تغذیه سالمندان را جدی بگیریم

اقدس خانم وقتی همسرش مرد, انگار اعتصاب غذا کرد نه این که واقعا این کار را کرده باشد, ولی به خاطر افسردگی و شوک ناشی از تنهایی و زندگی بدون همسرش کاملا اشتهایش را از دست داد او روزبه روز لاغرتر می شد و بچه ها واقعا نگرانش شده بودند

اقدس خانم وقتی همسرش مرد، انگار اعتصاب غذا کرد. نه این‌که واقعا این کار را کرده باشد، ولی به خاطر افسردگی و شوک ناشی از تنهایی و زندگی بدون همسرش کاملا اشتهایش را از دست داد. او روزبه‌روز لاغرتر می‌شد و بچه‌ها واقعا نگرانش شده بودند.

همین نخوردن‌ها زمینه بیماری‌های آینده را فراهم کرد و وقتی چند سال بعد، او را می‌دیدی محال بود بشناسی. او کاملا فرتوت و تکیده شده بود.

به عقیده کارشناسان تغذیه، در سالمندی رعایت اصل تنوع در برنامه ریزی غذایی و در عین حال توجه به عادات غذایی و شیوه زندگی فرد سالمند بسیار اهمیت دارد.

رژیم غذایی سالمند باید دارای مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و املاح بویژه کلسیم و آهن باشد. بی‌دلیل نیست که در برنامه غذایی سالمندان باید لبنیات ، غذاهای گوشتی، سبزی‌ها و میوه‌ها گنجانده شود.

● کم‌بخور، همیشه بخور

نادر رحمتی، کارشناس تغذیه و رژیم‌های درمانی درباره بی‌اشتهایی سالمندان و علاج آن می‌گوید: قدیمی‌ها نصیحت خوبی می​کردند که می‌گفتند: کم‌بخور، همیشه بخور. رعایت این پند قدیمی، راز سلامت​ سالمندان است.

وی به سالمندان توصیه می‌کند سه وعده غذایی و دو میان‌وعده را همیشه میل کنند، اما به میزان محدود و کنترل شده و متشکل از تمامی گروه‌های غذایی.

● از امروز تا دیروز

سعیده خانم، بانوی ۷۶ ساله‌ای است که تناسب اندام خود را هنوز حفظ کرده است. او می‌گوید: راز این تناسب، تعادل است.

وی می‌افزاید: وقتی جوان بودم، خیلی کار می‌کردم. خانه مادر شوهر زندگی می‌کردم و عروس کوچک بودم و خیلی از کارهای خانه به عهده من بود. به همین دلیل به قول قدیمی‌ها روی خورش‌هایم یک بند انگشت روغن داشت و می‌خوردیم و کار می‌کردیم و همه‌اش مصرف می‌شد، اما امروز خوراک من یک قطعه مرغ بخار‌پز یا کبابی با مقداری هویج و کرفس و یک ظرف سوپ کوچک است. امروز دیگر از آن غذا‌های چرب و شیرینی‌های خانگی خبری نیست. اگر بخواهیم سالم بمانیم باید متناسب با کاری که می‌کنیم غذا بخوریم.

آنچه این بانوی سالمند می‌گوید، دقیقا توصیه‌ای است که کارشناسان تغذیه هم برای ما دارند. وقتی کمتر فعالیت می‌کنید و سوخت و سازتان کاهش می‌یابد، کمتر بخورید.

با افزایش سن، انرژی موردنیاز فرد کاهش می‌یابد و کم‌کم باید از شیرینی، غذاهای سرخ‌کرده یا پرچرب و نشاسته پرهیز کرد و مصرف میوه و سبزی‌های تازه برای تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی موردنیاز از جمله کلسیم باید پای ثابت سفره شما باشد.

● برنامه‌ای برای تامین نیازهای غذایی

توجه به تغذیه در دوران سالمندی تا به آن حد اهمیت دارد که مراکز بهداشت و درمان برنامه مدونی برای بهبود تغذیه در دوران سالمندی در دستور کار خود دارند.

این برنامه که با هدف تامین نیازهای تغذیه‌ای سالمندان جهت حفظ سلامت و پیشگیری از بروز بیماری‌های مزمن طراحی شده است، از طریق ارتقای آگاهی پرسنل بهداشتی در خصوص اصول تغذیه صحیح در دوران سالمندی، نحوه برخورد با مشکلات و بیماری‌های شایع دوران سالمندی و ارتقای آگاهی سالمندان در خصوص اصول تغذیه صحیح در این دوران به بهبود تغذیه سالمندان کمک می‌کند.

پرسنل مراکز بهداشت آموزش دیده‌اند تا وضعیت تغذیه‌ای سالمندان را ارزیابی کنند و اصول تغذیه صحیح در دوران سالمندی را بدانند.

آنان با بررسی شکایات شایع و بیماری‌های این دوران وظیفه دارند به سالمندان در خصوص اصول صحیح تغذیه در دوران سالمندی آموزش دهند.

مردم می‌توانند با داشتن خواب کافی و منظم، مصرف متعادل غذا و تغذیه صحیح، نکشیدن سیگار و انجام فعالیت‌های بدنی و ورزشی، سالمندی بهتری را برای خود پیش‌بینی کنند. بنابراین بهبود شیوه زندگی می‌تواند تضمین‌کننده سلامت افراد در سالمندی باشد.

● چاق، اما ضعیف

وقتی سن بالا می‌رود، در بدن ما چه اتفاقی می‌افتد و ما چگونه ضعیف، اما چاق می‌شویم؟

از نظر ترکیب بدنی، دو تا سه درصد توده بدون چربی بدن در هر دهه از زندگی از دست می‌رود. کاهش توده ماهیچه‌ای اسکلتی، قدرت ماهیچه‌ها را کم می‌کند. تغییرات در راه رفتن و تعادل، عملکرد فیزیکی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و عوامل خطر بیماری‌هایی مزمن افزایش می‌یابد.

افزایش توده چربی بدن به موازات کاهش توده عضلانی، میزان متابولیسم را کاهش می‌دهد. سوخت و ساز پایه تقریبا ۱۵ تا ۲۰ درصد در طول زندگی کاهش می‌یابد و این تغییرات به کاهش نیاز به انرژی در سالمندان منجر می‌شود و در نتیجه کاهش فعالیت آنها، زمینه برای چاقی مساعد می‌گردد.

اما فعالیت بدنی منظم علاوه بر تأمین سلامت بدن، میزان شیوع بیماری‌ها و همچنین میزان مرگ‌ومیر را در سالمندان کاهش می‌دهد.

● مزه هم مزه‌های قدیم

شاید شنیده باشید که سالمندان از طعم و مزه غذاهای قدیمی تعریف می‌کنند. آنها حق دارند. در دوران جوانی همه چیز برای آنها خوشمزه‌تر بود حتی همین قورمه‌سبزی که الان می‌خورند، اما قدرت تشخیص طعم و مزه در آنهاست که امروز با دوره جوانی‌شان فرق دارد نه طعم غذاها.

عادات غذایی مطلوب و تغذیه درست در پیشگیری از​ برخی بیماری‌ها مؤثر است. بیهوده نیست که تغذیه یکی از شاخص‌های اصلی و مهم ارتقای سلامت و امید به زندگی مطرح می‌شود

با شروع دوره سالمندی احساس طعم، بویایی، بینایی و لامسه کاهش می‌یابد. معمولا کاهش حس چشایی و بویایی در سالمندان شایع‌تر است.

در مجموع سالمندی با تغییر در سلامت دندان‌ها، عملکرد دستگاه گوارش، سیستم قلبی ـ عروقی، کلیه‌ها، اعصاب، سیستم ایمنی و... همراه است.

● آنچه می‌خورید، دوای درد شماست

متخصصان تغذیه معتقدند اگر تغذیه شما درست و اصولی باشد، همان دوای دردهای شما نیز هست.

رعایت اصول تغذیه صحیح، سلامت و نشاط و راحتی را برای شما طولانی‌تر می‌کند و کمتر در معرض بیماری‌های شایع همچون فشار خون بالا، چربی خون بالا، دیابت و پوکی استخوان قرار می‌گیرید. عادات غذایی مطلوب و تغذیه درست در پیشگیری از این بیماری‌ها مؤثر است. بیهوده نیست که تغذیه یکی از شاخص‌های اصلی و مهم ارتقای سلامت و امید به زندگی​است.

● رازهای طول عمر

اگر می‌خواهید عمری طولانی همراه با سلامت داشته باشید، این نکات کلیدی را به خاطر بسپارید:

تعادل، کفایت، تنوع، کنترل انرژی و کالری دریافتی را با دقت در نظر بگیرید.

نوشیدن آب کافی را فراموش نکنید.

تعادل را در خوردن با​ ترکیب مواد غذایی و میان وعده‌ها رعایت کنید.

گوشت‌ سفید را حداقل یکبار در هفته مصرف کنید.

از مصرف نمک و مواد غذایی شور خودداری کنید.

برای کاهش خطر دیابت و بیماری‌های قلبی ـ عروقی و سرطان‌ها مقادیر مناسبی از فیبر را از طریق حبوبات به صورت روزانه دریافت کنید.

● هشدار

عواملی هست که ممکن است به آن توجه نکنید، ولی شما و عزیزانتان را در معرض سوءتغذیه قرار می​دهد.

افسردگی، ضعف حافظه و سایر مشکلات روانی، اختلالات عصبی، فقر، اثرات داروها، تنهایی و سوگواری، مشکلات دهان و دندان و گوارش، اشکال در بلع، سختی آشپزی، بی‌اشتهایی و... اگر با چنین مشکلاتی درگیر هستید، هرچه سریع‌تر درصدد رفع آن بر آیید​. در غیر این صورت، سوءتغذیه شما را از پا در می‌آورد.

ماندانا ملاعلی