چرا هفت سین؟

عدد هفت در همهٔ فرهنگ‌ها و ادیان عدد مقدسی است. سفرهٔ رنگینی هم که ایرانیان برای تحویل سال نو می‌چینند هفت سین دارد که همگی جنبهٔ نمادین دارند.
سبزه اولین و شاخص‌ترین سینی است …

عدد هفت در همهٔ فرهنگ‌ها و ادیان عدد مقدسی است. سفرهٔ رنگینی هم که ایرانیان برای تحویل سال نو می‌چینند هفت سین دارد که همگی جنبهٔ نمادین دارند.

سبزه اولین و شاخص‌ترین سینی است که هر سفره‌ای به آن مزین می‌شود. اغلب زنان ترجیح می‌دهند سبزه را خودشان از دانه‌های گندم، عدس یا جو سبز کنند. به این دلیل چند روز مانده به عید دانه‌های مرطوب را در سینی پهن می‌کنند. این‌که سبز کردن دانه‌های خوردنی به زنان محول می‌شود، توجیه نمادین دارد. به‌ویژه آن‌که آغازگر کشاورزی زنان بوده‌اند.

زیرا مردان شکار می‌رفتند و گله را برای چرا به دشت‌ها می‌بردند، و زنان به باغبانی و کشاورزی می‌پرداختند. از سوی دیگر در فرهنگ‌های باستانی الهه‌های زایش و رویش همواره از بین زنان انتخاب شده است. با این ذهنیت تاریخی دربارهٔ زنان، سبز کردن سبزه توجیه اسطوره‌ای و نمادین پیدا می‌کند.

سین‌های بعدی سیب، سمنو، سیر، سنجد، سکه و سماق هستند که با نیت هفت‌سین خوشبختی سعادت، سیادت، سلامت، سپیدروزی، سرافرازی، سخاوت و سربلندی روی سفره‌ای حصیری یا پارچه‌ای و یا بر روی سینی بزرگی چیده می‌شود. پیروان مذاهب مختلف کتاب مقدس خود را نیز سر سفرهٔ هفت‌سین می‌گذارند، مسلمانان، کلیمیان و زرتشتی‌ها به ترتیب قرآن، تورات و اوستا در سفرهٔ هفت‌سینشان دارند.

سفرهٔ عید شیرینی و میوه و آجیل و اسپند و آیینه و آب و تخم‌مرغ‌های رنگین هم دارد و جایی هم به ماهی قرمز و تنگ بلورش داده می‌شود. رنگ کردن تخم‌مرغ‌ها و چیدن سفرهٔ هفت‌سین محصول مشترک مادران و بچه‌هاست.

زرتشتی‌ها در کنار هفت‌سین، سفرهٔ هفت‌شین نیز پهن می‌کنند و در آن شمع و شراب و شمشاد و شیرینی و شیر و شاهدانه و شربت می‌گذارند. آویشن و سنجد و اسپند هم، که پای ثابت همهٔ آیین‌های مذهبی آنهاست، در چهارگوشهٔ سفره‌شان دیده می‌شود.

سفرهٔ هفت‌سین چند ساعت قبل از لحظهٔ تحویل سال پهن می‌شود. تا آن موقع، زنان همهٔ کارها را انجام داده‌اند و همه چیز برای آغاز سال نو مهیاست. تمام این تکاپوها برای رسیدن یک لحظه است: لحظهٔ تحویل، که به دنبالش بهار می‌آید و نشانه‌هایش را می‌آورد.

بهار با جشنوارهٔ رنگ‌های شاد گل‌ها که در دامن دشت‌ها به‌پا می‌شود، بهار با اندام عریان درختانی که جامهٔ سبز به تن می‌کنند. هر برگ و شکوفه‌ای که جوانه می‌زند شمعی است که به افتخار جشن تولد طبیعت روشن می‌شود.

در دید و بازدیدهای عید و پذیرایی از مهمانان باز هم نقش اصلی را زنان ایفا می‌کنند.

دکتر نیک‌نام دربارهٔ نقش زنان در مهمانداری می‌گوید: «زرتشتیان از آن جهت نوروز را گرامی می‌دارند که باور دارند در ایام پیش از نوروز، میزبانِ مهمانان ارزشمندی هستند که روان درگذشتگان آنهاست. یعنی روان همهٔ انسان‌هایی که از اول تا امروز بوده‌اند و درگذشته‌اند؛ زنان زرتشتی به همین دلیل خانه‌تکانی می‌کنند.

تهیهٔ غذاهای خوب و لباس‌های نو برای فرزندان و بقیهٔ افراد خانواده و سپس پذیرایی از مهمانان به عهدهٔ آنهاست.» وی دربارهٔ این‌که این وظایف از کجا برای زنان تعیین شده است، می‌گوید: «در دین زرتشتی، تقسیم وظایف در اوستا مشخص شده است. به‌ویژه آن‌که ما به زن‌ها صفت کدبانو می‌دهیم "کَد" یعنی خانه و "بانو" یعنی پادشاه، به عبارتی زنْ پادشاه خانه است و همهٔ آنچه به امور خانواده مربوط است بر عهدهٔ زنان است و این نقش همچنان حفظ شده است.» دکتر وکیلیان هم نوروز را جشنی خانوادگی توصیف می‌کند و می‌افزاید: «به همین دلیل همهٔ تدارک عید از خانه‌تکانی، سبزه سبز کردن و درست کردن شیرینی و گستردن سفرهٔ هفت‌سین با سلیقه و نظر زنان انجام می‌شود.

از مهم‌ترین رسوم عید دید و بازدید و صلهٔ رحم است که بار آن به دوش زنان است. تازه مگر هر وقت مهمانی وارد خانه می‌شود، زن خانه از او پذیرایی نمی‌کند و کارها را به عهده نمی‌گیرد؟

خوب، در نوروز این بار سنگین‌تر است و اصلاً به همین دلیل است که نوروز بدون زن بی‌معنی است و لطفی ندارد. شاید بدون مردان نوروز برگزار شود اما بدون زنان هرگز.»