خرداد, فصل امتحان خانواده

خرداد ماه که می شود, دیدن دسته های دانش آموزان در ساعات میانی روز با دستانی لرزان, چهره هایی نگران و چشمانی خسته از بی خوابی و تلاش فراوان ناشی از شب بیداری, برای همه عادی شده است

خرداد ماه که می‌شود، دیدن دسته‌های دانش‌آموزان در ساعات میانی روز با دستانی لرزان، چهره‌هایی نگران و چشمانی خسته از بی‌خوابی و تلاش فراوان ناشی از شب بیداری، برای همه عادی شده است.

آخرین ماه از فصل بهار در روزهایی که گرمای خورشید، ما را به یاد روزهای تابستان می‌اندازد، برای دانش‌آموزان همیشه با فضا و دغدغه امتحانات همراه است.

البته خانواده‌هایی که فرزند دانش‌آموز دارند، می‌دانند که فصل امتحانات نه‌تنها برای فرزندشان بلکه برای والدین و حتی دیگر اعضای خانواده هم شرایط خاصی را ایجاد می‌کند.

ایام امتحانات دارای ویژگی‌هایی است که آن را با درس خواندن در روزهای دیگر سال تحصیلی متمایز می‌کند.

ازجمله این ویژگی‌ها می‌توان به برنامه فشرده درسی، تفاوت در ساعت‌های خواب و بیداری و برنامه غذایی خاص در کنار تفاوت در شیوه رفتار اعضای خانواده اشاره کرد.

آگاهی بیشتر از این شرایط متمایز و نحوه برخورد صحیح با آن می‌تواند ما را در سپری کردن ایامی خوش، یاری کند.

● نقش پدرها و مادرها در روزهای امتحان

یکی از دوره‌هایی که معمولا در آن مناقشات بین والدین و فرزندان تشدید می‌شود، همین دوران امتحانات است. گاهی پدر و مادرها آنچنان درگیر امتحانات می‌شوند که حتی اضطراب و نگرانی به مراتب بیشتر از فرزندشان را تجربه می‌کنند. گاهی نیز به صورت ناخودآگاه فشار‌های زیادی بر او وارد می‌کنند.

اگر جزو آن دسته از والدینی هستید که فکر می‌کنند باید در ایام امتحانات همپای فرزندشان زحمت بکشند یا درس بخوانند، بدانید که با این روش به هدفتان که همان موفقیت درسی فرزندتان است، نمی‌رسید.

در واقع شما به مراتب با وظایف دشوارتری هم روبه‌رو هستید. شما به عنوان والدین باید سعی کنید در این روزها فضای آرام و بی‌دغدغه‌ای را برای درس خواندن فراهم کنید.

اگر فرزند کوچک‌تری در منزل دارید که هنگام بازی کردن سر و صدای زیادی می‌کند، بهتر است با دانش‌آموزتان همکاری کنید. فرزند کوچک‌تر را برای بازی به بیرون از منزل ببرید. زمانی که والدین تآکید زیادی روی نمره داشته باشند، باعث ایجاد فشار روانی روی فرزندشان می‌شوند.

برای مثال هنگامی که فرزندتان نمی‌تواند امتحانی را با موفقیت به پایان ببرد، ممکن است بیش از هرچیز به عکس‌العمل شما فکر کند و از بقیه امتحاناتش باز بماند.

● هرگز مقایسه نکنید

یکی از روش‌های نادرست که ممکن است شما برای ترغیب فرزندتان برای درس خواندن پیش بگیرید، این است که او را با خواهر، برادر، دوستان یا اقوام هم سنش مقایسه کنید. این کار نه‌تنها باعث علاقه‌مندی او به درس خواندن نخواهد شد بلکه احساس بیزاری از کسی که با او مقایسه شده است، در وی ایجاد می‌کند.

سعی کنید همواره خود را با مسوولان مدرسه و بخصوص معلمان هماهنگ کنید. در این صورت می‌توانید از نقاط قوت و ضعف فرزندتان آگاه شوید و پیش از شروع امتحانات در این زمینه به فرزندتان کمک کنید.

این که مدام با جملاتی تکراری امتحان را به فرزندتان یادآوری کنید و به او امر و نهی کنید تا درس بخواند تنها می‌تواند باعث به هم ریختن اعصاب شما و فرزندتان شود. اگر کمتر اما در مواقع ضروری از این جملات استفاده کنید، باعث خواهد شد تا بیشتر نتیجه بخش باشند.

همان طور که توجه بیش از اندازه به امتحانات بچه، کارکرد مثبتی ندارد، بی‌توجهی نیز نمی‌تواند عواقب خوبی به همراه داشته باشد.

برای مثال بسیاری از دانش‌آموزان از برگزاری مهمانی‌های مختلف توسط والدینشان گلایه می‌کنند. معمولا مدت زمانی که دانش‌آموزان در آن درگیر امتحانات هستند، حداکثر تا یک ماه به درازا می‌کشد.

به تعویق انداختن موقت این گونه برنامه‌ها و تفریحات در این مدت می‌تواند در موفقیت فرزندان تاثیرگذار باشد.

● متفاوت غذا بخورید

درس خواندن یک فعالیت فکری است که انرژی زیادی از فرد می‌گیرد. بنابراین طبیعی است که هنگام مطالعه تمایل بیشتری به غذا خوردن نشان دهید.

اگر می‌خواهید بازدهی کارتان افزایش پیدا کند به جای استفاده از خوراکی‌های با ارزش غذایی پایین از مواد مغذی مانند مغز‌ها یا میوه استفاده کنید. خوراکی‌های شیرین‌تر هم می‌تواند گزینه خوبی در این زمینه باشد.

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های غذایی این ایام، صبحانه است که نباید نسبت به آن بی‌تفاوت بود. شما باید سعی کنید شب قبل از امتحان یک شام سبک بخورید و در عوض صبحانه مفصل‌تری میل کنید

● چطور درس بخوانیم؟

وقتی به حجم کتابی که باید بخوانید و امتحان دهید نگاه می‌کنید، دست و دلتان می‌لرزد. اگر طی سال تحصیلی تنبلی هم کرده‌اید و کتابتان را دست نخورده برای شب امتحان نگه داشته‌اید، اوضاع به نظرتان حسابی سخت و دشوار می‌رسد، اما نگران نباشید.

اگرچه همه کارشناسان تحصیلی معتقدند مطالعه دروس در طول سال تحصیلی فواید متعددی دارد. برای مثال آرامش بیشتر هنگام مطالعه و دوره درس‌ها در فواصل زمانی معین و نزدیک به هم، باعث می‌شود تا مطالب از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت منتقل شود.

مغز انسان با ورود اطلاعات به حافظه بلندمدت آنها را طبقه‌بندی می‌کند. برای مثال شما می‌توانید اگر اطلاعات مرتبطی را با اطلاعات جدید در اختیار دارید، شناسایی کنید و در کنار یکدیگر قرار دهید.

ضمن آن که مدت نگهداری این اطلاعات در حافظه بلندمدت بیشتر است. به همین دلیل زمانی که شما در شب امتحان سراغ بازیابی اطلاعات می‌روید با یک دوره کردن کوتاه می‌توانید به بخش اعظمی از اطلاعات دسترسی پیدا کنید.

اما تمام این موارد نباید باعث دلسردی شما شود. شاید ممکن باشد با مطالعه درس‌ها در شب امتحان نتیجه مطلوبی بگیرید، اما این کار منوط به تلاش چند برابر است.

ابتدا باید توجه داشته باشید ورود یکباره حجم بالایی از اطلاعات به مغز، آن را بسرعت خسته و فرسوده می‌کند. بنابراین باید ساعت درس خواندن را به فواصل زمانی معین تقسیم کنید.

یکی از قابل قبول‌ترین دوره‌های مطالعاتی شامل ۵۰ دقیقه درس خواندن و ۱۰ دقیقه استراحت است. قبل از شروع درس خواندن عناوین اصلی کتاب را مورد بررسی قرار دهید و با توجه به زمانی که در اختیار دارید، آن را تقسیم‌بندی کنید.

با توجه به این که این شیوه مطالعه، کمی فشرده است، در صورت امکان بعد از هر امتحان، ادامه روز را به استراحت اختصاص دهید یا این که حجم کمی را به مطالعه بپردازید.

اگر هیجان‌زده و مضطرب یا خسته هستید، درس خواندن نه‌تنها مشکلی از شما را دوا نمی‌کند بلکه باعث به هم ریختن بیشتر ذهن شما نیز شود.

تمرکز، کلید هر نوع یادگیری است. شاید شما هم بارها تجربه کرده‌اید که درست زمانی که شروع به درس خواندن می‌کنید، افکار مختلفی یکباره به ذهن شما هجوم می‌آورد.

در واقع ساعت‌ها در حالی که به یک نقطه خیره شده‌اید، به همه چیز فکر می‌کنید بجز مطالب درسی که پیش رو دارید البته این مشکل هم راه‌حلی دارد. مغز انسان به علت قدرت سیال بودن آن، قادر است از زمان و مکان حاضر فاصله بگیرد و خود را در شرایط دیگری قرار دهد.

این توانایی در اغلب موارد، ضروری و مفید است. شما می‌توانید با اندکی تمرکز، زمانی که نیاز دارید تنها به مساله‌ای خاص فکر کنید، این حالت را از بین ببرید.

اگر فرزند کوچک‌تری در منزل دارید که هنگام بازی کردن سر و صدای زیادی می‌کند، بهتر است با دانش‌آموزتان همکاری کنید و فرزند کوچک‌تر را برای بازی به بیرون از منزل ببرید​

یکی از توصیه‌ها این است که قبل از شروع به درس خواندن، به مسائلی که ذهن شما را درگیر خودش می‌کند، فکر کنید تا حدی که دیگر ذهنتان احساس کند برای درس خواندن آمادگی پیدا کرده است.

ترتیب مطالب را جدی بگیرید. یکی از نکاتی که مؤلفان کتب درسی به آن توجه می‌کنند، پیش نیاز بودن برخی مطالب نسبت به مطالب دیگر است. بنابراین اگر می‌خواهید برای امتحانتان مطالعه کنید، از ابتدای کتاب آغاز کنید تا به پایان کتاب برسید.

اگر فکر می‌کنید مطالب کتاب زیاد است یا زمانتان آنقدر کم است که نمی‌توانید تمام آن را مطالعه کنید، پیش از آزمون از دبیر آن درس در مورد پیش نیاز بودن مطالب و اهمیت آنها سوال کنید.

برنامه‌ریزی را فراموش نکنید. اگر زمان به شما اجازه می‌دهد، سعی کنید مطالب را با صبر و حوصله بخوانید و در نهایت فرصتی را به تکرار آن اختصاص دهید.

● چه کارهایی را انجام ندهیم؟

ممکن است شما هم جزو آن دسته از افرادی باشید که انجام کارهایشان را به دقیقه آخر موکول می‌کنند.

برای مثال اگر می‌بینید که چند روز برای مطالعه یک درس فرصت دارید تنها روزها و لحظات پایانی را به مطالعه اختصاص می‌دهید.

این کار اگر باعث کاهش انگیزه شما برای یک دوره درس خواندن فشرده نشود، دست‌کم موجی از دلهره و اضطراب را به جان شما می‌اندازد.

ضمن آن که شما احتمالا به تصور این که بقیه همکلاسی‌هایتان چند​ روز را به مطالعه گذرانده‌اند دچار کاهش اعتماد به نفس خواهید شد.

ناامید نباشید. تصور این که تنها حداقل نمره را به دست آورید. از خودتان دور کنید. شما باید سعی کنید همواره بالاترین‌های ممکن را تصور کنید تا موفقیت بیشتری به دست بیاورید.

تلفن همراه یا گوشی منزل را کنار خودتان قرار ندهید. این کار تنها به حواس‌پرتی شما منجر می‌شود. ممکن است اصلا از آنها استفاده نکنید، اما مدام تمرکزتان را از دست می‌دهید.

● چه کارهایی را انجام دهیم؟

معمولا فرصت زیاد بین ۲ امتحان تنها به یک درس اختصاص ندارد. در این شرایط بهترین کار این است درس‌هایی که در آنها ضعف بیشتری دارید را شناسایی کنید و برای آنها وقت بیشتری بگذارید.

انگیزه ایجاد کنید. ممکن است درسی را دوست نداشته باشید یا آن را در راستای استعدادهایتان ندانید. حتی ممکن است با خودتان فکر کنید این درس هیچ‌گاه در زندگی روزمره به درد شما نمی‌خورد، اما واقعیت این است که عدم موفقیت در یک درس بقیه دروس را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.

زمانی که شما به عنوان یک شاگرد موفق شناخته می‌شوید اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنید و می‌توانید در رشته یا درس مورد علاقه‌تان موفقیت بیشتری کسب کنید.

برای ایجاد انگیزه بیشتر می‌توانید کار‌های مورد علاقه‌تان را در خلال درس خواندن انجام دهید. مثلا در برنامه‌ریزیتان تماشای برنامه‌ای که دوست دارید را در زمان استراحتتان قرار دهید و از خودتان بخواهید تنها زمانی به​سراغ آن بروید که درس خواندنتان تمام شده باشد.درس‌ها را متناسب با یکدیگر انتخاب کنید.

اگر قصد دارید از شیوه مطالعه چند درس استفاده کنید ماهیت درس‌ها را فراموش نکنید. برای مثال سعی کنید یک درس حفظی را در کنار یک درس مفهومی قرار دهید تا کمتر دچار خستگی شوید.

توانایی نه گفتن را در خودتان بالا ببرید. ممکن است زمانی که مشغول درس خواندن هستید یکی از دوستانتان با شما تماس بگیرد و بر سر مسائلی که چندان اهمیت ندارد با شما وارد گفت‌وگو شود. در این مواقع لازم است تا کارها را در ذهنتان اولویت‌بندی کنید و از دوستان بخواهید زمان دیگری را با شما تماس بگیرد.

● شرایط مطالعه

قبلا اگر دانش‌آموزی می‌خواست شروع به درس خواندن کند، همه تصور می‌کردند لازمه این کار داشتن یک اتاق ساکت است. البته این تفکر از آنجا سرچشمه می‌گیرد که توجه در انسان در هر لحظه می‌تواند تنها به یک موضوع جلب شود و زمانی که شما سر و صدایی می‌شنوید توجهتان از درس خواندن، به آن صدا جلب می‌شود بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نه‌تنها باید روی ساکت بودن یک محیط تاکید داشت، بلکه از لحاظ بصری نیز باید از قرار گرفتن در محیط‌های شلوغ خودداری کرد. داشتن یک اتاق مرتب و خلوت به همان اندازه می‌تواند تمرکز شما را جلب کند که یک اتاق ساکت این کار را انجام می‌دهد.

معمولا پدرها و مادرها زمانی که می‌خواهند به فرزندشان توصیه کنند که درس بخوانند می‌گویند صبح زود بهترین زمان یادگیری و درس خواندن است.

اگرچه صبح زود بعد از یک خواب کافی ذهن در آمادگی بیشتری به سر می‌برد، اما واقعیت این است که این مساله تحت شرایط مختلفی می‌تواند در افراد گوناگون تفاوت داشته باشد.

ممکن است شما هم جزو آن دسته افرادی باشید که هنگام شب از تمرکز بالاتری برخوردارید. این به معنای پایین‌تر بودن میزان یادگیری شما نیست، بلکه مساله‌ای طبیعی است و اختلالی در یادگیری شما ایجاد نمی‌کند.

● امان از خواب بی‌موقع

فصل امتحانات که می‌شود دیدن چهره‌های خسته چیز عجیبی به نظر نمی‌رسد. دلیل این مساله به هم خوردن ساعت خواب دانش‌آموزانی است که با تصور این که باید شب‌ها بیدار بمانند و درس بخوانند خوابشان را در مرحله دوم اهمیت قرار می‌دهند. این در حالی است که به دست آوردن آمادگی ذهنی جز با استراحت کافی ممکن نیست. داشتن خواب حداقل شش ساعت در شبانه‌روز برای داشتن توانایی یادگیری بالا امری ضروری است.

شما می‌توانید این زمان را به چند بخش تقسیم کنید و در ساعات مختلف شبانه‌روز از آن بهره ببرید.

از دیگر آفت‌هایی که در این ایام گریبانگیر دانش‌آموزان می‌شود عدم هماهنگی ساعت خواب است.

شما باید سعی کنید هر روز در ساعت معینی به استراحت بپردازید تا ساعت بیولوژیکی بدن تنظیم شود و از خستگی بیشتر جلوگیری کند.

● استرس‌ها را فراموش کنیم

حتما برای شما هم پیش آمده که قبل از امتحان دستانتان عرق کرده باشد، سرگیجه داشته باشید یا تنگی نفس بگیرید. لرزش دستان و تپش قلب هم که جای خودش را دارد. در واقع تمام این‌ها نشانه‌هایی از وجود استرس در شماست.

دانش‌آموزان معمولا یکی از دلایل عدم موفقیت خود را در امتحانات داشتن استرس بالا عنوان می‌کنند. آنها می‌گویند با وجود این که روی مباحث درسی تسلط بالایی داشتند، اما از شدت اضطراب و نگرانی به یکباره دچار فراموشی شده‌اند یا نتوانستد در زمان معین پاسخگوی سوالات باشند.

این حالت یک وضعیت فراگیر است و در واقع همه دانش‌آموزان هنگام امتحان حدی از استرس را تجربه می‌کنند.استرس و نگرانی به خودی خود آسیب‌زا نیست، بلکه زمانی چهره مشکل‌آفرین بودن را به خود می‌گیرد که مانع کارایی فرد شود.

گاهی همین اضطراب‌هاست که افراد را وامی‌دارد تا شروع به درس خواندن یا فعالیت بیشتر کنند، اما شما باید مهارت این را داشته باشید تا میزان این اضطراب را در اختیار خود درآورید. یکی از راه‌های غلبه بر اضطراب شناسایی دلایل آن است.

اگر شما با وجود مطالعه کامل درس‌هایتان باز هم دچار نگرانی می‌شوید باید علت این حالت را در پایین بودن اعتماد به نفس یا کم بودن خودباوریتان جستجو کنید.عوامل بیرونی دیگری مثل دوستان، معلمان و خانواده هم در این زمینه دخیل هستند.

اگر دوستانی دارید که مدام شما را تحت فشار می‌گذارند یا با اعلام این که تا چه حد برای امتحان آمادگی دارند شما را دچار نگرانی می‌کنند بهتر است از آنها دوری کنید. واقعیت این است که آگاهی از میزان مطالعه دیگران هیچ‌گاه تاثیر مثبتی روی شما نخواهد داشت.

یکی از نکاتی که مسوولان آموزشی روی آن تآکید می‌کنند این است که قبل از امتحان با دوستانتان در مورد مسائل درسی صحبت نکنید. اگر متوجه شدید که صحبت‌ها مدام حول امتحان و مطالب درسی حرکت می‌کند بلافاصله از جمع فاصله بگیرید، چراکه استرس شما را افزایش می‌دهد.

گاهی معلمان با هدف ترغیب دانش‌آموزان به مطالعه دقیق‌تر، از امتحان موجودی وحشتناک و غیرقابل رویارویی می‌سازند که این وضعیت نه‌تنها تاثیر مثبتی به همراه نخواهد داشت، بلکه مانع تمرکز دانش‌آموزان به علت نگرانی خواهد شد.

● باید‌ها و نباید‌های شب قبل از امتحان

کارهایی که لازم است شب قبل از امتحان انجام دهید در پایین آوردن نگرانی شما بسیار موثر است.

برای مثال قبل از خواب وسایل مورد نیاز روز بعد نظیر قلم، کارت ورود به جلسه و سایر ملزومات را آماده کنید.

مروری کوتاه بر مطالب درسی می‌تواند آنها را در حافظه بلندمدت شما تثبیت کند. خواب بموقع و کافی ارتباط مستقیمی با تمرکز شما در روز آینده خواهد داشت.شب قبل از امتحان یک بطری آب یخ‌زده را آماده کنید و با خود ببرید تا روز بعد هنگام امتحان به علت تشنگی تمرکزتان را از دست ندهید.

انرژی‌های منفی را از خود دور کنید. برای مثال هیچ‌گاه افکاری که به شما القا می‌کند در امتحان موفق نمی‌شوید را در ذهنتان نیاورید. تصور کنید امتحان آسانی در پیش دارید و بدون شک بهترین نتیجه از آن نصیبتان می‌شود.

● نکات مهم

ـ‌ خستگی ذهنی مانند خستگی جسمی نیست که با چند ساعت استراحت از بین برود، بلکه خستگی‌های روحی معمولا بسیار ماندگار است. وجود حدی از خستگی روحی در این ایام طبیعی است، اما شما باید بکوشید با یک برنامه‌ریزی صحیح مانع ایجاد این شرایط شوید و انرژی خود را تا پایان امتحانات حفظ کنید.

ـ بهتر است در زمان استراحت بین زمان‌های مطالعه از تمرین‌های ذهنی آرامش‌بخش یا ورزش استفاده کنید.

ـ همراه داشتن چند عدد شکلات برای جلسه امتحان می‌تواند انرژی فوق‌العاده‌ای را به شما بدهد.

پریشاد احمدی