ما از سوژه های تکراری فرار می کنیم

گفت وگو با فهیمه علیمردانی درباره گزارش های خبری

شاید یکی از پرمخاطب‌ترین بخش‌های خبری تلویزیون بخش خبری «۲۰:۳۰» باشد که با پیگیری موضوعات چالشی و از طرفی تلاش برای دوری از تعارفات و کم کردن فاصله میان مردم و مسئولان به این مرحله رسیده است.

بخشی از موفقیت این بخش خبری نیز مثل دیگر بخش‌ها مدیون گزارشگرانی است که با یافتن موضوعات روز و تلاش برای طرح مناسب آن به پرمخاطب شدن آن کمک می‌کنند.

از این‌رو با فهیمه علیمردانی، خبرنگار واحد مرکزی خبر به گفت‌وگو نشستیم که ماحصلش در ادامه می‌آید.

فرآیند سوژه‌یابی در بخش‌های خبری تلویزیون چگونه است؟

باتوجه به حوزه‌های مختلف خبری که هرکدام ماموریت خاص خود را دارند، باید ببینیم در هر بخش متناسب با نوع حوزه فعالیت چه گزارش‌هایی می‌توانیم داشته باشیم. بعضی سوژه‌ها از طرف ارگان‌ها، وزارتخانه‌ها، نهادها و... به ما داده می‌شود و ما از میان آنها به دنبال طرح سوژه جدید و مبتکرانه هستیم، چون امروزه دیگر خبرنگار از پیگیری سوژه‌های قدیمی و تکراری که به سمت کلیشه شدن می‌رود، فرار می‌کند و تمام سعی خود را به کار می‌برد تا کاری نو و خلاقانه به مخاطب خود ارائه کند.

نوع دیگری از سوژه‌ها، سوژه‌های تولیدی است که با توجه به حوزه فرهنگی که در آن فعالیت می‌کنم، در پی این هستم که ببینم چه باکسی باز کنم تا هر ماه و هر هفته برنامه‌ای در زمینه‌های مختلف فرهنگی داشته باشم و بتوانم پیشنهادهایی در این زمینه ارائه کنم.

به‌طور مثال در تهیه گزارش‌های تولیدی مربوط به مساجد سعی می‌کنم کاری که در این زمینه تولید می‌کنم مطابق با گزارش‌ها و برنامه‌های تولیدی شبکه‌ها در همین زمینه نباشد و از جنبه‌هایی که به آن پرداخته نشده به بررسی و تهیه و تولید گزارشم می‌پردازم.

از سختی‌های کار خبر بگویید.

به نظر من کار خبر و خبرنگاری فراتر از کارهای عادی است. خبرنگار در عین حال که وارد یک بخش خبری می‌شود از قبل درگیر آن است و سختی‌های زیادی سر راه دارد که می‌توان به یافتن سوژه، هماهنگی با افراد مورد خبر، پیدا کردن شماره افراد، مرتبط شدن با افراد مورد نظر (که در کار تصویری این بخش دشوارتر است، زیرا باید افرادی که مورد خبر واقع شوند باید با کار تصویر کنار بیایند) روز کاری که قرار است انجام شود، تدوین، ارتباط برقرار کردن با پخش خبر، زمان گرفتن خبر و دیر رسیدن به سر موقعیت خبر بخصوص خبرهای حادثه ای، محدودیت زمانی برای خانم‌ها و در نهایت راضی نگه داشتن مخاطب از سختی‌های کار خبر به شمار می‌رود.

برای تهیه گزارش‌هایتان به چه مکان‌هایی می‌روید؟

هر خبرنگار با توجه به حوزه فعالیتش به مکان‌هایی می‌رود که مرتبط با فعالیتش باشد، ولی اگر سوژه آزاد باشد دست خبرنگار بیشتر باز است.

تا به حال در جریان گفت‌وگوهایتان با خواسته‌های غیرمعمول مصاحبه‌شونده‌هایتان روبه‌رو شده‌اید؟

بله، من در حوزه فرهنگی مشغول فعالیت هستم و پیش آمده تمامی مراحل آماده‌سازی گزارش را از هماهنگی گرفته تا حضور در محل مصاحبه انجام داده‌ام، اما متاسفانه مصاحبه شونده حاضر به گفت‌وگو نشده و توجیه‌اش این بوده که ما باید بابت صحبت‌هایش هزینه‌ای بپردازیم.

تا به حال تهدید هم شده‌اید؟

چند سال پیش با مصاحبه شونده‌ای گفت‌وگو داشتم که در یک سازمان مشغول فعالیت بود سوال من از ایشان این بود که چرا کارتان دچار تکرار شده و کار نو انجام نمی‌دهید و هر سال یک نوع همایش و هر سال یک کار تکراری. در نهایت پس از این‌که مصاحبه انجام شد من را تهدید کرد که چرا این را از من پرسیدی. من، تو و مدیرت را از کار بیکار می‌کنم و مدام پیگیری می‌کرد و زنگ می‌زد و این مساله تا پخش خبر هم کشیده شد و تهدید پشت تهدید که حق ندارید مصاحبه من را پخش کنید و امثال اینها.

یک خبرنگار باید شأن رسانه خود را چه در قالب خبر و چه در نوشتار و رفتار خود حفظ کند واز خط قرمز‌های این موارد هم نگذرد

در بخش خبر ۲۰:۳۰ بخصوص اوایل شکل‌گیری، سردبیر بخش و خبرنگاران مدام تهدید می‌شدند و ما با تلفن‌های تهدید‌آمیز روبه‌رو بودیم، اما خدا را شکر اکنون دیگر ۲۰:۳۰ بخوبی میان افراد شناخته شده و وقتی دوربین ۲۰:۳۰ در جایی حاضر می‌شود همه انتظار دارند گزارش‌های انتقادی از آن ببینند.

اما متاسفانه باز هم کسانی پیدا می‌شوند که فقط وانمود می‌کنند انتقاد پذیرند و یکجانبه صحبت می‌کنند و از ما انتظار دارند فقط مطابق میل آنها صحبت و از آنها تعریف کنیم یا به گونه‌ای جواب ما را می‌دهند که هیچ ربطی به سوال ندارد.

آیا تا به حال شده شما را تعقیب کنند؟

بله. بعد از اتمام گزارش و گرفتن خبر ما را تعقیب می‌کردند که حق ندارید از این تصاویر استفاده کنید و فقط مواردی را که ما می‌گوییم باید پخش کنید و.. حتی شده به سردبیر زنگ زدند و گفتند اگر فلان خبر را پخش کنند با عواقب جدی روبه‌رو می‌شویم.

آیا سوژه‌ای را پیگیری کرده‌اید که به پخش نرسیده باشد؟

بله. سوژه‌ای را پیگیری کرده‌ایم، ولی واحد پخش خبر چون برای پخش زمان نداشته یا به‌دلیل مخالفت سردبیر با سوژه پخش نشده است.

آیا سازمان یا افراد خاصی بوده‌اند که با اصرار بخواهند سوژه‌هایشان را پیگیری کنند یا در گزارش مطرح شوند؟

بله، افرادی که از جنس مردم عادی هستند و ما به آنها عشق دوربین می‌گوییم. عده دیگر مسئولان سازمان‌های مختلف هستند که درخواست پیگیری خبرشان را دارند و بزرگنمایی‌های زیادی در مورد موضوعشان می‌کنند و این در صورتی بوده که وقتی برای تهیه خبر به آنجا می‌رویم می‌بینیم اصلا سوژه ارزش خبر شدن و دیده شدن ندارد و در واقع هیچ‌حرفی برای گفتن ندارد، ولی آنها مدام پیگیری می‌کنند که خبرشان کی پخش می‌شود تا خودشان را معرفی کنند. به‌طور مثال چند روز پیش همایشی در یکی از دانشگاه‌ها برگزار شد و مهمانان خارجی زیادی داشت. برحسب سوژه‌ام با مهمانان خارجی حاضر گفت‌وگو کردم. در نهایت از یکی از مسئولان برگزاری خواستم در مورد مراسم نکاتی را یادآور شود که با کلی صحبت گفت معاون دانشگاه گفته حتما با آن هم گفت‌وگو کنیم. من هم گفتم نمی‌شود، زیرا ما در حد نیاز کار خود مصاحبه انجام دادیم و نیازی نداریم با ایشان گفت‌وگو کنیم.

آیا مطلب یا سوژه غیرقابل پیش‌بینی‌ای در کار شما وجود دارد؟

بله. هر روز غیرقابل پیش‌بینی است و باید خود را آماده کنی تا بتوانی با هر موضوعی کنار بیایی و آن را تحت پوشش خبری خود قرار دهی. به طور مثال چندی پیش در نشست خبری پایان دنیا حضور داشتم، در حالی که برای اولین بار با این موضوع روبه‌رو می‌شدم و هیچ پیش زمینه فکری درباره آن نداشتم و حال باید این موضوع را پیگیری می‌کردم.

خطوط قرمز شما تا کجاست؟

پس از طرح سوژه‌های ما، شورای ارزیابی تشکیل می‌شود که در این شورا سوژه‌ها و سوالات مطرح می‌شود و مورد تحلیل قرار می‌گیرد که ممکن است در این میان خیلی از سوالات وسوژه‌ها حذف و اصلاح شوند و شخصی که به آن دروازه‌بان خبر می‌گوییم با درایت خود آنهارا دروازه‌بانی کرده و در نهایت محصول آن سوژه‌ها و سوالات، استاندارد و پخش می‌شود و غیر از این موارد یک خبرنگار باید شأن رسانه خود را چه در قالب خبر و چه در نوشتار و رفتار خود حفظ کند واز خط قرمز‌های این موارد هم نگذرد.

آیا تا به حال با شکایتی روبه‌رو بوده‌اید؟

بله. در مورد یکی از دانشمندانی که فوت کرده بود گزارشی تهیه می‌کردم. با اطلاعاتی که در مورد این شخص خواندم، او را به شهرستان خاصی منصوب کردم. بعد اهالی همان روستا همگی مقابل استانداری آن شهرستان جمع شدند که چرا آن دانشمند را به آن شهرستان منصوب کردم و من باید حتما از آنها عذرخواهی کنم و تا در بخش‌های بعدی خبر اعلام نشد آن دانشمند متعلق به یکی از توابع آن شهرستان بوده از کارشان دست برنداشتند.

چه ارگان، سازمان یا نهادی حاضر نیست اخبارش پخش شود؟

عموما همه ارگان‌ها دوست دارند اخبارشان منتشر و منعکس شود. در این میان فقط آنها که علیه‌شان خبر منعکس می‌شود مخالف هستند و با آن مقابله می‌کنند. به طور مثال چند روز پیش در پی حادثه‌ای که برای دانش‌آموزان مدرسه‌ای واقع در پیرانشهر اتفاق افتاد، عده‌ای با بخاری گازی مقابل وزارت آموزش و پرورش تجمع کردندکه گویا بیانگر اعتراض آنها درمورد این اتفاق بود. عده‌ای همکاران ما را که برای ثبت و ضبط این اتفاق در آنجا حضور داشتند نگه داشتند و دوربینشان را گرفته و تصاویرش را پاک کردند.

زینب نیک‌صفت