کبالت Cobalt

فلزی است سفید نقره‌ای، سخت، شبیه نیکل و آهن. علامت شیمیائی CO می‌باشد. کبالت از کلمه آلمانی Kobole ماده مرموز زیرزمین آمده است که در ۱۷۳۷ جرج براند سوئیسی این عنصر را کشف کرد. وزن مخصوص …

فلزی است سفید نقره‌ای، سخت، شبیه نیکل و آهن. علامت شیمیائی CO می‌باشد. کبالت از کلمه آلمانی Kobole ماده مرموز زیرزمین آمده است که در ۱۷۳۷ جرج براند سوئیسی این عنصر را کشف کرد. وزن مخصوص کبالت ۷۵۶/۸، نقطه ذوب ۱۴۹۵c درجه، سختی ۸۶ برینل، رسانائی الکتریکی حدود ۱۶% مس، استحکام کششی کبالت ریختگی خالص ۲۴ کیلوگرم بر میلی‌متر مربع، اما ۲۵% کربن به ۵/۴۳ کیلوگرم بر میلی‌متر مربع افزایش می‌یابد شماره اتمی آن ۲۷ و وزن اتمی کبالت ۹۳۳۲/۵۸ شبیه نیکل و آهن اما از آهن سخت‌تر است. از لحاظ شیمیائی از نیکل فعالتر و ازجهت سرعت اکسایش ۲۵ برابر نیکل می‌باشد.

منابع و ذخایر کبالت

با آرسنیک، اکسیژن، و سولفور و در دستگاه نیکل، آهن، مس، سرب و روی مخلوط است. ذخایر بزرگ سنگ کبالت، نیکل، نقره بیشتر در ایالات متحده و کانادا، زئیر، زامبیا، مراکش یافته شده است.

کاربردهای کبالت

بیشتر در آلیاژها، مخصوصاً در Alnicor حاوی نیکل و آلومینیم است که مغناطیس را محکم می‌سازد برای رادیو و تلویزیون و سایر دستگاه‌های الکترونیکی به‌کار می‌رود. Stellite حاوی کرومیم و تونگستن می‌باشد و در ساختن مته و برش چیزهای سخت کاربرد دارد علاوه بر این در آلیاژهائی که برای موتورهای جت و توربین‌های گاز به مصرف می‌رسد بکار می‌رود زیرا تا ۹۸۲c درجه همچنان سخت باقی می‌ماند.

ترکیبات و مخلوط‌های کبالت از جمله کبالت آبی، سرولیوم، کبالت زرد، کبالت سبز نیز در کارهای هنری و دکورسازی داخلی و سرامیک‌ها کاربرد دارد. صنعت سرامیک‌سازی به مقدار زیادی از اکسید کبالت برای ته رنگ شیشه و لعاب به مصرف می‌رسد. ویتامین ب ۱۲ یک ترکیب ارگانیک کبالت می‌باشد که کمک به جلوگیری از زیان‌آوری کم‌خونی (anemia) می‌کند. یک ایزوتوپ رادیو اکتیو کبالت کبالت ـ ۶۰ به مقیاس وسیعی جایگزین رادیوم در درمان سرطان گردیده است. کبالت دو بار ارزان‌تر و آسان‌تر از رادیوم به‌کار می‌رود. کبالت ـ ۶۰ همچنین مانند یک گلوله رسام در مواد که در بدن عمل می‌کند.

کبالت ۵۹:

کبالت خنثی و پایدار وغیر رادیو اکتیو می‌باشد اما ایزوتوپ‌های آن از ۵۴ تا ۶۴ رادیو اکتیو است. اشعه بتا و گاما می‌پراکنند، بیشتر آنها دارای عمر خیلی کوتاه می‌باشند بجز کبالت ۵۷ دارای نیم عمر ۲۷۰ روز می‌باشد کبالت ۵۶ دارای نیم عمر ۸۰ روز و کبالت ۵۸ دارای نیم عمر ۷۲ روز است. کبالت ۶۰ با نیم عمر ۳/۵ سال، برای معاینه و بازرسی رادیوگرافی به‌کار می‌رود.

فلز کبالت به‌صورت قطعات گرد کوچک ریختگی به‌صورت ساچمه و آند و به‌شکل گرد در بازار عرضه می‌شود.

آلیاژهای کبالت

دارای خاصیت خزش کم در گرمای زیاد تنش گسیختگی زیاد، و مقاومت زیاد در برابر ضربه حرارتی از چند شکلی کبالت می‌باشد کهدر گرماهای زیاد تنش گسیختگی زیاد، و مقاومت زیاد در برابر ضربه حرارتی از چند شکلی کبالت می‌باشد. و در گرماهای زیاد به ساختار مکعبی با وجود مرکزدار تبدیل می‌گردد. بیشتر این سوپرآلیاژها حاوی حدود ۲۰% کرم برای مقاومت در برابر اکسایش می‌باشند. گروه عمدهٔ این آلیاژها معروف به استلیت‌ها حاوی کرم و عناصر گوناگون دیگر مانند تنگستن، مولیبدن و سیلیسیم هستند. این کربورهای آلیاژی فوق‌العاده سخت در زمینه‌ای نسبتاً سخت، مقاومت خوبی در برابر سایش و ساییدگی داشته و در آلیاژهای رویه کاری سخت برای قطعات موتور به‌کار برده می‌شوند.

کبالت ماده لازم برای سوخت و ساز آدمی و جاور

‌● کبالت

میان میکرو آلمان‌ها، کبالت نقش خاصی را در روند پروسه‌های فیزیولژیکی و بیوشیمیائی در ارگانیزم گیاه و جانور ایفامی‌کند در سال‌ای اخیر در مزارع غلات، حبوبات، علوفه‌ها و باغ‌ها از کبالت به‌عنوان کود به میزان زیادی استفاده شده است. کبالت باکودهای عادی شیمیائی مخلوط شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. با محلول کبالت در غلظت‌های مختلف بذر گیاهان کشاورزی را مورد تأثیر قرار می‌دهند.

استفاده از کبالت مقدار محصول غلات را ۳ تا ۶ سنتز و علوفه را ۵ تا ۱۵ سنتز افزایش داده و پارامترهای کیفی محصول را نیز به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. از کبالت در کشورهای اروپائی و آمریکائی در دامداری به میزان قابل توجهی استفاده می‌شود. به دلیل اینکه این عنصر در روند پروسه‌های حیانی ارگانیزم جانور نقش فعالی دارد. نقش کبالت در روند پروسه‌های بیوشیمیائی هم مهم می‌باشد. کافی است گفته شود که در ترکیب ویتامین B۱۲ در حدود ۴ تا ۵ درصد کبالت موجود است. تعیین گردیده که کبالت در مرازک استروکتور کومپلکس این ویتامین جایگزین است که امکان محدود کردن آنرا از طرف المان‌های دیگر غیر ممکن ساخته است. کمبود کبالت در بدن جانوران مبادله مواد را محدود می‌کند، در نتیجه سنتز اسیدهای آمینه، پروتئین و هموگلوبین خون تقلیل می‌یابد.

کمبود ویتامین B۱۲ در دام‌ها موجب بروز مرض آکبالتوز می‌شود. کمبود ویتامین B۱۲ در غذای دام‌ها بروز امراض مختلف را به دنبال دارد. کمبود کبالت در غذای دامی با کمبود آن در خاک رابطه مستقیم دارد. گیاهانی که در زمین‌هائی پرورش می‌یابند که مقدار کبالت قابل جذب موجود در خاک آنها کمتر از ۵/۲ میلیگرم در یک کیلوگرم است، به کمبود شدید کبالت دچار می‌شوند. کبالت مقاومت گیاه را در مقابل خشک به شدت تقویت می‌کند، همچنین موجب سنتز شکر و چربی در گیاهان می‌شود. در میان گیاهان، یونجه (یونجه آلپ) مقدار بیشتری کبالت از خاک جذب می‌کند. کبالت در درجه اول در قسمت‌های با رده گیاهان جمع می‌شود. ازینرو در بذر این گیاهان هم به مقدار زیادی کبالت وجود دارد، مقدار کبالت در ریشه گیاهان کمتر از سایر قسمت‌هاست [۴۴].

۴۴ ـ مجله زیتون ـ مهندس احمد بهراد