پرسش های کودکان را جدی بگیریم

انسان موجودی اجتماعی است, از زمان تولد تا واپسین دم حیات نیازمند دیگران است

‌انسان موجودی اجتماعی است، از زمان تولد تا واپسین دم حیات نیازمند دیگران است. در جامعه زندگی می کند، ‌از آن تأثیر می پذیرد و بر آن تأثیر می گذارد. ‌کانون خانواده، نخستین نهاد اجتماعی است که کودک در آن پرورش می یابد، رشد می کند و می آموزد که چگونه ‌رفتار اجتماعی داشته باشد. ‌در محیط های اجتماعی نظیر مهدکودک، نهادهای دیگری به جزخانواده در آموزش هنجارها و ارزش ها به ‌فرزندان دخالت دارند و با افزایش سن کودک به مرور از نقش خانواده ها کاسته و بر نقش این کانون ها در الگو ‌دهی به شخصیت کودک افزوده می شود.

‌بنابراین برای به ثمر نشستن این نهال های ترد و شکننده و کمک به رشد صحیح آنان باید محیطی امن و عاری از ‌هر انحرافی برای تربیت آنان فراهم ساخت.‌انسان موجود ظریف و پیچیده ای است و تربیت اوکار ساده ای نیست. دریک قطعه چوب و سنگ به آسانی می توان ‌تغییر و تحولی به وجود آورد،زیرا جامدات از خود اراده ای نداشته و مقاومتی نمی نمایند، ولی انسان چون دارای ‌شخصیت و اراده است در برابر هر دگرگونی ایستادگی می نماید به عبارت دیگرهما نند چوب و سنگ نیست که ‌خود را در بست در اختیار دیگران بگذارد. از این گذشته، انسان احتیاجات گوناگونی دارد، مربیان می بایستی تمام ‌نیازمندی‌های جسمی، عاطفی و فکری کودکان را در نظر بگیرند تا روش های تربیتی، سودمند واقع گردد،‌و الا‌‌ سهل انگاری در یکی از خواسته های مشروع آنان، نتیجه تربیتی را خنثی خوا هد ساخت.

● ‌چرا کودکان می پرسند ؟ سوال آنها برای چیست؟ ‌

از آغاز کودکی حس کنجکاوی شدیدی کودکان را تحریک می‌کند که از هر چیزی سر در بیاورند، آنان پیش از آنکه به حرف زدن آشنا گشته و راه رفتن را بیاموزند، با لمس کردن اشیا و خراب کردن آنها می خواهند از آنها ‌اطلاع پیدا کنند و بشناسند. کودکان وقتی به سن سه و چهار سالگی می رسند به جای لمس کردن و خراب ‌نمودن ، این اطلاع و آشنایی را به وسیله پرسش‌های گوناگون انجام می دهند ، لذا در این دوره کلمات (چرا و ‌چطور) زیاد از زبان آنها شنیده می شود. این پرسش‌ها از موضوعات بسیار ساده وکم اهمیت شروع شده، به تدریج ‌به سوالات پیچیده منتهی می گردد، مثلاً بسیاری از کودکان می پرسند ستاره چیست ؟خدا کجاست ؟ چرا خداوند ‌دیده نمی شود ؟ و...

عطش شناسایی و درک نه تنها در طبقه کودکان وجود دارد بلکه این تجسس فکری از ‌مختصات انسان بوده و در هر دوره و زمانی انسان ها می کوشند از هرچیزی سر در آورده ، مجهولات خود را ‌کاهش دهند و به دانستنی های واقعی خود بیفزایند. بسیاری از تمایلات انسان دوره ای و فصلی است، یعنی در ‌موقعی شروع و در زمانی پایان می یابد، مثلاً بازی کودکان آغاز و انجامی دارد ولی حس کنجکاوی و درک ‌انسان پایانی ندارد وتازه هر چه علم و دانش بشری فراوان تر می گردد غذای فکری کودکان‌، ابهام و سوال ‌انسان ها نیز تو سعه بیشتری می یابد.‌همان‌طور که کودکان از نظر جسمی نیازمند مواد غذایی می باشند، از لحاظ روحی نیز به غذای فکری احتیاج دارند ‌و این نیازمندی به وسیله پرسش ‌های کودکانه آنان ابرازمی گردد.بنابراین سوالات آنان را نمی توان بی اهمیت ‌تلقی کرد،چرا که این پرسش‌ها از یک نیاز طبیعی سر چشمه گرفته و زمینه آشنایی آنان را با محیط زندگی و جهان فراهم ‌می‌سازد. روانشناسان معتقدند که کنجکاوی کودکان بی هدف نمی باشد، بلکه براساس امکانات طبیعی، حس کنجکاوی، ‌زمینه شناسایی آنها را فراهم می سازد. روی این اصل، یکی از اساسی ترین پایه های تربیت،برمحورپاسخ های ‌صحیح کودکان قرار داده شده است . پدران ومادران با بررسی این سوالات به روحیات آنها پی برده ، بهتر خواهند توانست فرزندان خویش را پرورش دهند .‌

● شخصیت کودک در گذشته ‌

شـخـصـیـت فـکـری کـودکـان درگـذشـتـه کـمتر موردتوجه بزرگترها قرار می گرفت ، زیرا نوعاً عقیده بر این بود که آنان ‌از نظر فکری ناتوان ونارسا هستند ، لذا سوالات اطفال را بچگانه تلقی کرده و سر سری می گرفتند . برخی ازمادران و پدران به جای جواب مساعد می‌گفتند : بعدها که بزرگ شدی خواهی فهمید ، عده دیگر که بر اثر اصرار کودکان ‌مجبور بودند جوابی بدهند ، پاسخ هایی می دادند که برای کودکان قابل درک نبود، زیرا با میزان فهم ‌کودکان انطباق نداشت ودر مواردی هم، به جای اینکه مشکل را حل نمایند بر ابهام و اشکال آنان می افزودند.مربیان ‌تعلیم وتربیت نوین، امروزه کودک را یک انسان تلقی می کنند و برای دوران کودکی اهمیتی ‌فراوان قائل می باشند و معتقدند که شخصیت آینده کودکان ارتباط مستقیمی با نحوه تعلیم وتربیت دوره کودکی وکیفیت ارتباط پدران ومادران با آنها ومحیط تربیتی شان دارد. آنها به سوالات کودکان اهمیت فراوان می دهند و ‌سرسری گرفتن و یا پاسخ های غیر صحیح دادن را، عامل رکود و جمود فکری کودکان قلمداد می نمایند.

● زبان کودکی ‌

کودک ازآغاز تولدغذای مخصوصی دارد،به تدریج که جسمش رشد می‌کند غذایش نیز از نظر کم و کیف تغییر می‌کند، روی این اصل پاسخ سوالات کودکان نیز می بایست با ظرفیت فکری آنان مناسبتی داشته باشد وبه عبارت دیگر ‌پدران و مادران موقعی که می خواهند به سوالات آنان جواب دهند توجه داشته باشند که کودکان درچه ‌شرایطی قرار دارند و زبان آنان چگونه است و به جای آنکه با زبان متعارف و معمولی با آنهاسخن بگویند، بکوشند به همان زبان کودکی با آنان صحبت نمایند تا برایشان قابل درک باشد. روانشناسان معتقدند ، کودک در سن مخصوصی با استدلال و منطق آشنا می‌گردد، بنابراین ، پیش از آنکه کودکان به ‌این سن برسند باید درحدود فهم و بینش آنان با آنها بحث و گفتگو کرد . بعدها که کودک رشد بیشتری پیدا کرد می‌توان با دلیل و منطق ، مشکلات را برای آنها توجیه نمود. ‌

● زیان‌های جبران ناپذیر جواب ندادن‌

اولین زیان جواب ندادن ، تحریک حس کنجکاوی کودکان خواهد بود و ممکن است پاسخ سوالات خود را از راه ‌دیگری به دست آورند که به ضررو زیان آنان تمام شود ، از این گذشته کودکی که به سوال او بی توجهی شود، حس ‌اعتمادش لطمه دیده، دچار حساسیت می شود و از پرسش کردن در مراحل بعدی نیز خودداری خواهد کرد و به ‌همین میزان از پرورش فکری باز خواهد ماند. برعکس کودکی که به سوالاتش اهمیت داده شده وبازبانی کودکانه جواب‌هایی برایش تهیه شود به فکر خود اعتماد ‌پیدا کرده،به شخصیت فکری خودمومن و معتقدخواهد شد ودر دوران جوانی نیز از پرسش‌ها و اظهار نظرها، دچار ‌شرمندگی کاذب نشده و مشکلاتش را حل خواهد کرد. ‌

● پرسش‌های کودکان رمزی است ‌

سوالاتی که کودکان می نمایند دارای دو جنبه متمایز می باشد؛ اول آنکه مجهولی دارند و می خواهند ازآن اطلاع ‌بیابند، دوم اینکه این سوال با زندگی کودکانه آنان ارتباط دارد و به عبارت دیگر ، اوضاع و احوال کودکی است که ‌آنان را به سوال کردن وادارمی سازد ، وقتی کودک، جریانی را می بیند و یا می شنود و یا کاری را انجاممی دهد و ‌سپس سوال می‌کند، پاسخ دهندگان باید توجه داشته باشند که پیدایش این سوالات، ارتباط مستقیمی با رفتار ‌و زندگی کودکان با دیگران دارد. یک روانشناس می گوید : پیش از هر چیز باید توجه داشت که کودک کمتر صاف و طبیعی صحبت می کند، اغلب به صورت رمز حرف می‌زند، پس نباید سوالاتش را ظاهری تلقی کرد، بلکه سوالا‌ت کودک با زندگی او و رفتارش ارتباط ‌مستقیم دارد و پاسخ‌ها، سرنوشت او را تعیین می نماید. بنابراین بکوشیم به سوالات آنان اهمیت داده ، با مهر و محبت و زبان کودکی با آنان سخن گفته و پرسش هایشان را با پاسخ های صحیح، جواب بدهیم.