراحتی زیاد پیامی بسیار تند برای آن آقا فرستاد. وقتی به ایشان عرض شد; آن آقا مروج اعلمیت شما در تقلید است و شاید این تندی روی گردانی او را در پی داشته باشد ایشان فرموده بود : « به جهنم ! من مرجعیت را برای دین می خواهم . اگر مرجع هستم باید دفاع از دین کنم و اگر دیدم جایی برخلاف دین حرف زده می شود نمی توانم ساکت بمانم و اگر گوینده مروج من هم باشد باید با او برخورد شود. » (سینای فقاهت سید حسن فاطمی موحد انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام )

● آیت الله العظمی فاضل لنکرانی :

من به دلیل حمایت از تفکرات امام خمینی مرجعیت را قبول کردم .

من مرجعیت را پذیرفتم برای خدمت برای این که انقلاب به حیات خود ادامه دهد.

من دین و مرجعیتی را که به درد مردم و انقلاب نخورد می خواهم چه کار !

اگر مرجع هستم باید دفاع از دین کنم و اگر دیدم جایی برخلاف دین حرف زده می شود نمی توانم ساکت بمانم و اگر گوینده مروج من هم باشد باید با او برخورد شود.

یکی از علل علاقمندی شدید آیت الله العظمی فاضل لنکرانی به حضرت امام خمینی مواضع سیاسی امام بود. ایشان تا پایان حیات خویش امور سیاسی را به خوبی تحلیل می کرد و دخالت بجا و موثر در عرصه سیاست داشت

در کنار امتیازات علمی تواضع آیت الله العظمی فاضل با طلاب و فضلا و دوستان و حتی غیرروحانی جاذبه خاصی را در ایشان ایجاد کرده بود

علاقه شدید و وصف ناپذیر آیت الله العظمی فاضل لنکرانی به ائمه اطهار(ع ) یکی از بزرگ ترین عوامل و رموز موفقیت ایشان در عرصه های فعالیت های علمی و دینی و سیاسی و مبارزاتی بود