خیابان «حسینی» یا خیابان «کلیه»

خیابان فرهنگ حسینی تهران بیشتر با نام خیابان کلیه معروف است پیام همه دیوارنویسی های ساختمان های این خیابان یک چیز است آگهی خرید و فروش کلیه اما نظر قانون و مراجع در مورد خرید و فروش کلیه چیست

خیابان "فرهنگ حسینی" تهران بیشتر با نام خیابان "کلیه" معروف است. پیام همه دیوارنویسی‌های ساختمان‌های این خیابان یک چیز است: آگهی خرید و فروش کلیه. اما نظر قانون و مراجع در مورد خرید و فروش کلیه چیست؟

کمی پایین‌تر از میدان ولیعصر تهران، خیابانی هست با نام "فرهنگ حسینی". این خیابان اما بیشتر با عنوان خیابان یا کوچه "کلیه" معروف است. دلیل آن وجود دیوارنویسی‌های بسیاری است که بر دیوار بیشتر ساختمان‌های این خیابان دیده می‌شود، پیام همه این دیوارنویسی‌ها یک چیز است؛ آگهی خرید و فروش کلیه.

ساختمان مرکزی انجمن حمایت از بیماران کلیوی در وسط این خیابان واقع است، از همین رو بسیاری از بیماران کلیوی و افراد نیازمند به پیوند کلیه همه روزه رهسپار این خیابان می‌شوند تا شاید بخشی از مشکلاتشان حل شود.

بی تردید به همین دلیل است که در سرتاسر این خیابان و خیابان‌های منتهی به آن، دیوار ساختمان‌ها پر است از دیوارنویسی‌های حاوی آگهی فروش کلیه. در این آگهی‌ها افراد با نوشتن یک شماره تلفن و گروه خونی خود از تمایل به فروش کلیه خبر داده‌اند.

تماس با بسیاری از این شماره تلفن‌ها حاکی از آن است که دلیل اصلی و عمده این افراد برای فروش کلیه مشکلات و نیاز مالی است. گروهی از آن‌ها علت تمایل به فروش کلیه خود را بدهکاری و ورشکستگی عنوان کرده‌اند. گروهی دیگر تلاش برای تامین پول لازم جهت مواردی از جمله بیماری یکی از نزدیکان، راه اندازی کسب و کار، تامین جهیزیه و ... را علت آگهی فروش کلیه ذکر می‌کنند.

قوانین ایران در رابطه با خرید و فروش اعضای بدن افراد زنده هیچ موضعی نگرفته است. به نظر می‌رسد تمایل افراد برای فروش کلیه و آگهی‌های علنی در این زمینه ناشی از همین سکوت قانونی در این زمینه باشد.

قانون‌گذاران در جمهوری اسلامی تنها یکبار و در سال ۱۳۷۳ تلاش کردند این موضوع را در زمره قوانین درآوردند. در آن سال نمایندگان مجلس شورای اسلامی تلاش کردند لایحه‌ای با عنوان "لایحه اجازه پیوند اعضای بدن فوت شدگان در موارد خاص" را به تصویب برسانند، اما پس از طرح در صحن علنی به دلیل مخالت ۱۱۲ نماینده، لایحه رای نیاورد و برای همیشه از دستور کار خارج شد.

مراجع مذهبی در ایران نیز موضوع فروش کلیه را خلاف دستورات دینی نمی‌دانند.

یکی از وب سایت‌ها در ایران استفتایی با این مضمون از چند مرجع دینی را مطرح کرده است: «بنده ۲۴ ساله هستم و قصد ازدواج دارم. خودم و خانواده ام نیاز شدید مالی داریم. سئوالم این است که آیا با علم به اینکه یقینا بعدها برایم مشکلات بزرگی به وجود می‌آورد، شرعا می‌توانم برای مخارجی که جهت ازدواج و کمک به خانواده نیاز دارم، کلیه خودم را بفروشم؟»

آیت‌الله سیستانی، مکارم‌شیرازی، هادوی‌تهرانی و نوری‌همدانی به این استفتا پاسخ داده‌اند، اما هیچکدام این عمل را ممنوع اعلام نکرده‌اند.

پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی اینگونه بود: «فروش اعضایی که بدل دارد مانند یکی از دو کلیه اشکالی ندارد». آیت‌الله نوری‌همدانی نیز گفته است: «دریافت پول در ازای بعضی از اعضا مانند کلیه مانعی ندارد.»

در سایه خلأ قانونی و تائید‌های برخی از مراجع، خرید و فروش اعضای بدن در ایران به راحتی انجام پذیر است.

دکتر گنجی رئیس انجمن نفرولوژی ایران می‌گوید: «از مجموع کل پیوندهای کلیه‌ای که تاکنون در ایران انجام شده، تنها در ۳۰ درصد عمل‌ها از کلیه افراد دچار مرگ مغزی استفاده شده و ۷۰ درصد کلیه‌های پیوند داده شده به بدن بیماران از افراد زنده دریافت شده است.»

میزان پیوندهای کلیه در دیگر نقاط دنیا اما بر عکس ایران است. آمار منتشر شده نشان می‌دهد در دیگر کشورها تنها ۱۵ درصد از پیوندهای کلیه از افراد زنده انجام می‌شود و به صورت معمول ۸۵ درصد عمل‌های پیوند کلیه از افراد دچار مرگ مغزی صورت می‌گیرد.

بر اساس گزارش‌هایی که رسانه‌های داخل ایران تاکنون منتشر کرده‌اند، دلالان نقش بسیار تعیین کننده و فعالی در بازار خرید و فروش کلیه دارند. بر این اساس گفته می‌شود بخش زیادی از خرید و فروش‌های کلیه توسط همین افراد انجام می‌شود.

دلالان تلاش می‌کنند با فراهم کردن شرایط لازم خریدار و فروشنده کلیه را به هم رسانده و با شکل دادن معامله میان طرفین، پورسانت خود را دریافت کنند.

تماس با شماره تلفن‌هایی که کلیه خود را برای فروش آگهی کرده‌اند حاکی از آن است که در این بازار این عضو بدن انسان نرخ مشخصی ندارد، افراد آگهی کننده به فراخور میزان نیاز مالی خود قیمت‌های متفاوتی از ۱۰ تا ۷۰ میلیون تومان را عنوان می‌کنند.