نگاهی به نهضت عاشورا طریق منصور

این مقاله قابل مطالعه برای کسانی است که حضرت حسین بن علی ع را یک اصلا ح گر جامعه اسلا می خصوصا و نهایتا حرکت انقلا بی این شهید را در مقیاس بزرگ تر دفاع از عدالت اجتماعی تلقی می کنند و خود نیز به اصلا ح جامعه خود با ابزار دینی معتقدند و به ویژه فرهیختگانی که معضلا ت و ناهنجاری های اجتماعی را به گردن دشمنان و بیگانگان یا چرخ گردون و فلک نمی اندازند, بلکه ناهنجاری های اجتماعی را محصول سوءمدیریت و عدم عدالت در جامعه می دانند

این مقاله قابل مطالعه برای کسانی است که حضرت حسین‌بن علی(ع) را یک اصلا‌ح‌گر جامعه اسلا‌می خصوصا و نهایتا حرکت انقلا‌بی این شهید را در مقیاس بزرگ‌تر دفاع از عدالت اجتماعی تلقی می‌کنند و خود نیز به‌اصلا‌ح جامعه خود با ابزار دینی معتقدند و به‌ویژه فرهیختگانی که معضلا‌ت و ناهنجاری‌های اجتماعی را به گردن دشمنان و بیگانگان یا چرخ گردون و فلک نمی‌اندازند، بلکه ناهنجاری‌های اجتماعی را محصول سوءمدیریت و عدم عدالت در جامعه می‌دانند! و این نگاه نو و توجه نقدگرایانه کمکی است به شناخت عمق فاجعه عاشورا، که در چه شرایطی امام حسین(ع) به اجبار شهر و دیار خود، مدینه را نه فقط ترک کرد بلکه در حقیقت با زن و فرزندانش از زادگاهش کوچید و به خانه <امن> انگاشته‌شده خدا <مکه> پناه برد. قابل دقت است که بدانیم به چه علت و در چه شرایطی باز به اجبار مکه را در هشتم ذی‌‌الحجه با ناتمام گذاشتن مناسک حجش ظاهرا به سوی کوفه ترک کرد؛ آن هم مخفیانه و با احتیاط. حتی به‌دستور امام به سم اسبان نمد پیچیده شد تا گزمه‌های حکومتی متوجه خروج امام نشوند و چرا؟ مگر امام حسین(ع) به‌قول خودشان کدام حرام خدا را حلا‌ل و حلا‌لش را حرام کرده بود؟ چرا امام ابن امام نوه بلا‌فصل پیامبر(ص) در شهر و دیارش و حتی در مکه و کعبه الهی امنیت ندارد؟ ‌

آیا امام جهاد را در آن موقعیت حساس تاریخی به حج ساکت و صامت مقدم و برتر شمردند؟ که در حین ترک مدینه این آیه شریفه را از قرآن احتمالا‌ خوانده یا نخوانده در عمل تفسیر کردند: <الذین آمنو و هاجرو و جاهدو فی سبیل‌الله> هجرت از وطن و از <تن> یعنی از جهان <فنا> به <بقا> آن هم... <با موالهم> و <انفسهم> جهاد در راه خدا، احیای <دین> عقیده، با فداکردن <مال> در مرحله نخست و اگر مال کافی نبود، بذل <جان> و فدا کردن جان. لا‌زم و ضروری بود اهل ایمان مال و جان‌شان را جهت احقاق حق و پیروزی حق بر باطل در عمل فدا کنند. با صداقت و حسرت می‌گویم چه می‌شد <حاجی> به‌ویژه حاجی شیعه، در حج <تمتع> به کلمه <تمتع> می‌اندیشید که معنای برخورداری از <نه فقط مال> بلکه <معرفت> و یافتن حق هم است! به عرفه حسین می‌اندیشید و دعای عرفه این شهید معرفت را <حفظ> می‌کرد و به حداقلش عمل می‌کرد که پس از بازگشت از حج، نورانیت حاجی معرفت‌آموخته و اندوخته محیط حیات جامعه‌اش را با آن نورانیت منور می‌ساخت.

آنان که دانسته و ندانسته <شهادت> و حرکت علمی و انقلا‌بی و اندیشه‌شده امام حسین(ع)، که جهان‌بینی عمیق تاریخی، علمی و فلسفی را نیز دارد، صد درصد <جبری> و مشیتی و از پیش معین و مقررشده الهی و آسمانی انگاشته و معرفی کرده‌اند و سوگمندانه هنوز هم ادامه دارد، درواقع قاتلا‌ن و دشمنان امام حسین(ع) را از کیفر گناهان کبیره‌اشان تبرئه می‌کنند! و این یعنی حذف اندیشه و منطق از قیام سرتاسر حکمت و دقت و منطق قیام عاشورا. اگر شهادت امام حسین(ع) یک امر صد درصد جبری و مقدری بوده، پس این همه تلا‌ش و فکر و اندیشه و مقدمات نهضت و حتی فنون ریاضی‌وار در <ایام> و روش سیاسی و این همه دیالوگ و اتمام حجت و دعوت مخالفان و دشمنان کینه‌توز و جاهل به درک مساله و حقیقت و ایمان چیست؟

بلی سرنوشت نهایی تمام انسان‌ها تا آن حدی که به عالم لطیف و بالا‌ مربوط است و در لوح <محفوظ> محفوظ! اما این دلیلی نمی‌شود که با بی‌انصافی و ساده‌نگری نهضتی به این عظمت و وسعت حسینی را که گذشته از دانشمندان و پژوهندگان جهان اسلا‌م نویسندگان غیراسلا‌می نیز اغلب طریق و روش انقلا‌بی حسین علیه‌السلا‌م را یک پدیده و استراتژیک فوق‌العاده و حتی بی‌نظیر <طریق منصور> دانسته‌اند که یک رهبری عدالت‌جو علیه یک رژیم و سیستم مستبد و منحط به کار گرفته است، در یک دایره بسته <عزاداری صرف> محبوس و ابتر سازیم. و این درست است که فاجعه یا با نگاه دیگر نهضت و انقلا‌ب عاشورای حسینی در سال ۶۱ هجری قمری اتفاق افتاده اما در حقیقت نطفه شهادت امام حسین(ع) و عاشورای‌اش در یوم غدیر و سرزمین غدیر خم در حجه‌الوداع پیامبر(ص) اسلا‌م بسته شد. ‌

در همین زمینه، فقط به چند نکته کمتر گفته شده اشاره کرده و بسنده می‌کنم، اول نکته اساسی اینکه بزرگ‌ترین غفلت ما شیعیان البته در سطح <عوام> مثل بنده که جنبه عمومی و اکثریت را شامل می‌شود، این است که عاشورای حسینی و قیام امام حسین(ع) را که دقیقا جهت اصلا‌حات سیستم و اجتماع منحط و فاسد آن روز قیام کرده‌اند با پرده ضخیم <تقدس> صرف، از اجتماع و <ناس> جدا ساخته‌ایم! دومین نکته که خیلی باریک و تاسف‌آور است اینکه هنوز تحلیل و روشن نکرده‌ایم، علت اینکه از صبح تا ظهر دست‌کم ۳۰ هزار نفر به سفیر امام حسین(ع) مسلم‌ابن عقیل لبیک گفته و بیعت کردند و چند ساعت دیگر همه آنها با ذلت و خواری مسلم را تنها گذاشتند و به کشتن دادند و... حال نباید بیاموزیم که ایمان و دین تعبدی و خالی از تحقیق و بینش و معرفت جز این نمی‌شود و نخواهد شد؟

احمدعلی راد