به خدا چگونه نظر کنیم

توجه به حسن ظن , در مسیر عبادت و کمال بندگی , از مسائل مهم و اساسی , در علم اخلاق است و در اهمیت و ضرورت این حسن ظن , همین بس که خدای متعال می فرماید من نزد ظن بنده خودم هستم , این آدرس خدا است که به ما می گوید اگر دنبال من هستی , اگر می خواهی به من برسی , باید به ظن و گمان خودت مراجعه کنی , ببین خدا در نزد تو چگونه است

توجه به حسن ظن ، در مسیر عبادت و کمال بندگی ، از مسائل مهم و اساسی ، در علم اخلاق است و در اهمیت و ضرورت این حسن ظن ، همین بس که خدای متعال می فرماید : من نزد ظن بنده خودم هستم ، این آدرس خدا است که به ما می گوید : اگر دنبال من هستی ، اگر می خواهی به من برسی ، باید به ظن و گمان خودت مراجعه کنی ، ببین خدا در نزد تو چگونه است . اگر به خدا گمان خوب داری و یا بدگمان هستی ، همان جا و همان گونه مرا پیدا می کنی .

در این مجال اندک به گوشه ای از آموزه های دینی حضرات معصومین (ع) ، در رابطه با چگونگی حضور خداوند در نظام هستی اشاره می شود :

۱) در روایت است :

روزی حضرت عیسی (ع ) و حضرت یحیی (ع ) با هم مقاوله و گفت وگویشان شد .

حضرت یحیی (ع ) به حضرت عیسی (ع ) گفت : « تو این قدر امیدوار به رحمت خدایی گویا که خود را ایمن از آتش می دانی ؟ »

حضرت عیسی (ع ) فرمود : « تو هم این قدر از خدا خائف و ترسانی گویا او را آمرزنده و غفار نمی دانی ؟ »

پس این دو پیغمبر منتظر وحی شدند تا جواب آنها معلوم شود . حضرت جبرئیل (ع ) در این اثنا نازل شد . عرض کرد : « هر دو راست می گویید و هر دو دارای کمال هستید ، لکن خدا می فرماید: « انا عند حسن ظن عبدی المؤمن » ، « من نزد حسن ظن بنده مؤمنم می باشم .» ۱

۲) پیغمبر (ص) فرمود :

به خالق خودتان گمان خوب داشته باشید . ۲

۳) امام رضا (ع) فرمود :

به خداوند خوشبین باش ، زیرا هر که به خدا خوشبین باشد، خدا با گمان خـوش او همراه است . ۳

۴) امام صادق (ع) می فرماید :

« حسن ظنّ به خدا » این است که جز به خدا امید نداشته باشی و جز از گناه خویش نهراسی . ۴

۵) در حدیث قدسی است که خدای متعال می‌فرماید :

بنده‌ی مؤمنم را در هیچ موقعیتی قرار نمی‌دهم و هیچ حادثه‌ای برایش پیش نمی‌آورم مگر اینکه خیری در آن حادثه و موقعیت برای او مقدّر کرده‌ام . ۵

۶) منسوب به پیامبر اکرم (ص) است که فرمودند:

بزرگترین گناه کبیره ، سوء ظن به خدای متعال و بدبینی نسبت به خدا و مقدّرات الهی است . ۶

۷) امام رضا (ع) فرمودند :

گمانت را بخدا نیکو گردان ، که خداوند می فرماید : همانا که من در جایگاه گمان و نگاه بنده مومن به خودم هستم . اگر در من خیر می بیند ( و اعتقاد به جمال من دارد ) ، پس من همان خواهم بود ، و اگر مرا در جایگاه شر و عذاب می بیند و می داند ، پس باز من همان خواهم شد . ۷

۸) خداوند در حدیث قدسی می فرماید:

همانا که رحمت من بر غضبم پیشی داشته و جلوتر است . ۸

۹) خداوند می فرمایند :

و رحمت من بر هر چیز و همه چیز وسعت دارد . ۹

۱۰) پیغمبر اکرم (ص) فرمودند :

خداوند متعال چون کریم است ، حیا می کند که بنده ای را که به او حسن ظن داشته و امید به رحمت او داشته ، ناامید کند و دست خالی برگرداند. ۱۰

۱۱) در حدیث قدسی داریم :

وقتی خداوند بزرگ ، مردم را آفرید ، به دست خود ، برخود نوشت ( واجب کرد ) که رحمت من برغضبم غالب است . ۱۱

محمد صالحی

زیرنویسها :

۱- بحار ج۶۷ ص۳۸۵ - عیون اخبار الرضاج۲ ص۲۰ -

۲- فاحسنوا بالله الظن - مستدرک الوسایل ج ۱۱ ص ۲۵۰

۳- أحسـن الظّن بالله فانّ مَن حسـن ظنّه بالله کان عنـد ظنّه - تحف العقول، ص ۴۴۹ .

۴- حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أَنْ لَا تَرْجُوَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا تَخَافَ إِلَّا ذَنْبَکَ - کافی، ج۲، ص۷۲ – وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۲۳۰ –

۵- عَبدِیَ المُؤمِن لا اَصرِفُهُ فی شََیءٍ اِلاّ جَعَلتُ لَهُ خَیراً ؛ - کلینی ، کافی ، ج ۲ ، ص ۶۱ .

۶- اَکبَرُ الکَبائِرِ سوءُ الظَّنِّ بِاللهِ؛ - متّقی هندی ، کنز العمّال ، ج ۳ ، ص ۱۳۵

۷- أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ بِی إِنْ خَیْراً فَخَیْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً - الکافی، ج ۲ ،ص ۷۲

۸- إِنَّ رَحْمَتِی سَبَقَتْ غَضَبِی - الکافی، ج ۲ ،ص: ۲۷۴ (باب الذنوب) و کنوز الحقایق، ص۸۹،

۹- وَ رَحْمَتی‏ وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ‏ء - اعراف: ۱۵۶.

۱۰- لِأَنَّ اللَّهَ کَرِیمٌ بِیَدِهِ الْخَیْرُ یَسْتَحْیِی أَنْ یَکُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ یُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ - وسائل‏الشیعة، ج ۱۵ ،ص: ۲۳۰ (باب وجوب حسن الظن بالله و..)

۱۱- انَّ اللّهَ تعالی لَمّا خَلَقَ الخَلْقَ کَتَبَ بِیدِهِ علی نَفْسِهِ إنَّ رَحْمَتی تَغْلُبُ غَضَبی ؛ - سیوطی، جامع الصغیر، ج۱، ص۷۲

منابع :

۱- بیائید با حسن ظن خود ، به خدا نظر کنیم - محمد صالحی

۲- http://ostad-tayyeb.blogfa.com/page/arefanehayeashoura۲.aspx

۳- http://hamrahemontazer.com/kotahaamofid/akhlagh/۸۰۹-hosn-zan.html

۴- http://www.tebyan.net/Index.aspx?pid=۳۸۲۳۵

۵- http://www.abdolghaem.com

۶- http://www.darolershad.org/۱۳۸۹-۰۵-۲۱-۱۲-۰۱-۱۲/۱۳۸۹-۰۸-۱۶-۰۸-۱۵-۵۲/۸۵-۱۳۸۹-۰۵-۲۱-۱۲-۱۴-۰۰

۷- http://www.hawzah.net/fa/MagArt.html?MagazineID=۰&MagazineNumberID=۵۲۷۷&MagazineArticleID=۴۸۶۹۲