کراکر و پترائوس در بازی انتخابات

بحران عراق به شکل باور نکردنی در کانون رقابت انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نشسته است گزارش دیوید پترائوس, فرمانده ارشد آمریکا و رایان کراکرسفیر این کشور در عراق, به نشستی که در صدرآن سه نامزد انتخاباتی ریاست جمهوری قرار دارند مفهومش این است که این بار هم مانند انتخابات هفتم نوامبر, برگ عراق نقشی تعیین کننده در بازی سرنوشت ساز دوجناح جمهوریخواه دموکرات خواهد داشت

بحران عراق به شکل باور نکردنی در کانون رقابت انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نشسته است. گزارش دیوید پترائوس، فرمانده ارشد آمریکا و رایان کراکرسفیر این کشور در عراق، به نشستی که در صدرآن سه نامزد انتخاباتی ریاست جمهوری قرار دارند مفهومش این است که این بار هم مانند انتخابات هفتم نوامبر، برگ عراق نقشی تعیین کننده در بازی سرنوشت ساز دوجناح جمهوریخواه دموکرات خواهد داشت. و درست به همین دلیل است که نامزدان دو جناح در این نیمه پایانی ماراتن جلب افکارعمومی نگاه عمیق به سوی این نقطه خاورمیانه دوخته اند. جان مک کین نامزد جمهوریخواهان و افسر کهنه کاری که اشبه الناس به جورج بوش خوانده شده نه تنها از راهبرد امروز پنتاگون و پترائوس دفاع می کند بلکه با عزیمت مستقیم به جبهه جنگ عراق آحاد شهروندان آمریکایی را به این باور رسانده که در صورت راهیابی به کاخ سفید همچنان از ارتش و بازوی قدرت نظامی عراق برای پیشبرد این بحران بهره خواهد جست اما درنقطه مقابل او باراک اوباما که پرچم مبارزه انتخاباتی اش را به واژه زیبای تغییر زینت داده نخستین مصداق این تغییر را در خروج آمریکایی ها از عراق می جوید. او برخلاف هیلاری کلینتون که از ابتدا نگاهی دوگانه به بحران عراق داشته از ابتدا با پنتاگون اتمام حجت کرده است که پرونده حضور نظامی آمریکا در جلگه خونین بین النهرین را خواهد بست.

در این کش و قوس می توان حدس زد که گزارش ژنرال پترائوس که جمهوریخواهان او را فرمانده فاتح نام داده اند و کراکر که رایس وی را سرآمد دیپلمات ها خوانده، چه سمت وسویی خواهد یافت. همه امید همقطاران بوش که امروز در اردوی انتخاباتی مک کین جمع شده این است که با دادن تصویری از موفقیت در بزرگترین منازعه خونین خاورمیانه، نگذارند کرسی طلایی ریاست جمهوری به یکی از دو مدعی جناح رقیب برسد و با حضور مک کین این بازمانده جنگ ویتنام درکاخ سفید، هم راه و رسم نومحافظه کاران استمرار یابد هم این که خاطره تلخ شکست هفتم نوامبر وسقوط حاکمیت ۱۲ ساله جمهوریخواهان برکنگره از ذهن آمریکایی ها پاک شود.

بنابراین اگر گزارش پیشین کراکر- پترائوس برآن شد تا دولت بوش را از تله مخالفت کنگره نشینان که عزم خود را برای کاستن از بودجه جنگ جزم کرده بودند نجات دهد این بار این دو رسالت آن دارند که از بازی خونین عراق، سوخت ماشین انتخاباتی مک کین را فراهم آورند.

با همین نگاه اکنون باید در سطور گزارش پرسروصدای کراکر و پترائوس نظر افکند.

بنابراین همه پرسش ها در بحبوحه گزارش جدید تیم رهبری ارتش و دیپلماسی آمریکا در عراق حول این مسأله می چرخد که آیا وضع عراق امروز به گونه ای هست که جمهوریخواهان در چند ماه باقیمانده از آن بهره ای برای تغییر آرای شهروندان آمریکا ببرند، آمریکاییانی که در طول این جنگ پنج ساله بیشترین فریاد اعتراض را از بابت مخدوش شدن وجهه جهانی خویش و نیز تلف شدن جان فرزندانشان سرداده اند

بنابراین مرور دوباره پرونده بحران عراق در پنجمین سال اشغال این کشور این روزها از دو حیث حائز اهمیت فراوان است؛ اول از این نظر که جنگ عراق همچنان میزان الحراره ثبات در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه است و دوم این که آینده موقعیت جهانی آمریکا به سرنوشت این بحران دوخته شده است. در توصیف گزارش جنگ عراق از این نکته نباید به آسانی عبور کرد که در اتاق فرماندهی این بحران، سیاست و جنگ پیوندی پنهان دارند. تجربه مدیریت جنگ عراق بویژه در برهه فرماندهی پترائوس در ارتباط مستقیم با تسویه های سیاسی داخل آمریکا سپری شده است.

● افسران سیاست پیشه

دوره فرماندهی پترائوس در عراق با اتخاذ تصمیم تازه آمریکا برای جنگ گسترده همزمان شد که مهم ترین این تصمیم ها، راهبرد افزایش نیرو بوده است. راهکار این افسر کهنه کار برای ایجاد ثبات در عراق با اعزام نزدیک به سی هزار سرباز کمکی به این کشور از سال ۲۰۰۷ تاکنون، به کار گیری مبارزان سنی سابق برای مبارزه با القاعده و ترک مخاصمه بزرگترین گروه چریکی عراق عملی شد.

پترائوس درجایگاه تصمیم گیرنده اصلی جنگ از حمایت رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا و مایکل مولن فرمانده ستاد مشترک ارتش آمریکا برخوردار است. گفته می شود گیتس یکی از شروط ریاست پنتاگون را همین قرار داده بود که اجرای راهبرد افزایش نیروهای نظامی در عراق به ژنرال پترائوس فرمانده نیروهای آمریکایی در عراق سپرده شود.

با این همه پترائوس چنان که تجربه یک سال اخیر می گوید در عین داشتن تجربه فراوان در امور نظامی، در تبلیغات و توجیه جنگ نیز مهارت زیاد از خود نشان داده است. همین که او توانست کنگره دموکرات ها را به افزایش بودجه جنگ راضی کند یا دستاوردهای نظامی دولت مالکی را به نام خویش ثبت کند گویای مهارت های سیاسی این شریک نظامی گیتس است.

نکته حائز اهمیت این است که آنچه به عنوان تحول در میدان های جنگ دیدیم فقط حاصل اندیشه های پترائوس یا کراکر نبوده است. عوامل مهم دیگری در کاهش قابل توجه میزان خشونت و ناآرامی ها در عراق نقش داشته است که از جمله آنها می توان به طرح موفق دولت مالکی با عنوان کمربندامنیتی در مناطق القاعده نشین و نیز روی آوردن برخی از اعراب سنی به دولت در مقابله با القاعده اشاره کرد.

ژنرال ریک لینچ فرمانده نیروهای آمریکایی در مرکز عراق در این خصوص اقرار می کند که درکنار اعزام نیروهای بیشتر به عراق همکاری طیف داوطلبان عرب در جنگ با القاعده مؤثر واقع شده است.

با این همه، امروز شیرازه آن موفقیت نسبی در مهار خشونت که ریک لینچ و پترائوس به رخ همگان می کشیدند نیز از هم گسسته است.

بنابراین اگر پترائوس و کراکر این گزارش را در میانه دو فصل پائیز و زمستان عراق ارائه می کردند، بوش و مک کین می توانستند امیدوار شوند که ادعای موفقیت نسبی در این جنگ را افکار عمومی این کشور پذیرفته اند. آن روزها با سقوط مهم ترین پایگاه تروریست ها در الانبار، کاهش چشمگیری در روند خشونت های لجام گسیخته عراق بوجود آمد.

اما اوضاع جبهه جنگ عراق از این تاریخ یعنی نیمه دوم سال ۸۶ تاکنون تحول معکوسی را تجربه کرده است. این تحول همان است که خیابان های بغداد دوباره به خون شمار کثیری از مردم بی گناه آغشته شده و بیمارستان ها پر از مجروحانی شده است که محصول و میوه عملیات های اسفند و فروردین است.

با قیاس آمارهای تلفات جبهه جنگ به روشنی می توان تفاوت گزارش دیروز و امروز پترائوس را دریافت.

آمارها حاکی از این است که در مقطع ارائه گزارش قبلی میزان این حملات از ۲۵ بار در روز به کمتر از دو بار در روز در ماههای ژانویه، فوریه و اوایل ماه مارس رسید.

و طی این مدت حدود پنج هزار نفر از مهاجمان مسلح کشته یا دستگیر شدند. تاحدی که به گفته مقامات عراقی و فرماندهان آمریکایی میزان حملات در سراسر کشور عراق به میزان ۶۲ درصد کاهش یافت.

علاوه براستان الانبار دراین مدت بسیاری از کانون های نزاع فروکش کرد این درحالی است در یک ماه و نیم اخیر تشنج و خشونت بر اغلب استان های کلیدی عراق از جمله نینوا و بصره حکمفرما شده است. مخالفان مسلح در مرحله جدید حملات خویش ضربه های کارساز بر ارتش آمریکا وارد کرده اند بویژه در نزاع بصره که دو هفته ناآرامی و درگیری خشونت آمیز دستاوردهای امنیتی آمریکا را بشدت زیر سؤال برد و بدنبال آن موج تظاهرات ضد آمریکایی در این شهر و بسیاری از مناطق عراق به راه افتاد.

رایان کراکر سفیر آمریکا در عراق که به همراه ژنرال دیوید پترائوس فرمانده ارشد نیروهای آمریکایی در عراق از مشاهده اوضاع و خیم بصره کلافه به نظر می رسید دراولین واکنش خود، در گفت و گو با خبرنگاران گفت: خشونت های اخیر عراق غیرعادی است. وی اقرار کرد، دستاوردهای امنیتی شکننده هستند و ناآرامی های اخیر تردید عمیق در عملکرد آمریکا ایجادکرده است.

● چالش های عمیق پترائوس و کراکر

در گزارش بحران امروز عراق، پاسخگویی در باره ناآرامی ها و خشونت ها برعهده پترائوس و گیتس و توضیح اوضاع سیاسی برعهده رایس و کراکر قرار دارد.

چنان که رسانه های آمریکا گزارش کرده اند؛ گریبان تیم گیتس و پترائوس این بار بیش از همه درچنگ بحران استان نفت خیز بصره به عنوان دومین شاهرگ امنیتی عراق بعد از بغداد گرفتار است.

البته به باور ناظران عراق پترائوس از محور قرار دادن جنگ در بصره دو هدف متفاوت را دنبال می کند اول این که او همین غائله بصره و درگیری را بهانه تمدید حضور نظامیان آمریکا قرار داده تا همچنان تز عقب نشینی دلخواه دموکرات ها را به تعویق بیندازد دوم این که او همانند الانبار نیز توفیقی که مالکی در بصره در حال نزدیک شدن به آن است را به نام خویش ثبت می کند. به عبارتی فرماندهی آمریکا از این واقعیت آگاه است که دولت مالکی در بصره توفیقی قریب الوقوع خواهد یافت که حاصل آن می تواند کمکی راهگشا برای دولت بوش در کارزار انتخابات باشد.

اما کراکر که مأمور سامان دادن امور سیاسی عراق است در انجام این کار اظهار یأس می کند.

گزارش او نشان از آن دارد که پیشرفت سیاسی در عراق کند، در حال توقف و سطحی است و اختلافات سیاسی و اجتماعی مشخص می کند که آمریکا در مقایسه با سال گذشته از تز خروج از عراق دورتر شده است.

براین اساس حتی اگر جبهه ای نظامی آرام شود و آتشبارها خاموش گردد بدون توقف نزاع سیاسی میان جناح های قدرت، صلح به عراق باز نخواهد گشت. تجربه پنج سال عراق نشان داد که میان بحران درون ساختار حکومتی عراق با آشوب های میدان جنگ ارتباطی عمیق برقرار است.

این بار نیز اوضاع جبهه ها وقتی بی ثبات شد که فتیله اختلاف های عمیق سیاسی و قومی اوج گرفت.

مهم ترین وظیفه کراکر در ایام ریاست دیپلماسی عراق این بود که پل تفاهم میان اعراب مخالف مالکی از یک سو و ایران و آمریکا ازسوی دیگر در بغداد برقرار کند. لذا همه دیپلمات ها این هشدار را به کاخ سفید داده اند که بدون پیشرفت در برقراری تفاهم سیاسی با خطر گرفتار شدن در باتلاق عراق برای مدت طولانی روبرو است و این امر پیامدهای شدیدی برای منافع آمریکا در دیگر بخشهای جهان در بر دارد.

● درس های بحران بهاره بصره

در همان حال که در همه محافل سخن از توقف پروژه های سیاسی و نظامی آمریکا در عراق است اغلب ناظران نمره ای ممتاز به کارنامه دولت عراق داده اند. دولتی که درمیان شدیدترین تحریم های اعراب و موج براندازی ها کارخویش را پیش برده است. نزاع بصره که اکنون پاشنه آشیل آمریکا شده به برگ موفقیت دولت مالکی در تثبیت اقتدار دولت مرکزی عراق و نقطه عطفی در اثبات صلاحیت های عراقی ها در اداره امور این کشور در حال تبدیل شدن است.

دولت مالکی با اعتماد به نفس در ماجرای بصره دو رشته عملیات نظامی و سیاسی را پیش برد. در عملیات نظامی، او رودرروی شاخه ای از نیروهای نافرمان از طیف شیعه قرار گرفت که زیر پرچم جیش المهدی عمل می کنند.

تنها چند روز قبل پنتاگون گفت عملیات نظامی مالکی نشان داد بغداد آماده مهار چالش ها است. جف مورل، سخنگوی پنتاگون، می گوید؛ توانایی دولت عراق آنقدر افزایش یافته که اکنون می تواند با اطمینان به مقابله با افراط گرایان بپردازد. ژنرال کوین برگنر سخنگوی ارتش آمریکا نیز از سوی دیگر اعلام کرد: در جریان درگیری های بصره اکثر نیروهای امنیتی عراق مأموریت خود را انجام دادند.

نوری المالکی به همه اهالی و افراد مسلح در شهر بصره تا هشتم ماه آوریل فرصت داده بود سلاح های سبک و سنگین خود را به نیروهای دولتی تحویل بدهند. نخست وزیر عراق همچنین هشدار داده بود اگر افراد مسلح تا تاریخ تعیین شده از تحویل سلاح های خود خودداری کنند قانون علیه آنان اعمال خواهد شد و نیروهای عراقی با جدیت با آنان برخورد خواهند کرد.

و این گونه نیز شد. نیروهای نوری المالکی نه تنها به غائله بصره پایان دادند بلکه توانستند با کشاندن نماینده ناراضیان به جلسه شورای امنیت، قانون مهم برچیدن شبه نظامیان را به تصویب برسانند.

بدون تردید هرچند خود مالکی نیز در میدان پیچیده عراق با چالش های عمیق روبه رو است اما در دو غائله الانبار و بصره او اعتماد به نفس عراقی ها در اداره امور را به اثبات رساند تا حدی که در فردای جلسه مهم شورای امنیت اعلام کرد که با انتقال قدرت در کاخ سفید، عراقی ها هم آماده تحویل گرفتن امور نظامی کشورشان هستند.

سلیمان دعویسرا