تحدید حدود رودخانه ای

یکی از مباحث چالش برانگیز در حقوق بین الملل که در بسیاری از اوقات منشا اختلافات و جنگ ها نیز می گردد، بحث تعیین مرزهای یک کشور است.

یکی از مباحث چالش برانگیز در حقوق بین الملل که در بسیاری از اوقات منشا اختلافات و جنگ ها نیز می گردد، بحث تعیین مرزهای یک کشور است. مرزها در حقوق بین الملل، به دو دسته کلی تقسیم می گردد، مرزهای طبیعی و مرزهای غیرطبیعی. مرز طبیعی به معنای مرزهایی است که براساس عوارض طبیعی مانند کوه، رودخانه و ... تعیین می شود و مرزهای غیرطبیعی در مناطقی که پدیده های طبیعی مشخصی وجود ندارد، با استفاده از خطوط فرضی تعیین می گردد.

در مناطقی که حدفاصل دو کشور رودخانه قرار دارد، تحدید حدود به چهار شکل ممکن است. روش اول که غالبا در گذشته ها کاربرد داشته است اینکه هر دو کشوری که در ساحل رودخانه قرار داشتند، ساحل خود را مرز تعیین می کردند و به این ترتیب رودخانه منطقه ای بی طرف باقی می ماند و چنانکه گفته شد این روش بیشتر در گذشته کاربرد داشت و هنوز در برخی مناطق ادامه دارد، چنانکه حدفاصل لوکزامبورگ و آلمان که مرزی آبیست از چنین روشی تبعیت می کند.

روش دوم تحدید حدود در رودخانه آن است که مرز در ساحل یکی از دو کشور حاشیه ی رودخانه تعیین می شود که بدین ترتیب رودخانه به عنوان آبهای داخلی کشوری محسوب می شود که در ساحل مقابل قرار دارد. این روش غالبا در شرایطی اعمال می شود که قدرت یک طرف بیش از طرف دیگر است و کشور قدرتمند بدین شیوه رودخانه را به تصرف خود در می آورد و به همین سبب این نوع تحدید حدود غالبا موجب بروز اختلافات بعدی و جنگ ها و کشمکش های سیاسی خواهد بود. چنانکه چین و روسیه بر سر تحدید حدود در رودخانه آمور بارها اختلاف پیدا کرده اند، چراکه روسها مدعی اند که به موجب عهدنامه ی پکن ۱۸۶۰ این رودخانه تحدید حدود شده است و حد ساحلی چین مرز دو دولت را تشکیل می دهد اما چینی ها بر این باورند که خط تالوگ باید مرز رودخانه باشد.

روش سوم تحدید حدود رودخانه ای عبارت است از استفاده از خط منصف. خط منصف به این معناست که تمام نقاطی که فاصله اش از ساحل هردو کشور مساوی است به یکدیگر متصل میکنند و هردو کشور به میزانی برابر از سطح رودخانه بهره مند می گردند. لکن اشکالی به این روش وارد است و آن اینکه در رودخانه های قابل کشتیرانی ممکن است عمیقترین قسمت های رودخانه در یک طرف خط منصف قرار گیرد و عملا حق بهره برداری یکی از کشورها از رودخانه برای کشتیرانی نقض گردد، به همین سبب روش چهارم تعیین مرزهای رودخانه ای یعنی استفاده از خط تالوگ در رودخانه های قابل کشتیرانی بهترین راه تحدید حدود است، در این روش عمیق ترین نقاط رودخانه (خط القعر) را به یکدیگر متصل میکنند و به این ترتیب خطی به وجود می آید که به آن خط تالوگ می گویند.

نویسنده: خدایار سعیدوزیری ـ روزنامه آفرینش