تهدید نرم سیاستی معطوف به فرهنگ

در گفتمان استراتژیک عمدتاً تهدیدات و مخاطرات پیش روی را به دو دسته سخت و نرم تقسیم می کنند این دو نوع تهدید را از طریق ابزارها و اهداف به کار گرفته شده می توان شناسایی کرد

در گفتمان استراتژیک عمدتاً تهدیدات و مخاطرات پیش روی را به دو دسته (سخت) و (نرم) تقسیم می کنند. این دو نوع تهدید را از طریق ابزارها و اهداف به کار گرفته شده می توان شناسایی کرد. اگر ابزارهای تسلیحاتی در نبرد استفاده شود تهدید یا جنگ سخت (Hard war) می خوانند و اگر از ابزارهایی چون اینترنت، ماهواره و رسانه های جمعی استفاده شود، آن تهدید یا نبرد را نرم (soft) می نامند. از منظری دیگر اگر هدف یک تهدید مجموعه باورها و ایستارها و ارزش های مردمان باشد، آن تهدید را نرم می نامند ولی اگر هدف یک تهدید تمامیت ارضی و مناطق حساس استراتژیکی باشد می توان آن تهدید را سخت دانست.

در واقع، تهدیدات سخت هم به نوعی ریشه شان از تهدیدات نرم است، یعنی باورها، اندیشه ها و فرهنگ، اینها هستند که جنبه های سخت افزاری را می آفرینند. یعنی تهدید منشأش می تواند از یک سری باورهای ایدئولوژیکی نشأت گرفته باشد. یک دشمن طرز فکری را به برخی از افراد تحمیل می کند و آن عده براساس آن تلقی ها دست به عمل می زنند. یعنی دشمن ابتدا پروسه (فرهنگ سازی) را می پیماید و سپس وارد فاز (عملیاتی) می شود. عقبه هر عملی یک نوع خاص از طرز فکر است. فکر و فرهنگ مناطق عمده هدف گیری ها در (تهدید نرم) دشمنان است.

چندین دهه است که روشنفکران دانشگاهی آمریکا به سفارش نهادهای نظامی و امنیتی مثل پنتاگون و سازمان سیا، مشغول تئوریزه کردن استراتژی هایی هستند که به (قدرت نرم) شهرت یافته اند. قدرت های امپریالیستی به این نتیجه رسیدند که تحرکات نظامی که در پدیده جنگ نمود می یابد، علی رغم هزینه های بسیار زیادی که برایش دارد، نتایج جالب توجهی برایشان به ارمغان نیاورده حتی موجبات نفرت ساکنین جهانیان را هم فراهم نموده. این بار آنها تصمیم گرفتند تا لباس ارتش را از تن کارشناسان نظامی خارج کرده و آنها را با کت و شلوار و پیپ در دست و با عناوینی چون دکتر و پروفسور، و نه سرهنگ یا دریاسالار، و نه به میدان خاک آلود جبهه های جنگ، بلکه به محیط به اصطلاح فرهنگی و آرام دانشگاه ها بفرستند. از هانس جی مورگنتا، والتر لیپمن و هارولد لاسول گرفته تا فوکویاما، هانتینگتن و جین شارپ و بسیاری دیگر، اینان به راستی سربازانی کم خرج، سربه راه و در عین حال موفق برای امپراطوری در حال زوال آمریکا بودند و هستند.

هم و غم این سربازان کم خرج آمریکا چگونگی رسوخ به تمامیت فرهنگی ملتها است که در تهاجم سخت به آنها ناکام بوده اندو یا اینکه هزینه های اقدام به تحرکات سخت برای مقابله با آنها بسیار زیاد است طوری که حتی موجودیت خود آنها را تهدید می کند.

امروز جنگ نرم، موثرترین، کارآمدترین و کم هزینه ترین و در عین حال خطرناک ترین و پیچیده ترین نوع تهدید علیه امنیت ملی هر کشوری به شمار می آید؛ به دلیل اینکه این نوع جنگ با عواطف، احساسات، فکر، اندیشه، باور، ارزش ها و آرمان های ملت و نظام سیاسی مورد نظر سروکار دارد، می تواند با کمترین هزینه، حذف لشکرکشی و از بین بردن مقاومت فیزیکی به هدف مورد نظر دست یابد. ابعاد این جنگ و تهدید، گسترده تر و مخرب تر است؛ زیرا ایدئولوژی، فکر و آرمان ملت ها را هدف تهاجم خود قرار می دهد.

پس از پایان جنگ تحمیلی و اثبات ناکارآمدی سخت افزاری علیه انقلاب اسلامی، با وارد شدن به دهه چهارم انقلاب، دشمنان انقلاب اسلامی خط مشی نرمی را برای فرسایش نظام مقدس جمهوری اسلامی درپیش گرفته اند. در چند دهه اخیر استکبار جهانی، برای مقابله با اسلام و از هم فروپاشاندن حکومت دینی در کشور با برنامه ریزی و استفاده از پیشرفته ترین ابزارهای جنگ روانی و ارتباط جمعی، اقدام به تهاجم و تخریب فرهنگی ملت ما نموده، تا بلکه بتواند عقاید و باورهای دینی مردم را سست و ملت ما را نسبت به حفظ و پاسداری از مبانی و اصول انقلاب اسلامی بی تفاوت نماید.

مقام معظم رهبری در دهه ۷۰ مسئله تهاجم فرهنگی را مورد توجه قرار دادند و برای اقدامات غرب علیه فرهنگ ایرانی- اسلامی اصطلاح شبیخون فرهنگی را استفاده کردند. عنایت ایشان به بعد فرهنگی این تهاجم نشانگر اهمیت این ساحت می باشد. مقام معظم رهبری از تهاجم فرهنگی به عنوان هجوم یک مجموعه سیاسی یا اقتصادی به بنیادهای فرهنگی یک ملت برای دستیابی به مقاصد شوم سیاسی دانستند. ایشان همچنین دوران رضاشاه را سرآغاز تهاجم فرهنگی در کشور دانستند.

درواقع بعد از دهه ۹۰ میلادی و پایان جنون ضد کمونیستی، آمریکا در سرگیجه ای خود ساخته به سر می برد و در سال ۲۰۰۱ بهانه لازم برای جنگ را پیدا کرد. این بار قرعه به نام اسلام افتاد چون غرب می پنداشت که اسلام ذاتا با منافع آنها مغایرت دارد.

برای مقابله با تهدیدات نرم باید به توانمندسازی فرهنگی روی بیاوریم، و این کار تنها با بازشناسی ریشه های فرهنگی ایرانی و اسلامی میسر می گردد. وقتی نیازهای افراد جامعه با توانمندی موجود در فرهنگ غنی بومی سیراب شوند دیگر نیازی به رسانه ها و فرهنگ وارداتی غربی که از طریق رسانه ها وارد جامعه می شوند، ندارند. در واقع باید افراد جامعه و خصوصا جوانان را در برابر حملات نرم واکسینه کرد با بازشناسی فرهنگ اسلامی و بازتولید آن به زبان امروز قادر خواهیم بود تا با روش های نرم به مقابله با تهدیدات نرم برویم.

این کار با دستورالعمل و ابلاغیه میسر نمی شود، بلکه صرفا با همان ابزار تهدید یعنی رسانه، باید به نوعی (ضدتهدید) را تولید کرد. رسانه ها در فرایند هوشیارسازی و آگاه سازی افراد جامعه نسبت به تهدیدات، روش ها و اهداف این تهدیدات جایگاه رفیعی دارند و تنها با رسانه ها می توان در برابر هجمه رسانه ای و فرهنگی ایستادگی کرد. حال هر چه رسانه در جلب نظر افراد توانمندتر باشد نفوذ بیشتری در اذهان می توانند داشته باشد.

دین اسلام در جامعه ما صرفا یک دین که رابطه خلق با باریتعالی را تنظیم می کند نیست، بلکه دین مبین اسلام در جامعه ما بدل به یک فرهنگ شد، فرهنگی که تمام شئون افراد جامعه را متأثر ساخت. این فرهنگ دینی در جای جای اعمال و افعال زندگی روزمره ایرانیان قابل رصد و پیگیری است. بدیهی است که غرب با پی بردن به این امر مهم، فرهنگ دینی را نوک پیکان تیز حملات خود کند. از این رو اولین و مهم ترین عرصه تهاجم فرهنگی، عرصه دین و اعتقادات مذهبی است. دین و اعتقادات مذهبی، شالوده و اساس نظام فرهنگی و سیاسی انقلاب اسلامی ایران است. و مردم ایران اساسا برای اقامه حدود الهی و اجرای احکام نورانی اسلامی، قیام کرده اند و با تقدیم هزاران شهید، جمهوری اسلامی ایران را تأسیس کرده اند.

تهدید نرم، سیاستی معطوف به فرهنگ دینی ما از سوی غرب و بخصوص ایالات مت

حده است. دشمن قصد انحراف دستکاری (manipulate) فرهنگ را به نفع خود و به نفع اهداف خود را دارد. در دهه های اخیر توجه به فرهنگ آن چنان زیاد شده که گرایشات جدید مثل (مطالعات فرهنگی) و (سیاست فرهنگی) رونق یافته اند و در حوزه دانش جایگاه والایی را به خود اختصاص داده اند. عرصه فرهنگ از قدرت پتانسیل بالایی برخوردار است و همه قدرت ها در صدد بهره برداری از آن به نفع منافع خود می باشند. بعد از فروپاشی شوروی، غرب چنین القا می کرد که تنها فرهنگ پیروز، فرهنگ لیبرال دموکراسی است و در انتها همه راه های توسعه و پیشرفت باید به آن ختم شوند و این چنین بود که فرهنگ لیبرال دموکراسی بدل به معیار و میزان توسعه یافتگی کشورها شد و بسیاری از کشورهای جهان سومی که از بنیادهای فرهنگی استواری بهره مند نبودند مسخ این فرهنگ شده و در آن ادغام شدند ولی بعد از مدت کوتاهی مشکلات فراوانی در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برایشان فراهم گشت و حتی استقلال خود را از دست دادند.

در جامعه ما نیز دشمن به کرات سعی در استحاله فرهنگ اسلامی داشته، چه در فتنه۷۶ و چه در فتنه۸۸، عقبه تخریب های فیزیکی در واقع همان فرهنگ غربی بود که از رسانه ها و بنگاه های خبرپراکنی از خارج از کشور به خورد عده ای گمراه داده می شد. ولی جامعه ایرانی تفاوت های عمده ای با امثال اوکراین، قرقیزستان یا گرجستان دارد، و آن تفاوت این است که سرچشمه فرهنگی این جامعه انقلابی، آموزه های اسلامی است که روح تعالی خواهی و کمال جویی را دائماً در جامعه می دمد. از این رو این جامعه اسلامی حتی لحظه ای احساس سرگشتگی فرهنگی نمی کند.

کشور ما به دلیل وجود فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی و داشتن پیشینه بلندی از معارف دینی همواره در مقابل هرگونه تهاجم ایستادگی کرده و امروز نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از توانمندی فراوانی در حوزه فرهنگ و ارزش های انسانی برخوردار است به نحوی که می توان گفت، تنها جامعه و فرهنگی که با سربلندی در مقابل امپریالیسم فرهنگی توانایی ایستادگی دارد، جامعه ایرانی با فرهنگ اسلامی است.

مصطفی انصافی

منابع:

۱- هویت، مسعود خرم، انتشارات حیان

۲- درآمدی بر تهاجم فرهنگی غرب، محمدسعید فیاض، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

۳- فرهنگ و تهاجم فرهنگی، محمد قربانی گلشن آباد، انتشارات عقیدتی سیاسی ناجا

۴- سایت پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای