شلیک آدم ها به رؤیای سیاره ها

شروع عصری تازه در سینما

«آواتار» فیلم جدید جیمز کامرون کانادایی که از آخرین روزهای آذرماه در سطح جهان اکران شده ، یک نمایش قدرت آشکار در زمینه جلوه‌های ویژه و هنر اسپشیال افکت است و تحولی تازه را در سینما به لحاظ امور فنی اعلام می‌دارد و عصری جدید را در این هنر آغاز می‌کند. «آواتار» حداقل ۴۰۰ میلیون دلار و به روایتی نیم میلیارد دلار آب خورده و با احتساب ارقام صرف شده برای بازاریابی و تبلیغ فیلم بعید است که عنوان گران‌ترین فیلم تاریخ به آن اطلاق نشود. با این حال این فیلم دیروز از رقم فروش یک میلیارد و ۸۰ میلیون دلار نیز در سطح جهان طی ۱۸ روز نخست نمایش خود عبور کرد تا مخارجش را به سرعت و به راحتی پوشش بدهد و سودی هنگفت را هم به بار آورد.

دنیای«آواتار» سرشار از قلمروهای ناشناخته، جنگل‌های بزرگ و عمیق، مرغزارهای وسیع و پایان‌ناپذیر، کوههای روان و به حرکت درآمده و موجوداتی غریب است و توانایی‌های کامپیوتری موجب شده است همه اینها جلوه‌ای بیشتر بیابند و بهترین وسایل فنی و الکترونیک که برای به تصویرکشیده شدن قصه غیرمعمول کامرون در این فیلم به کار گرفته شده‌اند، توفیق چشمگیری داشته‌اند. در این دنیا انسان‌های عادی در اقلیت‌اند و اکثریت با موجودات بسیار بلند قامت به رنگ آبی است و از کره زمین چیز زیادی به شکل سنتی آن باقی نمانده است.

تهیه این فیلم ۳ بعدی به لحاظ گرانی افراطی و موضوع غیرملموس آن، ریسکی بزرگ از جانب استودیوی فاکس قرن بیستم بوده است ولی سرنوشت آن به لحاظ تأثیری که بر کل هنر سینما و آینده آن می‌گذارد از اهمیت بیشتری برخوردار است و از حد استودیو و نهاد سازنده آن فراتر می‌رود و حتی روش ۳ بعدی آن نیز متفاوت با موارد قبلی و تجربه‌های پیشین در این خصوص می‌نماید. کامرون که در اکثر فیلم‌های قبلی‌اش مانند ترمیناتور یک و «دو» ، «بیگانه ۲»، «ژرفنا» و «فراخوانی کامل» نیز از جلوه‌های ویژه به بیشترین میزان سود جسته و با «تایتانیک» به سال ۱۹۹۷ پرفروش ترین فیلم تاریخ (با ۸/۱ میلیارد دلار فروش) را ارائه کرده بود، در اوایل زمستان امسال می‌گوید: «آن چه پیش روی ما قرار دارد، قطعاً سینما و تجلی این هنر است اما سینما هرچند سال یک بار خود را از نو ترسیم و قالب‌هایی جدید برای خود تعریف می‌کند و پوست می‌اندازد و «آواتار» تعیین‌کننده این خطوط تازه و روشن‌ترین نماد و محصول این تغییر است.»

● سوار بر امواج خیال

«آواتار» براساس قصه‌ای از خود کامرون که او در اواسط دهه پیشین نوشت و سپس برای جورشدن ادوات تأمین‌کننده اسپشیال افکت و تأمین سایر وسایل فنی ساخت آن قریب به ۱۰سال صبر پیشه کرد، سوار بر امواج خیال و برخی جلوه‌های ویژه شگفت‌انگیز، بینندگان را به سیاره خیالی پاندورا که ۴سال نوری با کره خاکی فاصله دارد، منتقل می‌کند و ادغامی از تصورات فضایی زندگی‌های فرازمینی، وجد و شوق فیلم‌های اکشن و تم قدیمی تقابل نیکی و شر است و چنین ترکیب غریبی را فراروی بینندگان می‌گذارد. کامرون می‌گوید: «هرچقدر موضوعات فیلم بزرگتر و جذاب‌تر باشند، برای قشر بیشتری از بینندگان در سطح جهان جذاب و قابل تعقیب خواهد بود. این شاید یک افسانه باشد اما سینما هنر خوب شرح دادن افسانه‌ها و چگونگی اجرای طرح‌های آن است.» در آواتار با داستان‌ خیالی کوچ تعدادی از اهالی زمین به سیاره پاندورا و رویارویی آنان با ساکنان و بومی‌های این سیاره که آنها را ناوی می‌خوانند مواجه هستیم. زمینیان آمده‌اند تا آن جا با کاویدن‌های خود و نقب زدن به معادن موجود اشیا و وسایلی را که برای تثبیت و نجات زندگی‌شان در کره زمین به آن نیاز است بیابند و با خود ببرند.

● وفاداری یا ...؟

زمینی‌ها یک سرباز مجروح سابق نیروی دریایی را برمی‌گزینند تا به عنوان نماینده‌شان با ناوی‌ها گفت‌وگو و عهد همکاری بین دو طرف را برقرار نماید اما او باید ابتدا تغییر چهره و ماهیت بدهد و تبدیل به یک «آواتار» شود. آواتار شیئی و صنعتی است که از پیوند زدن فرایندهای جدید الکترونیک و ارتباطی به بدن انسانها حاصل می آید و آدم تبدیل شده به آن می‌تواند آزادانه‌تر و با تأثیرگذاری بیشتر در دنیای بیگانه‌ها و در میان فضایی‌ها به حرکت در آید. با این حال سرباز مذکور بعد از ورود به جمع ناوی‌ها به زندگی و سرگذشت آنها علاقمند می‌شود و این سؤال به ذهنش می آید که به بشر وفادار بماند و همچنان در پی مأموریت‌های تعیین شده توسط آنان باشد و یا تمام و کمال به اردوی مقابل (ناوی‌ها) انتقال یابد و یکی از آنها شود.

با این حال نه قصه فوق و ماجرای تقابل انسان‌ها و فضایی‌‌ها بلکه نوع تصویرسازی در آواتار و مناظر ۳بعدی عظیم گرفته شده از روی جنگل‌ها و ادغام دائمی و وسیع حرکت انسانها با قابلیت فرازمینی‌ها است که توجه‌ها را در این فیلم برمی‌انگیزد و به واقع کار فنی، شاخص‌ترین و بارزترین وجه این اثر هنری است، سیستم کار انتخابی کامرون برای گرفتن تصاویر مورد نظرش این بود که از بازیگران فیلمش بخواهد در صحنه‌ای خالی حرکات و دیالوگ‌های موردنظر را پیاده کنند و سپس تصاویر آنان را به درون دنیای پاندورا و در میان ناوی‌ها و به واقع به درون کامپیوترهای تأمین‌کننده این دنیاها منتقل نماید و آنها را میکس و یکی کند و ترکیبی را بسازد که اینک تحت نام آواتار مقابل خود داریم.

سیگورنی ویور ایفاکننده رل پزشکی که طراح و مجری تبدیل کردن انسان‌ها به آواتارها در فیلم جدید کامرون است و ۲۳ سال پیش در «بیگانه ۲» نیز نقش اول را برای این فیلمساز بازی کرده بود، می‌گوید: «وظیفه نخست هر بازیگر سینما گم و حل شدن در پستی و بلندی‌های قصه و تبدیل شدن به جزیی از آن است ولی گاه ضرورت‌های بیشتری پیش می‌آید و آن همسوشدن با وجه و بار علمی- تخیلی در صنعت سینما و تبدیل کردن یک کار سینمایی به حد نهایت ساینس فیکشن است و ما در آواتار با چنان الزامی روبرو بوده‌ایم. باید در مسیر باشید و پیشتازی کنید و آواتار چنین چیزی است. این فیلم به مثابه شلیک آدمها به رؤیای سیاره‌ها و زندگی احتمالی برروی آنها است.»