نقش درآمدهای پایدار در توسعه اقتصادی شهر

امروزه یکی از اصول توسعه پایدار شهری, رشد و گسترش فیزیکی شهر با معیارهای اصولی و منطقی می باشد

امروزه یکی از اصول توسعه پایدار شهری، رشد و گسترش فیزیکی شهر با معیارهای اصولی و منطقی می باشد. توسعه پایدار شهری و با برنامه توسعه ای مبتنی بر نیازهای واقعی و تصمیم گیری های عقلایی و با در نظر گرفتن ملاحظات مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی محسوب می گردد. در بین عوامل موثر در توسعه فیزیکی شهر می توان به نقش درآمدهای پایدار اشاره کرد که در آن میزان بهره مندی و دسترسی به درآمدهای پایدار نوع و میزان توسعه شهری با برنامه را رقم خواهد زد.

بطور معمول شهرداری ها از گذشته تاکنون همواره بدلیل مشکلات مالی و درآمدی و ضعف در ایجاد درآمدهای پایدار به شکل های مختلف به توسعه شهری نامطلوب و نابخردانه دست می زدند و در این بین آنچه که کمتر مدنظر بوده کالبد شهری و چگونگی گسترش شهر و پیامدهای سو»ساخت و سازهای خارج از قاعده شهرسازی بوده است. فروش تراکم سودجویی هایی مربوط به زمین، اعمال نفوذها و بسیاری از موارد دیگر باعث شده تا درآمدهای شهرداری، وابستگی زیادی به ساخت و ساز و مشخصا ساخت وساز بدون برنامه داشته باشد. فروش تراکم غیرمجاز شهری که در بسیاری از موارد به معنای فروش تخلفات و عدم ملاحظات مختلف می باشد، هرچند درآمد و منابع کلانی در اختیار شهرداری ها قرار داده ولی در طول زمان پیامدهای منفی بسیاری را بدنبال خواهد داشت. که یکی از این پیامدها، مغایرت این نوع تامین مالی با هر نوع برنامه ریزی برای توسعه شهری مطلوب است.

چنانچه از طریق مکانیزم های مختلف درون و برون سازمانی که از یک طرف شهرداری ها را مکلف به تغییر در نظام مالی و درآمدی و کاهش وابستگی خود به درآمدهای ناپایدار کرده و از سوی دیگر، دولت نیز بمانند کشورهای مختلف با کمک های مالی خود به شهرداری ها، زمینه دستیابی درآمدهای پایدار شهری را فراهم نماید،می توان انتظار توسعه برنامه ریزی شده و انضباط پذیر در سطح شهر را داشت. اگر درآمدهای پایدار شهرداری تهران محقق شود شاهد توسعه سنجیده و با برنامه در سطح شهر خواهیم بود و بسیاری از تفاوت ها و سیمای شهری نابهنجار از چهره مناطق مختلف شهر رخ برمی بندد. حریم شهر مورد حفاظت و صیانت بیشتری قرار می گیرد و قدرت عمل شهرداری برای توسعه منطقی و اصولی کلانشهر بیشتر خواهد شد. هم اکنون در بسیاری مواقع شهرداری مجبور به فروش تراکم در مناطق پرجمعیت و منطق مرکزی شهر است این در حالی است که اگر زمینه های درآمدی پایدار در شهر فراهم باشد دیگر نیازی به این فروش تراکم ها و بروز تخلفات گوناگون نخواهیم بود. در نبود درآمدهای پایدار، محدوده کم وسعت کلانشهر تهران و تراکم بالای جمعیت و فعالیت در این محدوده کم، درگیر و دار از هم گسیختگی، ناهماهنگی، تغییر کاربری ها و سو» استفاده های مختلف از فضای شهری قرار گرفته است.

فضای شهری که بایستی برای تمامی گروه های شهری و متناسب با نیازهای واقعی آنان رشد، توسعه و تغییر یابد، به فضایی امن و مطمئن برای سودجویی ها و تغییر کالبد شهر بر مبنای خواسته های اقلیتی با نفوذ و برخوردار شده است. آنچه که مساله را حادتر می کند این است که چنانچه مدیران شهری و سیستم شهرداری تهران نیز بدنبال احقاق حقوق تمامی اقشار و طبقات گوناگون ساکن در شهر باشند و بخواهند از این فضای شهری برای تامین منافع عموم استفاده کنند، قدرت و ابزار لازم که همان (دسترسی به درآمدهای پایدار است) را ندارند و همواره در این جریان، تاثیرپذیر بوده اند تا تاثیرگذار. بحث اصلی این است که اگر درآمدهای پایدار در کلانشهر تهران افزایش یابد، میزان تاثیرپذیری شهرداری از توسعه شهری ناخواسته کمتر شده و یک تعادل و توازن منطقی در توسعه شهری حاصل خواهد شد; توسعه منطقی که متناسب با استانداردها و معیارهای اقتصادی، اجتماعی ، زیرساختی کالبدی مورد نیاز شهر باشد.

اگرچه در سال های اخیر شهرداری تهران با بازنگری در سیستم مالی و درآمدی و انجام تغییرات گسترده درآن با بهره گیری از ساز و کارهای مختلف تا حدودی توانسته سهم درآمدهای پایدار شهری را افزایش دهد و از کاهش وابستگی به درآمدهای ناپایدار بکاهد، اما با این حال به نظرمی رسد که دولت بازیگر اصلی و موثر در تحقق درآمدهای پایدار برای شهرداری تهران محسوب می گردد و چنانچه این مهم به مانند سال های گذشته به هر دلیل تحقق نیابد کالبد شهری بیش از پیش در معرض توسعه شهری ناهماهنگ و غیرمنطقی قرار خواهد گرفت. تنها از منظر درآمدهای پایدار که- البته آن نیز نیازمند توجه جدی دولت است- می توان به توسعه شهری با برنامه و اصولی دست یافت. توسعه ای که بتواند نیازهای مختلف و منافع عموم شهروندان را تامین و امکان استفاده گروه های مختلف شهری از فضای شهری را فراهم نماید.

نویسنده : دکتر حسین محمد پورزرندی