ملاک های شادی پسندیده

▪ پرسش:
شادی و نشاط که یکی از ویژگی های بارز هر مسلمانی است، با چه شاخص ها و ملاک هایی سنجیده می شود و چگونه می توان شادی مبتذل و ناپسند را از شادی های نیکو و پسندیده تمیز داد؟
ـ پاسخ: …

پرسش:

شادی و نشاط که یکی از ویژگی های بارز هر مسلمانی است، با چه شاخص ها و ملاک هایی سنجیده می شود و چگونه می توان شادی مبتذل و ناپسند را از شادی های نیکو و پسندیده تمیز داد؟

ـ پاسخ:

در مباحث گذشته، موضوعاتی همچون، مفهوم شادی، ضرورت شادی، اوصاف افراد بانشاط و قابل جمع بودن شادی و دین داری و جلوه های شادی در سیره معصومان مطرح شد. اینک در ادامه دنبال مطلب را پی می گیریم.

اقسام شادی

نکته مهم و اساسی آن است که اسلام هرگونه شادی را تایید نمی کند، بلکه برای آن حد و مرزی قائل است. هر چند شادی هیجان طبیعی برای انسان قلمداد می شود و از این حیث نمی توان آن را به انواع مختلف تقسیم کرد، اما باتوجه به عامل پدید آورنده انگیزه شادی، موقعیت زمانی و مکانی و عوارض دیگر، چه بسا بار مثبت و منفی پیدا می کند از این رو با نگرش دینی، شادی به دو قسم پسندیده و ناپسند تقسیم می شود:

الف) شادی پسندیده

از منظر دینی، شادی پسندیده آن است که جهت گیری الهی داشته باشد و یا مقدمه ای برای ادای وظایف شرعی باشد؛ چون طبق نظام ارزشی اسلام، مطلوب واقعی تقرب به خداست، و همه حرکات، سکنات و افعال انسان باید در راستای آن انجام گیرد تا تکامل حاصل گردد. باتوجه به معیار کلی برای شادی پسندیده ویژگی های زیرا می توان برشمرد:

۱) همراه با گناه نباشد

۲) با غفلت از خدا مقرون نشود

۳) اعتدال و میانه روی در آن رعایت گردد. اینک به چند نمونه از شادی های پسندیده اشاره می کنیم:

۱) شادی در وقت اطاعت خدا

علی(ع) می فرماید: «سرور المومن بطاعه ربه و حزنه علی ذنبه (غررالحکم و دررالکلم، ج ۴، ص۱۳۶) شادی مومن، به طاعت پروردگارش و غمش بر گناه و عصیان است.

پیامبر اعظم(ص) در وصیت خود به امام علی فرمود: ای علی! برای مومن در دنیا سه خوشحالی است: دیدار با برادران دینی، افطار از روزه و شب زنده داری در آخر شب (بحارالانوار، ج ۷۷، ص۲۵)

شخصی شادمان و مسرور خدمت امام جواد(ع) رسید. حضرت فرمود: چیست که تو را شاد می بینم؟ عرض کرد: از پدرت شنیدم که می فرمود: بهترین روزی که سزاوار است بنده خدا در آن روز شاد باشد، روزی است که توفیق خدمت و دستگیری از برادران مومن نصیب او گردد و امروز من موفق شدم به ده نفر از برادران فقیر بخشش نمایم. حضرت فرمود:

«به جان خودم سوگند! تو شایسته این شادی هستی. اگر آن اتفاق خود را به وسیله منت گذاشتن نابود نکرده باشی.»

۲) شادی برای احیای حق

علی(ع) در نامه خود به عبدالله بن عباس می فرماید: «شادی تو باید برای احیای حق یا نابودی باطل باشد.»(نهج البلاغه فیض، نامه۱۶۶)

۳) شاد کردن دیگران

اگر کسی بتواند با چهره گشاده و لبخندی صمیمی، غمی را از دل دوستش بزداید، با این کار علاوه بر اینکه خود به نشاط رسیده، عبادت خدا را نیز به جا آورده است.

امام کاظم(ع) به یکی از کارگزاران می نویسد: «به درستی که زیر عرش خدا سایه ای است که ساکن نمی شود در آن، مگر کسی که کار خیری را برای برادر دینی اش انجام دهد، یا گرفتاری او را رفع و یا قلبش را شاد نماید. (بحارالانوار، ج ۸۴، ص ۱۷۴)

در روایتی دیگر امام باقر(ع) می فرماید: «در نزد خدا، عبادتی محبوب تر از شاد کردن مومنان نیست» (وسایل الشیعه، ج۱۱، ص ۵۶۹)

۴) شادی در روزهای فرح معصومان

یکی از شادی های پسندیده تشکیل مجالس جشن و سرور به مناسبت ولادت های ائمه معصومین(ع) است. امام رضا(ع) به ریان بن شبیب فرمود: «اگر دوست داری به درجات عالی بهشت با ما باشی، به حزن ما محزون و به شادی ما شاد باش.(بحارالانوار، ج۴۴، ص ۲۸۶)