مأمور سه‌جانبه

● کارگردان: اریکا رومر. فیلم‌نامه: اریک رومر. بازیگران: سرژ رنکو، کاترینا دیداسکالو، گریگوری ماندکوف. مدت ۱۱۶ دقیقه.
بی‌تفاوتی سر این درام جاسوسی، در تضاد با مضمون‌هائی چون …

کارگردان:

اریکا رومر. فیلم‌نامه: اریک رومر. بازیگران: سرژ رنکو، کاترینا دیداسکالو، گریگوری ماندکوف. مدت ۱۱۶ دقیقه.

بی‌تفاوتی سر این درام جاسوسی، در تضاد با مضمون‌هائی چون وطن‌پرستی، عشق و وفاداری، مضامینی والا و شریف است که این فیلم را به تضعیف آنها پرداخته، هم از نظر تماشاگرانی که شاهد ماجرا هستند و هم برای شخصیت‌های فیلم. این فیلم بلندپروازانه، بر محور زندگی مصیب‌بار رو‌س‌های تبعیدی در پاریس می‌گردد که به‌عنوان بازنده‌های انقلاب ۱۹۱۷، بعد از جنگ سنگین داخلی، بسیاری در فرانسه مستقر شدند. حدود سال ۱۹۳۰، آنها نقشهٔ بازگشت به وطن را می‌کشند، ولی می‌دانند که جاسوس‌های استالین، همه جا حضور دارند. مانورهای سیاسی داخلی، ظهور نازیسم در آلمان و جنگ داخلی اسپانیا، همه با دید موشکافانهٔ فئودور ورودین (رنکو) مورد بررسی قرار می‌گیرند.

او شایستگی خود را برای گرد هم آوردن کهنه سربازان ارتش سفید، ثابت کرده و بسیار محتاطانه عمل می‌کند. با وجود علاقهٔ زیاد به همسر یونانی‌اش ارسینوئه (دیداسکالو)، فعالیت‌هایش را حتی از او هم پنهان کرده است و در آرامش قبل از طوفان وحشتناکی که به زودی اروپا را در می‌نوردد، کنترل بازی خطرناکی را که شروع کرده، کاملاً در دست دارد.

موضوع کارگردان، هم در مورد وقایع تاریخی که الهام‌بخش او بوده‌اند، و هم نسبت به شخصیت‌هائی که خلق کرده، ابهام‌آمیز است. تشخیص انگیزه‌هائی که فئودور را به سمت تقدیر نهائی‌اش می‌کشانند (حال این تقدیر هر چه هست) به تماشاگر واگذار شده. این‌کار درستی است، در صورتی‌که درگیر فیلم شده باشید، اگر نشده‌اید، نشانهٔ خستگی شما از حدود دو ساعتی است که وقت صرف کرده‌اید. نه فیلم‌نامه خشک و رسمی، و نه بازی‌های خودسرانه بازیگرانی که گویا آنها هم مثل تماشاگران درمانده شده‌اند، مجاب کننده نیست. البته فضای فیلم جالب است، اما باور اینکه پاریس در فاصله بین دو جنگ، چنین بی‌شور و حال بوده، دشوار نیست. رومر، اعلام کرده که نیت او ساختن فیلمی جاسوسی بوده است بر مبنای زندگی واقعی کسانی‌که درگیر آن بوده‌اند، ولی فیلم‌نامه و ساختار داستان، در ایجاد احساس و علاقه‌ای فراتر از یک همدلی زودگذر در تماشاگر، عاجز می‌مانند. به این ترتیب، سرنوشت آدم‌های فیلم، خیلی کمتر از آنچه کارگردان انتظار دارد، برای ما اهمیت پیدا می‌کند.