نگاهی به «پرواز با ترانه، آشنایی با اینگه برگ باخمن» ترجمه‌ی چنگیز پهلوان شعر بیگانگی و احساس غربت

با آنکه در ایران اینگه برگ باخمن، چهره آشنایی نیست اما او یکی از بهترین و مشهورترین شاعران زن اتریشی است که در قرن بیستم تبدیل به چهره‌ای جهانی هم شده است.
چنگیز پهلوان زحمت …

با آنکه در ایران اینگه برگ باخمن، چهره آشنایی نیست اما او یکی از بهترین و مشهورترین شاعران زن اتریشی است که در قرن بیستم تبدیل به چهره‌ای جهانی هم شده است.

چنگیز پهلوان زحمت معرفی این شاعر توانمند را در کتاب پرواز با ترانه یا آشنایی با اینگه برگ باخمن همراه با گزیده شعرها کشیده است. این کتاب توسط نشر آبی به چاپ دوم رسیده است. او در ۲۵ ژوئن ۱۹۲۶ در کلاگن فورت، در اتریش، چشم به جهان گشود و در ۱۷ اکتبر ۱۹۷۳ در رم چشم از جهان بست. توماس برنارد از مشهورترین نویسندگان اتریشی، از این زن شاعر به‌عنوان هوشمندترین و مهم‌ترین شاعره قرن بیستم در اتریش یاد کرده است. او در سال ۱۹۵۳ جایزه ادبی گروه ۴۷ و در سال ۱۹۶۸ جایزه بزرگ دولتی اتریش را گرفت.

چارلز سیمیک، شاعر آمریکایی یوگسلاوی‌تبار اشعار باخمن را نموداری از غزلسرایی والا می‌داند که فهم آنها آشنایی با وحشت‌‌های برآمده از جنگ جهانی دوم را الزام‌آور می‌کند بی‌آنکه هیچ‌یک از تصویرهای متعارف این جنگ را به کار گیرد یا جار بزند. توصیف او از طبیعت یادآور اردوگاه‌های اجباری است و بی‌تردید می‌توان گفت بسیاری از شاعران و شعرهای بعدی متاثر از نگاه او به طبیعت بوده‌اند.

او در ادامه از باخمن به‌عنوان یکی از رازهای ادبیات نام می‌برد که در مورد باخمن آنچه به یاد می‌ماند همان صدای اوست، نه فقط چیزی که می‌گوید یا حتی نحوه‌ای که بیان می‌کند.

سیمیک شعر باخمن را همچنین شعر بیگانگی و احساس غربت می‌داند که وراسوی واژگان، مرثیه فقدانند. او باخمن را شاعر شب ‌دراز و تاریک تاریخ می‌داند که انسان تنها در آن بیدار می‌شود. اشعارش نوعی هشیاری تراژیک را به ارمغان می‌آورند که همسنگ تراژدی یونانی‌اند.

چنگیز پهلوان علاوه بر ارائه یک زندگینامه تحلیلی و تفسیری، یک بخش را اختصاص به شعرها و یادداشت‌ها می‌دهد که در آن به شرح و تفسیر اشعار باخمن می‌پردازند.

«بردگی را بر نمی‌تابم/ من، همواره منم/ بهتر آن که بشکنم/ تا بخانندم.» این قطعه‌ای از شعر «من» او که در آن می‌خواهد در برابر فراز و نشیب‌های زندگی، جسارات به خرج دهد و فریاد برآورد که آماده است سرنوشت سختی را قهرمانانه بر دوش کشد و نهراسد.

«زمان تمدید شده» عنوان شعر و کتابی است که در سال ۱۹۵۳ چاپ و منتشر شد.

به نظر کریستیان شرف، باخمن در این شعر با صراحت می‌گوید زمان فقط گذرا در اختیار ماست. هر کس می‌تواند مدتی کوتاه زمان را از دست بدهد و آن را عقب بیندازد. او ارتباط میان انگیزه‌های فناپذیری و ابتذال روزمره را با اصطلاح زمان تمدید شده بیان می‌کند. موقعیت انسان در این جهان همانقدر تراژیک است که مبتذل.

هیلده اشپیل صریح و بی‌ابهام در تفسیری بر این شعر می‌نویسد من عنوان این شعر را دوست دارم زیرا در برگیرنده همه آن چیزهایی است که در دیگر شعرهای باخمن می‌یابیم.

«روزهای سخت‌تری در پیش است/ زمان تمدید شده مستعجل/ پدیدار می‌گردد در افق/ زودازود کفشت را باید ببندی/ و سگ‌ها را به کشتزارها پس فرستی/ زیرا اندرونه ماهی‌ها/ سرد گشته‌اند در باد.»

در بخش آخر این کتاب گزیده‌ای از اشعار باخمن به دو زبان فارسی و آلمانی آمده است: «اگر چراغ‌ها را برافروزی/ و آتش بزرگ را/ با پرتوی گسترده/ بی‌انتها/ اگر در دود غلیظ/ مشعل‌ها افروخته بیفکنی/ هر آنچه در چشمان و در قلب داری، / بپراکنی/ اینها همه، فقط کوششی است/ آزمون راه است/ همواره فقط تصویری است/ که تو از نور با خود می‌بری.»

پهلوان کتاب خود را با عکس و معرفی منابع آمیخته است، تا پژوهشی بودن این کتاب را بیشتر برای خواننده‌اش مسجل کند. یعنی نوعی نگاه علمی و آکادمیک در معرفی یک شاعر صاحب‌نام دنیا که اهلیت اتریشی دارد، نمود عینی داشته است. شاید همین نگاه باعث می‌شود که تعریف‌ها و تمجیدها با ارزش و اعتباری نقادانه شود و دیگر جای بحث و جدلی باقی نگذارد. البته از آن مهم‌تر ترجمه اشعار در کنار اصل شعرهاست که هر جست‌وجوگری را با میزان شعریت اشعار اینگه‌برگ باخمن آشناتر می‌سازد.