از آشیان رمیده ها

حکایت مهاجرت سینماگران به تلویزیون

این روزها کارگردان های سینما در تلویزیون حضور پررنگی دارند. میل به مجموعه سازی و تله فیلم های ۹۰ دقیقه یی، اتفاق جالبی است که باعث شده پای کارگردان های سینما به تلویزیون باز شود. به بهانه پخش سریال «حلقه سبز» ساخته ابراهیم حاتمی کیا، احمد طالبی نژاد، جواد طوسی و مجتبی راعی به بررسی این اتفاق پرداخته اند که می خوانید.

حضور و فعالیت مقطعی بعضی از فیلمسازان صاحب نام ایران و جهان در تلویزیون، سابقه دیرین دارد. همین دو سه هفته پیش فیلمی تلویزیونی از «دامیانو دامیانی» کارگردان چپ ایتالیایی و سازنده فیلم های «بازپرسی به پایان می رسد» و «مردی که به زانو درآمد» با نام «قطار لنین» از برنامه «سینما ۴» به نمایش درآمد.

در میان فیلمسازان خودمان، می توان به ناصر تقوایی و مجموعه ماندگارش «دایی جان ناپلئون» و زنده یاد علی حاتمی و مجموعه های همچنان دیدنی او- «سلطان صاحبقران» و «هزار دستان»- و محمد متوسلانی و مجموعه غارتگران و کیانوش عیاری و محمدرضا هنرمند و مجموعه های خوب «هزاران چشم» و «زیر تیغ» اشاره کرد. فیلمسازی چون مهدی فخیم زاده نیز مدت ها است از سینما فاصله گرفته و ترجیح داده فعالیتش را با مجموعه سازی های مستمر در تلویزیون (ولایت عشق، خواب و بیدار، حس سوم و بی صدا فریاد کن) متمرکز کند. مجموعه سازان موفقی چون داوود میرباقری و حسن فتحی نیز تنها یک بار تجربه فیلمسازی داشته اند. (آدم برفی و ازدواج به سبک ایرانی) می توان این مرور اجمالی را متوجه فیلمساز معتبری چون داریوش مهرجویی کرد که در سال ۱۳۵۶ تصمیم به ساخت مجموعه یی براساس رمان مشهور «همسایه ها» نوشته زنده یاد «احمد محمود» داشت ولی به رغم نگارش فیلمنامه به مرحله تولید نرسید. قدر مسلم در یک وضعیت متعادل فرهنگی که رقابت بین دو رسانه به درستی تعریف شود، هیچ اشکالی ندارد که بعضی از کارگردان های شناخته شده و حرفه یی ما هرازگاهی جذب رسانه یی با برد وسیع ارتباطی تلویزیون شوند. اما بحران را در شرایطی احساس می کنیم که فیلمسازان استخوان خرد کرده در سینما به ناگزیر و با توجه به فضای بی رونق و دلمرده سینما به تلویزیون روی می آورند. مسعود جعفری جوزانی در سال های اخیر همه وقت و انرژی خود را صرف کارگردانی مجموعه «در چشم باد» کرده است، اصغر هاشمی نیز مجموعه «یک مشت پر عقاب» را به پایان رسانده و ابراهیم حاتمی کیا بعد از مجموعه «خاک سرخ»، مجموعه «حلقه سبز» را ساخته که این روزها شاهد پخش آن از شبکه ۳ هستیم. آیا واقعاً مدیوم سینما دیگر برای این فیلمسازان جاذبه یی ندارد یا اینکه فعلاً تا اطلاع ثانوی، شرایط فیلمسازی را نامساعد تشخیص می دهند؟

جدا از این افراد، می بینیم که تعداد دیگری از فیلمسازان قدیمی و جوان مثل سیروس الوند و محمدرضا اعلامی و مهدی کرم پور و شاهد احمدلو و... به ساخت تله فیلم روی آورده اند. با ادامه این روند رو به رشد، چه سرنوشتی در انتظار سینمای بیمار و سردرگم ماست؟ البته خبر تولیدهای انبوه و ورود فیلمسازان جوان را اینجا و آنجا می خوانیم ولی نتیجه کار چقدر می تواند دلگرم کننده و قابل دفاع باشد و در کنارش برای ایجاد انگیزه در فیلمسازان باسابقه و صاحب سبک در جهت ادامه فعالیت در عرصه سینما چه برنامه ریزی روشن بینانه یی صورت گرفته است؟ و نکته مهم اینکه، چقدر فیلمسازان معتبر و تثبیت شده سینما می توانند خودشان را با اصول و قواعد و زبان بصری تلویزیون و - به ویژه- نوع مخاطب شناسی پیچیده آن به درستی تطبیق بدهند؟ آیا عدم موفقیت آنها در این رسانه حساس و پرمخاطب نام نیک آنها و سوابق حرفه یی و هنری شان را خدشه دار نخواهد کرد؟ نمی خواهم در مورد سریالی که سه چهار قسمت آن بیشتر پخش نشده، آیه یأس بخوانم. ولی بیننده یی که شناخت کافی از حاتمی کیا و ابعاد کیفی آثارش دارد، آیا با مشاهده همین چند قسمت مجموعه «حلقه سبز» به دیدن قسمت های بعدی ترغیب شده یا انصراف کاملش را از همین حالا اعلام کرده است؟

جواد طوسی