از مهندسی فرهنگی چه خبر

تا قبل از انتخابات ۲۲ خرداد ۸۸ از جمله موضوعات مطرح در حوزه های اجتماعی فرهنگی در روزنامه ها و رسانه ها که از سوی متولیان فرهنگی, رسانه ای کشور, همچون صداوسیما, وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی, حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی دنبال می شد, موضوع مهندسی فرهنگی بود که ریشه طرح آن به سال ۸۲ برمی گردد

تا قبل از انتخابات ۲۲ خرداد ۸۸ از جمله موضوعات مطرح در حوزه های اجتماعی - فرهنگی در روزنامه ها و رسانه ها که از سوی متولیان فرهنگی، رسانه ای کشور، همچون صداوسیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی دنبال می شد، موضوع " مهندسی فرهنگی " بود که ریشه طرح آن به سال ۸۲ برمی گردد. یعنی زمانی که اصلاح طلبان، سال های پایانی دولت خود را می گذراندند اما به محض استقرار دولت نهم در سال ۸۴ نهادهای متولی فرهنگ برای غلبه بر مجموعه ای از مسائل پیچیده فرهنگی اجتماعی که به زعم این دولت، برآمده از عملکرد دولت های پیشین بوده و نمود آن در جامعه ارزشی ایران در حوزه نشر برخی آثار ادبی و موسیقایی و سینمایی و... به تعبیری گستردگی فرهنگ ابتذال و کجروی ها در جامعه متبلور می شد و خروجی آن در بدنه اجتماعی ، تسری انحراف از مسیر ارزش های انقلابی و دینی بود،زمزمه های "مهندسی فرهنگی" در کشور پررنگ تر جلوه کرد.

در نیمه اول دهه جاری ، پس از طرح موضوع "مهندسی فرهنگی" که شاید بتوان غلامعلی حداد عادل (رئیس وقت کمیسیون فرهنگی مجلس) را پرچمدار این "مهندسی" دانست به فاصله کوتاهی پس از آن، موضوع "مظلومیت فرهنگی" در محافل برخی رهبران افکار عمومی مطرح شد که هدف از طرح این "مظلومیت انگاری"، عملا به معنای آستین بالا زدن و اجرای عملیات "رفع ظلم از ساحت فرهنگ" بود. بنابراین برای ورود به این موضوع می باید اساسی تر اقدام می شد. پس عملا " مهندسی فرهنگی " به عنوان پایه و رکن این عملیات; و محور این مباحث، مورد توجه تام مسئولان ارشد فرهنگی کشور قرار گرفت که: پس از گذشت دو دهه از فراز و نشیب انقلاب اسلامی و حال که در آستانه دهه سوم انقلاب قرار داریم می باید در حوزه "فرهنگ"، بازنگری یا باز مهندسی یا اساسا "مهندسی" شود. سه چهارسال پیش بود که حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، احساس مسوولیتی مضاعف کرد و رئیس این حوزه (حسن بنیانیان) خود را برای جمعآوری همه اطلاعات معطوف به مهندسی فرهنگی آماده کرد و فراخوان داد که تا هشت ماه بعد در تیر ۸۷ پس از گردآوری همه اندوخته ها از پژوهشگران و هنرمندان و فعالان دلسوز فرهنگی در باره مهندسی فرهنگی کشور، همایشی مفصل با همین عنوان برگزار کند که شاید بیشترین جنب وجوش فرهنگی در این زمینه، در بین نهادها و سازمان های متولی، این حوزه هنری بود که بیش از همه خود را نمایاند. اما با نزدیک شدن به سال و ماه برگزاری انتخابات دهم ریاست جمهوری اسلامی، موضوع مهندسی فرهنگی موقتا مغلوب فعالیت های معطوف به انتخابات از سوی سازمان ها و احزاب و جمعیت های سیاسی کشور شد.

شاید خیلی از مسئولان فرهنگی کشور منتظر بودند پس از وقوع متعارف انتخابات، موضوع "مهندسی فرهنگی" را دنبال کنند اما انتخابات مانند دیگر انتخابات در طی سی سال پس از انقلاب نبود. دعوای حاصل از آن تا اواخر سال ۸۸ به طول انجامید و لابد متولیان امر پیگیر موضوع مهندسی فرهنگی،شرایط نا آرام سیاسی و تشنج ملی را بستر مناسب برای تداوم مهندسی فرهنگی ندیدند. چرا که، جامعه، تا پایان سال تقریبا در حالت برزخی بود اما حالا در سال جاری که نسبتا آرامش عمومی (به هر شکل ممکن ) حادث و حاصل شده و از این طرف هم، سال تحصیلی جدید آغاز شده، هنوز نشانه هایی از پرداخت و توجه به همان مهندسی فرهنگی پیش گفته از سوی نهادها و سازمان های متولی فرهنگ (از شورای عالی انقلاب فرهنگی تا صدا و سیما و وزارت ارشاد ، به خصوص از سوی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و ...) خبری نیست.

به راستی چرا؟! آیا از اولویت ها خارج شده؟یا هنوز در انتظار آرامش قطعی اجتماعی سیاسی جامعه ایران اند؟ اینکه اگر مهندسی اقتصادی و اجتماعی شدنی است و قابلیت تحقق دارد آیا " مهندسی فرهنگی" را نیز می توان بسان مهندسی اقتصادی، با "خط کش" سراغش رفت؟ یا آنکه در درون خود ، نگران تقابل "مهندسی فرهنگی با" آزاداندیشی اند؟ به خصوص که پس از خاموشی یک سال و نیمه" مهندسی فرهنگی"، موضوع" آزاداندیشی"در سپهر رسانه ای کشور به شکل پر سرو صدا متبلور است؟و بالاخره و جان کلام و گزینه قریب به یقین در این باره اینکه: اتفاقا "مهندسی فرهنگی" بی آنکه نامی از آن برده شود به بی سر و صدا ترین شکل ممکن در حال اجراست! مهندسی فرهنگی را اتفاقا این بار ، متولیان فرهنگ و آموزش عالی آغاز کرده اند . انقلاب در "متن" و استقبال - از - یا تحمیل بازنشستگی های پیش از موعد اساتید دانشگاه ها و برخی رویارویی ها با دانشجویان پرسشگر و... زمینه های "مهندسی فرهنگی" از این نوع است که در سال جاری قوت گرفته، بیآنکه نامی از مظلومیت فرهنگی یا اجرای عملیات" رفع ظلم از ساحت فرهنگ " برده شود !

نویسنده : مسعود پیوسته