پیش به سوی ائتلاف ملی اصلاح طلبان خارج از قدرت

نگاهی به جبهه تحکیم دموکراسی

دموکراسی چون بسیاری دیگر از مفاهیم، تعریفی پیچیده دارد. بنابراین، تعریف هرکس از دموکراسی می تواند نوع نگرش او را آشکار سازد; "لیپست "در مورد دموکراسی معتقد است: "تعریف مفهوم پیچیده ای چون دموکراسی ناگزیر مبنایی فرهنگی دارد; بدیهی است که نگرش یک طرفدار اتحادیه کارگری در اروپای مرکزی با نگرش یک دهقان اهل جنوب صحرای آفریقا، که درآمدی بخور و نمیر دارد، فرق می کند. این تعاریف به تاریخ هم وابسته اند; مثلا، شهروندان کشورهایی که پس از ۱۹۴۵ از دل استعمار برآمده اند تصور و شناختی از دموکراسی دارند که با تصور و شناخت شهروندان کشورهای قدیمی فرق می کند و تعریف هر شخص از دموکراسی از عوامل متعدد دیگری نیز تاثیر می پذیرد".

دموکراسی از واژه یونانی دموس (یعنی خلق، مردم) و کراتوس (یعنی حاکمیت، قدرت) مشتق است. دموکراسی یکی از انواع حاکمیت بوده و وجه مشخص آن اعلام رسمی اصل تبعیت از اکثریت و به رسمیت شناختن آزادی و حقوق مساوی افراد و شهروندان است

دموکراسی از زمانی که پریکلس، آن را "حکومت مردم" تعریف کرد، تا امروز که در مجامع مختلف نظریه پردازی، تحکیم و گسترش آن کار اساسی و تخصصی دولت معرفی می شود، تحولات زیادی داشته است.

بنابراین دموکراسی را نمی توان جدا از شرایط اقتصادی و اجتماعی زندگی بررسی کرد، باید وضع واقعی و عملی جامعه را در نظر داشت. در واقع هر دموکراسی به مثابه شکلی از سازمان سیاسی اجتماع، در تحلیل آخرین به شیوه تولید معینی خدمت می کند و توسط آن تعیین می شود.

در واقع دموکراسی یعنی حکومت قانون و اجتناب از استبداد، اما حکومت قانون بدون نهادهای قضاوت مردم دموکراسی نیست. به طور مثال با وجودآنکه هیتلر با رای دموکراتیک اکثریت به قدرت رسید، اما از لحظه ای که مهمترین نهاد قضاوت مردم در آلمان، یعنی رایشتاگ را بست، به دموکراسی آلمان پایان داد.

البته میان انواع دموکراسی، تفاوت های اساسی وجود دارد. به طور نمونه می توان به دموکراسی نمایندگی چندحزبی، دموکراسی نمایندگی یک حزبی و دموکراسی مشارکتی، اشاره کرد.

دموکراسی نمایندگی به این معناست که تصمیمات مربوط به جامعه، نه توسط اعضای آن، بلکه توسط افراد خاصی که مردم انتخاب کرده اند; گرفته می شود. شکل های گوناگون دموکراسی نمایندگی در بسیاری از سازمان ها هم وجود دارد.

نظام های دموکراسی نمایندگی چندحزبی در هر یک یا همه این سطوح، هنگامی که رای دهندگان بتوانند از میان چندحزب در فرآیند سیاسی یکی را انتخاب کنند، یافت می شود. ملت هایی که شیوه دموکراسی چندحزبی را برگزیده اند و در آن توده جمعیت بزرگسال از حق رای در سطوح مختلف برخوردار است.

در دموکراسی مشارکتی یا دموکراسی مستقیم، تصمیمات به طور جمعی توسط افراد گرفته می شد. این نخستین نوع دموکراسی بود که در یونان باستان یافت می شد. اقلیت کوچکی از جامعه که شهروند نامیده می شدند، برای بررسی سیاست ها و گرفتن تصمیمات مهم به طور منظم گرد هم می آمدند. دموکراسی مشارکتی در جوامع امروزی، که توده مردم از حقوق سیاسی بهره مندند و برای همه امکان مشارکت فعالانه نیست، بسیار محدود است. برخی جنبه های دموکراسی مشارکتی هنوز هم کاربرد دارند و سازمان های زیادی در این گونه جوامع از این شیوه استفاده می کنند. برگزاری رفراندوم ها در سطح ملی برای مسائل مورد اختلاف، نمونه ای از دموکراسی مشارکتی است.

اما دموکراسی باید بر پایه حکومت اکثریت و حفظ حقوق فردی و اقلیت ها استوار باشد. تمامی دموکراسی ها، ضمن احترام به خواست اکثریت، مدافع سرسخت حقوق اساسی افراد و همچنین گروه های اقلیت باید باشند.

● سازمان های سیاسی

برای محافظت و حمایت از حقوق و آزادی های فردی، یک ملت مردم سالار باید به کمک یک دیگر حکومت مورد نظرشان را بسازند که راه اصلی دست یابی به آن، وجود احزاب سیاسی است.

احزاب سیاسی، سازمان هایی داوطلب برای ایجاد پیوند بین مردم و حکومت هستند. احزاب، نامزدهایی را در نظر می گیرند و برای انتخاب شدن آنها به سمت های دولتی مبارزه می کنند و مردم را برای انتخاب رهبران حکومتی آماده می سازند. بدین ترتیب احزاب سیاسی راهی را برای شهروندان باز می کنند تا بتوانند مقامات حزب منتخب را به خاطر عملکردشان در حکومت، مورد سوال قرار دهند. اعتقاد احزاب سیاسی مردم سالار به اصول مردم سالاری باعث می شود که آنان به دولت انتخابی، حتی اگر از حزب خودشان نباشد احترام بگذارند و آن را به رسمیت بشناسند.

مصالحه و صبر، از ارزش های تمام احزاب سیاسی مردم سالار- چه جنبش های کوچک و چه ائتلاف های بزرگ مردمی - به شمار می رود. احزاب می دانند که تنها از طریق اجتماعات بزرگ و همکاری با احزاب سیاسی و سازمان های دیگر می توانند رهبری و دید مشترکی را که منجر به حمایت مردمی می شود، به دست آورند.

● جبهه های سیاسی

گاه احزاب سیاسی، برای پیشبرد امور اصلاحی جامعه، همراهانی را می یابند و براساس اصول مشترکی کنار هم قرار می گیرند. در این حالت، جبهه ای متشکل از احزاب مختلف پدید می آید که این احزاب ضمن حفظ اصول و اساسنامه خود، در اصول و اهدافی با دیگر تشکل ها همراه می شوند.

اصولا یکی از کارکردهای اصلی جبهه های سیاسی، نتیجه بخش تر شدن اهداف مشترک میان احزاب مختلف است.

● تولد یک جبهه برای تحکیم دموکراسی در ایران

جبهه تحکیم دموکراسی در تاریخ ۱۸ دی ماه ۱۳۸۳ متولد شد. جبهه ای که متشکل از ۱۴ حزب خارج از قدرت بود و برای جلوگیری از تمامیت خواهی و انحصارطلبی در فضای سیاسی کشور پدید آمد.

دفاع از اصلا حات و تقویت دموکراسی در کشور از جمله اساسی ترین اصول این جبهه بود که در روز اعلام موجودیتش مطرح شد.

مصطفی کواکبیان، دبیر کل یکی از احزاب موسس جبهه تحکیم دموکراسی در نشست اعلا م موجودیت این جبهه با تاکید بر اینکه تشکیل این جبهه بیانگر این نیست که در نظام جمهوری اسلامی، دموکراسی وجود ندارد، توضیح داد: تشکیل این جبهه به این معناست که در کشور ما علی رغم وجود مردم سالاری به برخی از اصول آن، خدشه وارد شده و ما تلاش داریم این خدشه ها را تا حدودی که می توانیم از بین ببریم.

مصطفی کواکبیان در اولین نشست جبهه تحکیم دموکراسی در سخنان خود به نحوی مانیفست این جبهه را اعلا م کرد. او با بیان اینکه جبهه تحکیم دموکراسی ویژگی هایی دارد، خارج از قدرت بودن، تداوم اصلاحات واقعی، مخالفت با انحصارطلبی احزاب چپ و راست و مقطعی نبودن را چهار ویژگی جبهه تحکیم دموکراسی دانست و خارج بودن احزاب درون این جبهه از قدرت را به عنوان اولین ویژگی آن برشمرد و افزود: هیچ یک از احزاب درون این جبهه پاسخگوی وضع موجود نیستند، چرا که تا کنون نقشی در قدرت نداشته اند. کسانی باید پاسخگوی وضع موجود باشند که در طول ۲۵ سال گذشته عملکردهایشان این وضع را به وجود آورده، لذا وضع موجود با همه نکات مثبت و منفی اش حاصل عملکرد آنهاست.

کواکبیان تداوم اصلاحات را یکی از ویژگی های جبهه تحکیم دموکراسی عنوان کرد و گفت: ما خود را خارج از اصلاحات و اصلاح طلبان نمی دانیم، اما نه به مفهوم جریانی که صرفا باید در قبال هشت سال گذشته پاسخگو باشد، بلکه به عقیده ما اصلاحات اصل اساسی است که باید از انقلاب شروع می شد و تا کنون ادامه پیدا می کرد.

وی با بیان اینکه این جبهه، اصلاحات را به معنای پروسه ای بودن دنبال می کند، خاطرنشان کرد: ما معتقدیم اصلاح طلبی یک پروسه درازمدت مستمر است.

وی با تاکید بر اینکه "ما به معنای واقعی کلمه با انحصارطلبی و تمامیت خواهی احزاب چپ و راست مخالفیم"، ابراز عقیده کرد: ضربه ای که در طول دوران دولتهای گذشته به کشور وارد شد، بعضا به این دلیل بود که یکی، دو حزب خاص تنها در عرصه حضور داشتند و فعالیت می کردند و به احزاب و جریان های دیگر میدان نمی دادند.

کواکبیان در ادامه این نشست در پاسخ به سوالی با تاکید بر اینکه نام جبهه تحکیم دموکراسی را از هیچ گروه یا سازمان خاصی عاریت نگرفتیم، افزود: نام این جبهه بر اساس یافته های درونی خودمان شکل گرفت و هیچ ربطی به هیچ سازمان و گروه خاصی ندارد. این جبهه و احزاب درون آن هویت مشخصی دارند.

این عضو موسس جبهه تحکیم دموکراسی با بیان این که هیچ یک از احزاب درون این جبهه سابقه پررنگ فعالیت سیاسی در درون دو طیف چپ و راست نداشته اند، گفت: همه احزاب درون این جبهه بعضا با اعتدال پیش رفته اند لذا هر حزبی که امروز اصول مانیفست این جبهه را بپذیرد، برای پیوستن به ما، با هیچ منعی روبه رو نخواهد بود.

در این نشست، حجت الاسلام قیومی نماینده دبیرکل حزب وفاق ایران به تبیین مانیفست جبهه تحکیم دموکراسی با این مضامین پرداخت:

۱) پایبندی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

۲) باور به مردم سالاری، آزادی، حقوق بشر و عدالت در پرتو ارزش های دینی

۳) تلاش برای تقویت جامعه مدنی به ویژه احزاب و تشکل های سیاسی

۴) اعتقاد به لزوم گردش نخبگان و تحقق اصل شایسته سالاری با اولویت حکومت نسل جوان

۵) پی گیری جنبش اصلاح طلبانه ملت ایران در همه عرصه ها و تمامی سطوح حکومت

۶) کمک برای تحقق توسعه همه جانبه و پایدار و پیشرفت و آبادانی کشور و دستیابی به ایرانی مترقی

۷) تاکید بر حاکمیت قانون در همه زمینه ها و مقابله با انحصارطلبی و تمامیت خواهی جناح های حاکم و جلوگیری از بروز استبداد و خوکامگی در لایه های حاکمیت

۸) پافشاری بر اصول خردورزی، واقع بینی و عقلانیت، عدالت، اقتدار و عزت و تامین منافع ملی ایران در سیاست خارجی و روابط بین الملل از طریق تنش زدایی و تعامل منطقی با جامعه جهانی.

● اولین همایش جبهه تحکیم دموکراسی

به دلیل اینکه جبهه تحکیم دموکراسی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری نهم اعلا م موجودیت کرد، کاندیدای اختصاصی نیز از سوی این جبهه برای این انتخابات معرفی شد. اگر چه مصطفی کواکبیان از فیلتر شورای نگهبان عبور نکرد تا احزاب خارج از قدرت بتوانند در انتخابات ریاست جمهوری نهم کاندیدایی داشته باشند.

اولین همایش جبهه تحکیم دموکراسی نیز با سخنرانی مصطفی کواکبیان نامزد این جبهه در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و جمعی از دبیران کل احزاب عضو این جبهه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ ۱۵ اسفند ۸۳ برگزار شد.

در این همایش، دکتر مصطفی کواکبیان، نامزد این جبهه در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری طی سخنانی، رئوس برنامه هایش را اعلام کرد.

مصطفی کواکبیان به چند نکته اشاره کرد. او گفت: شکی نیست تولد گفتمان جدید در ادبیات سیاسی کشور و ایجاد جبهه تازه با مشکلات عدیده مواجه خواهد شد. کارشکنی و تحقیر این جبهه از سوی برخی از وابستگان به صاحبان قدرت و احزاب حاکم درون قدرت که ۲۶ سال است در مراکز مختلف جا خوش کرده اند، یکی از این مشکلات است. لذا ما نباید از عده ای که فقط خودشان را صاحبخانه می دانند و به دیگران به چشم غریبه نگاه می کنند، انتظار داشته باشیم ما را به راحتی تحمل کنند البته در این نکته هم تفاوتی بین تمامیت خواهان راست و انحصارطلبان چپ یا به اصطلاح میان محافظه کاران و اصلاح طلبان حکومتی وجود ندارد، لذا ما تلاش خواهیم کرد که علی رغم همه بی محبتی ها و کم مهری ها راه خودمان را ادامه بدهیم و در همین جا از همه نخبگان خارج از قدرت متواضعانه خواهش می کنم به ما کمک کنند و پس از فضل و عنایت خداوند و توکل به ذات اقدس الهی، تمام امیدمان به آحاد مردم به ویژه اکثریت نخبگان خارج از قدرت است، به همین خاطر قاطعانه اعلام می کنم با لطف الهی نخبگان خاموش خارج از قدرت را به صحنه خواهم آورد و فریاد واقعی آنان را پژواک خواهم داد. انتظار مساعدت و همکاری همین عزیزان را دارم، زیرا همه می دانند که وصل نبودن به هیچ یک از رانت های قدرت با هزینه های تبلیغاتی سرسام آور برای احزاب خارج از قدرت و امثال حقیر به عنوان یک معلم دانشگاهی، چقدر طاقت فرساست.

● گام‌های جدید در فضای سیاسی کشور

بدین ترتیب جبهه تحکیم دموکراسی برای بهره گیری از همه نخبگان خارج از قدرت پا به میدان انتخابات ریاست جمهوری نهم گذاشت و در این راستا در تاریخ ۱۲ فروردین ۸۴ رسما ستاد انتخاباتی جبهه تحکیم دموکراسی افتتاح شد.

سفرهای استانی نامزد جبهه تحکیم دموکراسی آغاز شد. سفرهایی که به واقع و نه در حرف، هوای تازه ای در فضای سیاسی کشور پدید آورد. اما، رد صلا حیت، اجازه نداد، گام های جدید جبهه تحکیم دموکراسی توسط نامزد انتخاباتی این جبهه تا به پایان برداشته شود.

رد صلا حیت اکثر نامزدهای غیردولتی سبب شد تا در اولین واکنش، جبهه تحکیم دموکراسی اعتراض خود را به عدم تایید برخی از داوطلبان مطرح اعلا م کند.

جبهه تحکیم دموکراسی با صدور اطلاعیه ای در تاریخ ۲ خرداد ۸۴ به آنچه آن را عدم تایید صلاحیت غیرقانونی داوطلبان واجد شرایط ریاست جمهوری و دکتر مصطفی کواکبیان نامزد این جبهه نامیده به شدت اعتراض کرده و آن را با مصالح انقلاب و منافع ملی کشور، شعارهایی همچون همبستگی ملی و مشارکت عمومی و راهبرد مشارکت حداکثری مغایر دانست.

در بخشی از این بیانیه آمده بود: شکی نیست که چنین اقدامی با مصالح انقلاب و منافع ملی کشور و شعارهایی همچون همبستگی و مشارکت عمومی و راهبرد مشارکت حداکثری مغایر است و مسوولیت کاهش حضور مردم در پای صندو های رای بر عهده دستگاه نظارتی است.

جبهه تحکیم دموکراسی به شدت نسبت به عدم تایید صلاحیت مصطفی کواکبیان و سایر نامزد های اصلاح طلب اعتراض کرده و اظهار داشته بر این باور است که نامزد این جبهه دارای سوابق سیاسی، علمی، مطبوعاتی، ارزشی انقلابی و برخوردار از جوهره مدیریت و دانش فقهی و سیاسی و روابط بین الملل بوده و صلاحیت ایشان در زمینه های مذکور به مراتب بالاتر از برخی تایید صلاحیت شدگان است، لذا احزاب عضو جبهه تحکیم دموکراسی بر دخالت مقامات عالیرتبه نظام و تجدیدنظر در موضوع تاکید کرده و آن را در شرایط کنونی تنها راه برون رفت از وضعیت فضای یخ زده سیاسی و زمینه ساز مشارکت حداکثری می داند.

رایزنی ها بی فایده ماند و پس از تائید معین و مهر علیزاده، هیچ کدام از اصلا ح طلبان حکومتی سخنی از کاندیداهای اصلا ح طلب خارج از قدرت به میان نیاوردند.

بنابراین جبهه تحکیم دموکراسی در تاریخ ۲۰ خرداد ۸۴ نظر ش درباره انتخابات را اینگونه اعلا م کرد:

شورای هماهنگی این جبهه در پی عدم تایید صلاحیت دکتر مصطفی کواکبیان استادیار علوم سیاسی و دبیرکل حزب مردم سالاری، در نشست های متعدد درباره نامزدهای نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بحث و بررسی کرد و به هیچ گزینه اجماعی نرسید. لذا جبهه تحکیم دموکراسی در انتخابات نهم ریاست جمهوری از کاندیدای خاصی حمایت نمی کند و از مردم می خواهد برای حفظ منافع ملی ایران در انتخابات شرکت کرده و به نامزد مطلوب خویش رای دهد.

در بخش دیگری از این بیانیه آمده بود: جبهه تحکیم دموکراسی شامل تعدادی از احزاب خارج از قدرت، با تمام قدرت و با همه ساز و برگ های تشکیلاتی خویش از دی ماه سال گذشته برای گرم کردن تنور انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری در عرصه فضایی سیاسی ظاهر شد و در تمامی استان ها ستادهای انتخاباتی خویش را فعال کرد و نامزد این جبهه در بیش از ۴۵ شهر سفر انتخاباتی داشت و با استقبال گرم مردم مواجه شد اما دستگاه نظارتی انتخابات چنین مصلحت دید که فقط کاندیداهای مربوط به احزاب داخل حکومت را تایید نموده و نامزد اجماعی ۱۲ حزب خارج از قدرت را احراز صلاحیت ننماید.

بدین ترتیب اولین تجربه جبهه تحکیم دموکراسی برای حضور جدی در عرصه سیاسی ناکام ماند و اجازه داده نشد تا جایگاه مردمی این جبهه در صندوق های رای مشخص شود.

● حضور جدی در عرصه سیاسی

جبهه تحکیم دموکراسی فعالیت در عرصه سیاسی کشور پس از انتخابات را تعطیل نکرد و نشان داد یک جبهه موقت برای شب های انتخابات نیست. در تاریخ ۷ مرداد جبهه تحکیم دموکراسی شامل چهارده حزب و تشکل سیاسی با صدور اطلاعیه ای از اقدامات اصلاح گرایانه درون تشکیلات قضایی تشکر کرد.

در این اطلاعیه آمده است:

اصلاحات همه جانبه برای رفع تبعیض و بی عدالتی و نابسامانی ها در همه زمینه ها و در تمام دستگاه ها از جمله مطالبات به حق مردم از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و به ویژه پس از حماسه دوم خرداد ۱۳۷۶ تاکنون بوده است.

انتشار بخش هایی از گزارش رییس کل محترم دادگستری استان تهران بیانگر ریشه دار شدن حرکت اصلاح طلبان دورن تشکیلات قضایی کشور است. لذا جبهه تحکیم دموکراسی شامل ۱۴ حزب و تشکل سیاسی خارج از قدرت ضمن استقبال از چنین اقداماتی و با تشکر از حسن تدبیر و درایت آیت الله شاهرودی رییس محترم قوه قضاییه خواستار رفع موارد احتمالی وجود نقض حقوق شهروندی در زندان ها و بازداشتگاه های سراسر کشور است.

نویسنده : سروش ارشاد

---