فتح الفتوح فاو, یک چشمه از قدرت بسیجیان

در دوران دفاع مقدس, نبردهای بسیاری برای بیرون راندن ارتش متجاوز از سرزمین های اشغالی ایران و نیز برای ایجاد فشار نظامی بر قوای دشمن, جهت پایان دادن به جنگ تحمیلی انجام شده است برخی از این نبردها در ادامه تلاش برای دفع تجاوز دشمن, در خاک دشمن انجام شده است یکی از عملیات های بسیار مهم هم از نظر تعیین استراتژی عملیاتی مناسب و نیز به کارگیری تاکتیک های اجرایی بسیار دقیق و همچنین ارزش تعیین کننده سیاسی, عملیات حمله به شبه جزیره فاو در خاک عراق بوده است

در دوران دفاع مقدس، نبردهای بسیاری برای بیرون راندن ارتش متجاوز از سرزمین‌های اشغالی ایران و نیز برای ایجاد فشار نظامی بر قوای دشمن، جهت پایان دادن به جنگ تحمیلی انجام شده است. برخی از این نبردها در ادامه تلاش برای دفع تجاوز دشمن، در خاک دشمن انجام شده است. یکی از عملیات‌های بسیار مهم هم از نظر تعیین استراتژی عملیاتی مناسب و نیز به‌کارگیری تاکتیک‌های اجرایی بسیار دقیق و همچنین ارزش تعیین کننده سیاسی، عملیات حمله به شبه جزیره فاو در خاک عراق بوده است. طبیعتاً طرح‌ریزی چنین عملیاتی و نیز دیگر نبردهایی که در سرزمین دشمن رخ داد، برای فتح نظامی کشور عراق، نبوده است بلکه هدف اساسی آنها رساندن دشمن به نقطه‌ای بوده است که از تحمیل جنگ بر ایران پشیمان شده و در آینده نیز تصور انجام چنین کارهایی را در ذهن خود نپرورد. در اینجا مختصر نگاهی و گذرا به عملیات والفجر ۸ که در خاک دشمن انجام شد خواهیم داشت.

نبرد فاو در ششمین سال جنگ تحمیلی و در روز ۲۰ بهمن سال ۱۳۶۴ در مرز جنوبی استان خوزستان و در جنوب جزیره آبادان، صورت گرفت. این عملیات در منطقه بسیار حساسی انجام شد، زیرا از یک طرف در مرز اروندرود قرار داشت که رژیم بعثی عراق به بهانه تسلط بر آن، جنگ با ایران را آغاز کرده بود و از طرفی در تنها راه ارتباطی کشور عراق با دریای خلیج‌فارس قرار داشت و ارتباط بندر ام‌القصر را از راه خورعبدالله با خلیج‌فارس برقرار می‌کرد.

از سوی دیگر، تنها اسکله‌های نفتی عراق به نام‌های «البکر» و «الامیه» در محدوده این منطقه قرار دارند. زمین منطقه عملیات نیز یکی از زمین‌های پیچیده جنگی و عملیاتی، در آن زمان بود، به گونه‌ای که شامل انواع عوارض زمین از جمله رودخانه، نهر، نخلستان، باتلاق، چولان، جاده، روستا، شهر، ساحل، نمکزار، دشت، اسکله و بندر می‌شد. برای طراحی عملیات در این منطقه، علاوه بر آن‌که باید توانایی‌ها و نحوه گسترش و آرایش دفاعی دشمن در نظر گرفته می‌شد، باید جنگ با عوارض طبیعی زمین نیز مورد توجه قرار می‌گرفت؛ عوارضی مانند رودخانه، نهر، نخلستان، باتلاق و... .

همچنین طرح‌ریزان عملیات باید جنگ با عوارض مصنوعی ایجاد شده در زمین را هم مد نظر قرار می‌دادند؛ عوارضی مانند انواع موانع، سیم خاردار، میله‌های خورشیدی شکل و میدان‌های مین و ... .

از سوی دیگر، از آنجا که مهمترین مسئله پس از شکستن خط اول دشمن و تصور منطقه عملیاتی و رسیدن به هدف، انتخاب خط دفاعی مناسب برای مقابله با پاتک‌های وسیع دشمن بود؛ بنابراین، در طرح‌ریزی عملیات باید در انتخاب این منطقه دفاعی، دقت بسیاری به خرج داده می‌شد تا با استفاده از بیشترین عوارض طبیعی زمین، مثل دریاچه نمک، بتوان منطقه تصرف شده را برای مدت معینی حفظ کرد.

از طرفی تاکتیک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در طرح‌ریزی هر نوع عملیات، پرهیز از تک جبهه‌ای و تلاش برای دور زدن دشمن و یا نفوذ عمیق و ایجاد رخنه گسترده در خطوط دشمن بود، برای همین، طرح‌ریزی عملیات با توجه به محدودیت‌های نحوه تدارک نیروها و نیز چگونگی انجام پشتیبانی از نیروهای عمل کننده به دلیل محاصره بودن زمین منطقه عملیات از سوی رودخانه اروند‌رود از سویی و نیز دریای خلیج‌فارس از سوی دیگر، یکی از پیچیده‌ترین طرح‌ریزی‌های نظامی و تاکتیکی به شمار می‌رفت. اگر برتری هوایی ارتش بعثی و نیز قدرت تحرک و توان جابجایی یگان‌های دشمن نیز بر مشکلات فوق افزوده شود، برنامه‌ریزی و طراحی چنین عملیاتی از اطلاعات بسیار دقیق و به هنگام و نیز از طرح مانور درخور و مناسبی حکایت می‌کند. با مطالعه روی نحوه برنامه‌ریزی و چگونگی انجام عملیات والفجر ۸، مشخص می‌شود که فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توانسته‌اند با استنباط درست از وضعیت دشمن، شرایط زمین مورد نظر برای عملیات و همچنین توان رزمی در اختیار، این عملیات را طراحی و اجرا کند.

بنابراین، پیاده کردن دانش و خبرگی فرماندهان این عملیات می‌تواند کمک شایانی به مدل سازی آن و توسعه بازی جنگ و سناریو سازی برای نبردهای احتمالی آینده بنماید.

● اهداف عملیات

مهمترین هدف این عملیات، دستیابی به یک پیروزی قاطع از نظر نظامی در آن شرایط زمانی در جبهه‌های جنگ بود تا بدینوسیله دولتمردان و سیاستمداران کشور برای حل مسئله جنگ و پایان دادن به نبردها از راه سیاسی، بتوانند از قدرت عمل بیشتری برخوردار شوند. آقای هاشمی رفسنجانی در صفحه ۸۸ کتاب بی پرده با هاشمی رفسنجانی می‌گوید: فاو یکی از عملیات‌هایی بود که برای ختم جنگ طراحی کرده بودیم. هدف هم این بود که از جاده ساحلی به ام القصر برویم.

در آن زمان، مهمترین مسئله برای پایان جنگ، روشن شدن آغاز کننده جنگ و کشور متجاوز برای افکار عمومی جهانی و نیز جامعه بین‌المللی بود. به همین منظور، حضرت امام خمینی اصرار داشتند که باید مسئول جنگ مشخص شود تا مشروعیت و امکان تجاوز به ایران در ذهن همسایگان ایران و قدرت‌های بزرگ شکل نگیرد.

بنابراین انجام نبرد فاو در آن شرایط زمانی، مورد نیاز مسئولان کشور و مردم چشم انتظار پیروزی‌های درخشان بود. همچنین اجرای عملیات والفجر ۸، می‌توانست روحیه جدیدی برای فرماندهان و طراحان عملیاتی به وجود آورده و موجب نشاط رزمی در آنان شده و نیز قدرت دفاعی و عملیاتی رزمندگان اسلام را بالا برده و یک بار دیگر نشان دهد به‌کارگیری ابتکار عمل، قدرت خلاقیت و تفکر و به دست آوردن اطلاعات درست از دشمن، می‌تواند برتری نظامی در صحنه نبرد را به همراه داشته باشد و دشمن را منفعل کند. از طرفی به لحاظ موقعیت جغرافیایی شمال خلیج‌فارس و منطقه فاو، عملیات والفجر ۸ از اهداف سیاسی و نظامی ویژه‌ای برخوردار بود که مهمترین نتایجی که از آن، حاصل شد عبارت بودند از:

▪ تصرف شهر فاو و تأسیسات بندری آن

شهر فاو در کنار رودخانه اروند دارای اسکله‌های کوچکی بود که از آن برای پهلوگیری شناورهای سبک و کشتی‌های با آب خور کم، استفاده می‌شد. انبارهای ذخیره نفت و نیز تلمبه خانه‌های مربوط به صدور نفت عراق از طریق پایانه نفتی «البکر» نیز در کنار این شهر به سمت ساحل خورعبدالله، قرار داشت.

▪ تصرف بخش انتهایی اروندرود و تسلط بر بخشی دیگر از آن که در مجموع بیش از بیست کیلومتر طول می‌شد.

▪ تأمین خور موسی و امکان رفت‌و‌آمد کشتیرانی امن به بندر امام خمینی(ره)

▪ تهدید بندر ام القصر، محل استقرار ناوگان نیروی دریایی عراق

▪ تأمین امنیت کشتیرانی در شمال خلیج‌فارس و کمک به افزایش امنیت در جزیره نفتی خارک

▪ انهدام و یا تصرف سکوهای پرتاب موشک‌های ضد سطحی HY۲ در رأس البیشه

▪ انسداد راه رفت‌وآمد ناوگان نظامی و تدارکاتی رژیم بعثی عراق به خلیج‌فارس از راه خور عبدالله

▪ ایجاد فشار روانی بر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس برای قطع حمایت‌های مالی، نظامی، سیاسی و تبلیغاتی از رژیم صدام.

● دلایل انتخاب منطقه فاو

با توجه به نیاز کشور به انجام یک عملیات کاملاً موفقیت‌آمیز برای رسیدن به اهداف مشخصی که در بند قبل به آن اشاره شد، با بررسی‌های فراوانی که انجام گرفت، مشخص شد که در آن شرایط زمانی، تنها منطقه‌ای که امکان به‌کارگیری همه استعدادها و توانایی‌های قوای رزمی ایران علیه ضعف‌های دشمن برای رسیدن به یک هدف مهم، وجود دارد و از نظر نظامی در دسترس طرح‌ریزی است، با توجه به نکات زیر منطقه فاو است.

۱) حساسیت نسبتاً کم دشمن نسبت به این منطقه و غافلگیر بودن منطقی نسبت به آن

دشمن با دیدگاه کلاسیک خود تصور یک عملیات گسترده از سوی قوای ایران با گذر از مانع اروندرود را نداشت. او حداکثر احتمال یک تک نفوذی و یا انجام یک عملیات محدود را از سوی رزمندگان اسلام در این منطقه می‌داد که پس از عملیات و تهاجم و گرفتن یک سرپل کوچک، دوباره قوای ایرانی به مواضع خود باز می‌گردند.

در یکی از اسناد به دست آمده پس از تصرف محل قرارگاه لشکر ۲۶ ارتش بعثی در جریان عملیات والفجر ۸، نامه‌ای از فرمانده تیپ ۱۱۱ به فرمانده سپاه سوم ارتش عراق دیده شد که در آن، فرمانده تیپ در گزارش خود نوشته بود که چهارصد دستگاه لودر، بولدزر و کامیون ایرانی در حال انجام فعالیت‌های مهندسی در میان نخلستان‌های اطراف اروندرود هستند و او با آوردن قراین و شواهدی که از مشاهده فعالیت‌های گوناگون رزمندگان اسلام جمع‌بندی کرده بود، به این نتیجه رسیده بود که ایرانی‌ها می‌خواهند در اینجا عملیات کنند، ولی ماهر عبدالرشید فرمانده سپاه سوم در جواب وی نوشته بود که ایرانی‌ها می‌خواهند ما را در منطقه آبادان و فاو فریب دهند و شما بیخود ترس توی دل نیروها نیانداز، ما بهتر می‌دانیم که ایران کجا می‌خواهد عملیات انجام دهد.

۲) ضعف خطوط پدافندی دشمن در این منطقه نسبت به دیگر خطوط دفاعی جبهه‌ها به دلیل:

الف) تصور دشمن از اروندرود به عنوان یک مانع قوی

ب) امکان نداشتن ایجاد استحکامات فراوان و احداث موانع مصنوعی گسترده در جلوی خط اول با توجه به نزدیکی سنگرهای دشمن در کنار رودخانه، دشمن بین سنگرهای خود و آب اروندرود در شرایط جزر را با انواع موانع مصنوعی، از جمله میل‌گردهای خورشیدی و سیم‌های خاردار و میادین مین پوشانده بود تا غواصان و رزمندگان پیاده نتوانند از آن بگذرند.

۳) حضور نداشتن لشکرها و تیپ‌های قوی دشمن در خطوط دفاعی

۴) نبود عمق دفاعی مناسب در خطوط دشمن به دلیل غیر ممکن بودن ایجاد رده‌های گوناگون پدافندی به خاطر شرایط نامطلوب زمین.

۵) وجود جناحین امن برای نیروی تک کننده پس از تصرف مثلث فاو و محدود شدن دفاع از آن، تنها به یک جبهه.

۶) مجبور ساختن دشمن به جنگیدن در سرزمین و در زمانی که ارتش بعثی، تمایل به درگیر شدن در آن نداشت.

● روش‌های اِعمال غافلگیری

برای پیروزی در هر نبردی غافلگیر کردن دشمن و فریب وی نسبت به منطقه و اهداف عملیات، یکی از اصول اساسی و عوامل مهم رسیدن به موفقیت است. به میزان اهمیت هر عملیات و نیز شرایط برتری دشمن، رعایت اصل غافلگیری می‌تواند کمک بسیاری به رسیدن به نتایج مطلوب بنماید. باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد تا دشمن، هم در تشخیص مکانی که قرار است نبرد در آن صورت گیرد، غافلگیر شود و هم از زمان وقوع آن اطلاع نیابد. برای همین، باید از تاکتیک‌ها و روش‌های عملیاتی جدیدی استفاده کرد تا دشمن نتواند از شیوه‌هایی که قرار است در درگیری از آن استفاده شود، آگاهی یابد.

بنابراین، قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) برای غافلگیر کردن دشمن کارهای زیر را انجام داد:

۱) طرح‌ریزی عملیات فریب

از آنجا که پیشتر نبردهای خیبر و بدر در منطقه هور الهویزه از سوی رزمندگان اسلام انجام شده بود برای همین، با تشکیل قرارگاهی به نام «قرارگاه عملیات فریب» به دشمن نشان داده شد که عملیات بزرگ بعدی قوای اسلام در این منطقه صورت خواهد گرفت. بدین منظور رفتارها به گونه‌ای تنظیم شد که شواهد و قراین تک، به دشمن نشان داده شود. برای همین، اقدامات زیر صورت گرفت.

الف) نقل و انتقال تجهیزات نظامی و نیروهای رزمنده در شرایط علنی و نیز استتار شده و ستون کشی‌های ظاهری و مکرر به ویژه چند روز پیش از آغاز عملیات والفجر ۸

ب) تقویت خطوط اول و استقرار نیروهای اطلاعات عملیات به منظور برخورد و دستگیری نیروهای نفوذی و اطلاعاتی دشمن.

پ) استقرار سایت موشکی پدافند هوایی هاگ در منطقه عمومی هور که به مفهوم آمادگی قوای اسلام برای یک عملیات جدید است.

ت) اقدام به شناسایی مواضع دشمن و به دست آوردن اطلاعات از یگان‌های ارتش بعثی مستقر در این منطقه.

ث ـ فرستادن فرماندهان یگان‌های خط شکن سپاه و نیز برخی از مسئولان اطلاعات عملیات قرارگاه‌های تاکتیکی به منطقه هور، تا توجه دشمن و نیز عناصر جاسوسی وی به حضور آن‌ها جلب شود. باید توجه داشت که یکی از راه‌های یافتن منطقه عملیاتی رزمندگان اسلام، کنترل دشمن در نقاطی بود که این افراد در آن رفت‌وآمد می‌کرده و فعال می‌‌شدند.

۲) برنامه‌ریزی برای اجرای تک پشتیبانی

از آنجا که قرار بود همزمان با عملیات سپاه در منطقه فاو، ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در هر منطقه‌ای که توانایی دارد تا با لشکرها و تیپ‌های سازمانی خود به اجرای تک مستقل بپردازد، به طرح‌ریزی عملیات اقدام نماید؛ بنابراین، تک در محور پاسگاه زید تا شلمچه و منطقه چذابه که در دستور کار ارتش قرار گرفته بود به عنوان تک پشتیبانی برای عملیات سپاه در فاو، به شمار می‌رفت. البته اجرای عملیات سپاه در فاو هم، نقش تک پشتیبانی برای عملیات ارتش را ایفا می‌کرد. قرار بر این بود هر یک از عملیات طرح‌ریزی شده از سوی ارتش و سپاه، که در منطقه خود موفق شد، به عنوان تلاش اصلی قلمداد شده و محور بعدی به عنوان تک پشتیبانی محسوب شود. از آنجا که پیشروی در محور شلمچه به دلیل نزدیکی آن به شهر بصره برای دشمن بسیار خطرناک تلقی می‌شد؛ بنابراین، چنانچه یگان‌های ارتش می‌توانستند خط اول دشمن در این ناحیه را به تصرف خود درآورند و مقداری در آن پیشروی نمایند، این اقدام، باعث عدم جابجایی فوری واحدهای ارتش بعثی به سمتِ منطقه تلاش اصلی می‌شد. البته، تک ارتش در محور شلمچه، قرین موفقیت لازم نشد و به رغم تلاش واحدهای در خط، پیشروی چندانی صورت نگرفت. لازم به ذکر است که تعدادی از گردان‌های واحدهای سپاه برای انجام تک در شلمچه در اختیار نیروی زمینی ارتش قرار گرفته بود.

۳) طرح‌ریزی عملیات محدود و ایذایی

فرماندهی کل سپاه با به کارگیری بخشی از توان یگان‌هایی که در مرحله اول عملیات والفجر ۸ برای آنها مأموریتی پیش‌بینی نشده بود در منطقه ام‌الخصیب، واقع در روبه‌روی شهر خرمشهر و جزیره ام‌الرصاص و جزیره بوارین واقع در خاک عراق، عملیاتی را طراحی کرد تا یگان‌های دشمن در این منطقه را درگیر نگه داشته و از امکان اعزام فوری آن‌ها به منطقه اصلی عملیات در جبهه فاو جلوگیری نماید. گفتنی است که بلافاصله پس از آغاز عملیات در منطقه فاو، این یگان‌ها به آن ناحیه اعزام شدند. قرارگاه نجف اشرف با استعداد پنجاه گردان از رزمندگان سپاه انجام این مأموریت را بر عهده داشتند که موفق شدند بخشی از دو جزیره هدف را تصرف نمایند. ولی با پیشروی تلاش اصلی

در منطقه فاو، کل یگان‌های این قرارگاه پس از ۴۸ ساعت به منطقه والفجر ۸ منتقل و مأموریت دفاع حول محور جاده استراتژیک را بر عهده گرفتند.

۴) عملیات حفظ اطلاعات

از آنجا که باید آماده‌‌سازی منطقه تلاش اصلی عملیات که در فاصله ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی آبادان قرار داشت برای دشمن پوشیده باقی می‌ماند، برای همین، شدیدترین تدابیر حفاظت اطلاعات از منطقه خسرو آباد تا دهانه اروندرود از یک سو و از شبه جزیره آبادان تا بهمنشیر از سوی دیگر، برنامه‌ریزی و به مرحله اجرا درآمد. بدین منظور اقدامات زیر انجام شد:

الف) واحدهای دژبانی در همه راه‌های ورود به منطقه مستقر شده و در نقاط ایست و بازرسی از رفت‌وآمد یگان‌ها و رزمندگانی که حضورشان در این ناحیه ضروری نبود جلوگیری می‌کردند و عبور خودروهای مهندسی و یا تجهیزات جنگی و یا فرماندهان تاکتیکی فقط با کارت رفت‌وآمد ویژه امکان پذیر می‌بود. البته پیش از آن همه فرماندهان قرارگاه‌ها و لشکرها و تیپ‌ها و دیگر یگان‌های پشتیبان خدمات رزمی، توجیه شده بودند که برای رفت‌وآمدهای ضروری با استفاده از تاریکی شب و با چراغ خاموش و با کم ترین سر و صدا به انجام مأموریت خود بپردازند. لازم به ذکر است که با استفاده از این تدابیر ظرف سه ماه بزرگ ترین عملیات مهندسی که در شرایط عادی به دو سال وقت نیاز داشت، برای آماده کردن شرایط عملیات در مناطق نزدیک به خط تماس، انجام گرفت.

ب) به منظور استقرار تدریجی یگان‌های تک کننده و به وجود نیامدن حساسیت در دشمن، یگان‌های مرزی ژاندارمری مستقر در کنار اروندرود با واحدهای سپاه ولی با همان شکل و شمایل و با همان سلاح ها، تعویض شدند و میزان آتش اجرا شده از سوی واحدهای ژاندارمری بر روی مواضع دشمن، از سوی یگان‌های سپاه، حفظ شد تا دشمن متوجه تغییر یگان‌ها در خط نشود.

پ) از شش ماه قبل از آغاز عملیات، تنها سه نفر از هر یگان در جریان عملیات در این منطقه قرار گرفتند که عبارت بودند از فرمانده، قائم مقام و مسئول اطلاعات عملیات هر واحد.

ت ـ اجازه افزایش فرکانس‌های ارتباط بیسیم بیش از آنچه پیشتر در منطقه موجود بود به یگان‌ها داده نشد و آنها برای ارتباطات خود فقط مجاز به استفاده از سیستم ارتباط با سیم که امکان شنود از سوی دشمن را نداشته باشد داشتند.

حتی فرماندهان گردان‌های غواص در حین آغاز عملیات نیز از استفاده از بی‌سیم خودداری کرده و با خود تلفن‌های قورباغه‌ای را به همراه سیم مربوطه از اروندرود عبور داده و به ساحل دشمن بردند تا بتوانند وضعیت نیروهای خط شکن را به رده‌های بالای خود با اطمینان، گزارش دهند.

۵) کنترل اطلاعاتی دشمن

به منظور مراقبت از شرایط دشمن و اطمینان از غافلگیر بودن وی، واحدهای اطلاعات عملیات با استفاده از دکل‌های بلند دیده‌بانی که در منطقه وجود داشت، مرتب دشمن را تحت نظر قرار داده و تغییرات آرایشی و آمادگی وی را کنترل می‌کردند. از طرفی با در اختیار گرفتن عکس هوایی از منطقه فاو که توسط هواپیماهای RF۴، صورت می‌گرفت، امکان بررسی بیشتر بر روی وضعیت دشمن فراهم می‌آمد. تمام اقدامات تاکتیکی دشمن رسد می‌شد و میزان حجم آتش‌های وی روی نقشه و در یک منحنی ثبت می‌شد تا تغییرات معنی‌دار آن از نظر هشیاری دشمن مورد ارزیابی قرار گیرد.

پنج روز پیش از آغاز عملیات، اطراف قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا از سوی هواپیماهای دشمن بمباران شد. برخی از فرماندهان این بمباران را ناشی از لو رفتن عملیات و به هم خوردن غافلگیری ارزیابی می‌کردند ولی با بررسی‌های بیشتر معلوم شد که هواپیماهای ارتش بعثی برای حمله به نفت‌کشی در خلیج‌فارس که نفت صادراتی ایران را حمل می‌کرد اعزام شده بودند که در بازگشت از مأموریت، بمب‌های مصرف نشده را به طور اتفاقی در میان نخلستان‌های ایران رها کرده‌اند. چنانچه این کنترل اطلاعاتی وجود نداشت، ممکن بود به اشتباه این اقدام دشمن، تفسیر نادرست شده و باعث تأثیر بر عملیات شود.

۶) انتخاب منطقه غافلگیر کننده

دشمن امکان عملیات در منطقه مثلث فاو را از نظر منطق کلاسیک نظامی رد می‌کرد. اسناد به دست آمده پس از عملیات والفجر ۸ نشان می‌دهد که بخش‌های اطلاعاتی ارتش بعثی، با کمک اطلاعات دریافتی از ماهواره‌ها، عکس‌های هوایی و مشاهده فعالیت‌های ایران، به این نتیجه رسیده بودند که قراین و شواهد یک تک گسترده از سوی قوای ایران در منطقه فاو و رأس البیشه وجود دارد، ولی نیروهای عملیاتی ارتش صدام با توجه به منطق نبرد، امکان عبور از رودخانه اروندرود و انجام یک تهاجم وسیع بدون داشتن پل‌های متعدد بر رودخانه اروندرود و نیز مشکل تدارک نیروهای تک کننده و نیز تداوم عملیات از سوی یگان‌های مهاجم را منتفی می‌دانستند و اجرای چنین عملیاتی را خودکشی بزرگ و یک اشتباه استراتژیک برای ایران، ارزیابی می‌کردند.

چند روز قبل از عملیات تعدادی از فرماندهان عالی رتبه از ستاد کل ارتش بعثی از منطقه فاو بازدید کرده و پس از مشاهده شرایط اروندرود، به این نتیجه رسیده بودند که مشکلات عبور از رودخانه اروند آن چنان زیاد است که امکان یک تک گسترده از سوی ایرانیان در این منطقه متصور نیست.

بنابراین می‌توان این‌گونه برداشت کرد که عامل اصلی غافلگیر شدن دشمن، نبود درک درست ستاد ارتش بعثی از استراتژی ایران در آن زمان و نیز برنامه‌ریزی‌های گسترده سپاه برای انجام یک عملیات کاملاً موفق بود.

دکتر حسین علایی

تابناک

---