آثار همسرداری در خوشبختی خانواده

روز اول, خدا آفتاب را بخشید روز دوم, دریا روز سوم, باران روز چهارم, رنگ ها را روز پنجم, حیوانات را روز ششم, انسان را و روز هفتم, خداوند اندیشید, دیگر چه چیزی است که دنیا ندارد پس تو را برای من

روز اول، خدا آفتاب را بخشید. روز دوم، دریا! روز سوم، باران! روز چهارم، رنگ‌ها را! روز پنجم، حیوانات را! روز ششم، انسان را! و روز هفتم، خداوند اندیشید، دیگر چه چیزی است که دنیا ندارد؟ پس تو را برای من...

خداوند خود با خویشتن، نرد عشق باخته و چون خواسته این حقیقت را آشکار سازد، مخلوقات جهان را آفریده تا آینه‌ای برای محبت او باشند. بنابراین، عشق مجازی مرد و زن به یک دیگر جلوه‌ای از همان عشق مطلق الهی است.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: این سخن مرد به زن که دوستت دارم هرگز از دل زن بیرون نمی‌رود. (وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۲۳)

چه زیباست کلام مردی به همسر خویش:

تو را به جای تمام کسانی که نشناخته‌ام دوست می‌دارم.

تو را به جای تمام روزگارانی که نمی‌زیسته‌ام دوست می‌دارم.

برای خاطر عطر یاس، به خاطر نخستین گل‌ها، تو را به خاطر دوست داشتن، دوست می‌دارم.

تو را به جای تمام کسانی که دوست نمی‌دارم، دوست می‌دارم.

«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ»(روم،۲۱)

و از نشانه‏های او آن است که از جنس خودتان همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و میان شما و همسرانتان علاقه‏ی شدید و رحمت قرار داد بی شک در این (نعمت الهی،) برای گروهی که می‏اندیشند نشانه‏های قطعی است.

از نشانه‏های خدا این است که از جنس خودتان همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنها آرامش بیابید و از آنجا که ادامه این پیوند در میان همسران خصوصا، و در میان همه انسانها عموما، نیاز به یک جاذبه و کشش قلبی و روحانی دارد به دنبال آن اضافه می‏کند: «و در میان شما مودت و رحمت آفرید» و در پایان آیه برای تاکید بیشتر می‏فرماید: «در این امور نشانه‏هایی است برای افرادی که تفکر می‏کنند» جالب اینکه قرآن در این آیه هدف ازدواج را سکونت و آرامش قرار داده است، و با تعبیر پر معنی «لتسکنوا» مسائل بسیاری را بیان کرده است.

به راستی وجود همسران با این ویژگیها برای انسان‌ها که مایه آرامش زندگی آنها است یکی از مواهب بزرگ الهی محسوب می‏شود.این آرامش از اینجا ناشی می‏شود که این دو جنس مکمل یکدیگر و مایه شکوفایی و نشاط و پرورش یکدیگر می‏باشند بطوری که هر یک بدون دیگری ناقص است، و طبیعی است که میان یک موجود و مکمل وجود او چنین جاذبه نیرومندی وجود داشته باشد. مبنای زندگی در قرآن براساس محبت است اما بعضی مردها به استناد آیه ۳۴ از سوره نساء گفته‌اند خدا گفته اگر زن حرف گوش نداد باید او را تنبیه بدنی کرد. در حالی که چنین نیست.

“الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلی‏ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ وَ اللاَّتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیًّا کَبِیراً»(۳۴)

مردان دارای ولایت بر زنانند از آن جهت که خدا بعضی از ایشان (مردان) را بر بعضی (زنان) برتری داده (قدرت بدنی، تولیدی و اراده بیشتری دارند) و از آن جهت که از اموال خود نفقه می‏دهند، پس زنانِ شایسته، فرمان بردارند و نگهدار آنچه خدا (برای آنان) حفظ کرده، (حقوق و اسرار شوهر،) در غیاب اویند. و (امّا) زنانی که از سرپیچی آنان بیم دارید، پس (نخست) آنان را موعظه کنید و (اگر مؤثّر نشد) در خوابگاه از آنان دوری کنید و (اگر پند و قهر اثر نکرد،) آنان را بزنید (و تنبیه بدنی کنید)، پس اگر اطاعت شما را کردند، بهانه‏ای بر آنان (برای ستم و آزار) مجویید. همانا خداوند بزرگوار و بزرگ مرتبه است.

امام صادق(ع)فرمود: نشوز زن آن است که در زناشویی از شوهر تبعیت نکند و مقصود از «اضْرِبُوهُنَّ»، زدن با چوب مسواک و شبیه آن است، زدنی که از روی رفق و دوستی باشد. (من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۵۲۱)

در آیه ۱۹ از همین سوره خداوند شوهر را به مهربانی و مدارا دعوت نموده است.

«... وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسی‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْراً کَثِیراً »(نساء،۱۹)

با زنان به طور شایسته معاشرت کنید، و اگر از آنان بدتان می‏آید باید بدانید که ممکن است شما از چیزی بدتان بیاید که خدا خیر بسیار را در آن نهاده باشد.

با آنها بطور شایسته معاشرت کنید ـ با جمله وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ دستور معاشرت شایسته و رفتار انسانی مناسب با زنان را صادر می‏کند، و بدنبال آن اضافه می‏نماید فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسی‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْراً کَثِیراً یعنی حتی اگر به جهاتی از همسران خود رضایت کامل نداشته باشید و بر اثر اموری آنها در نظر شما ناخوش آیند باشند، فورا تصمیم به جدایی و یا بد رفتاری نگیرید و تا آنجا که در قدرت دارید مدارا کنید «زیرا ممکن است شما در تشخیص خود گرفتار اشتباه شده باشید، و آنچه را نمی‏پسندید خداوند در آن خیر و برکت و سود فراوانی قرار داده باشد» بنا بر این تا کارد به استخوان شما نرسد سزاوار است معاشرت به معروف و رفتار شایسته را ترک نکنید به خصوص اینکه بسیار می‏شود که همسران در باره یکدیگر گرفتار سوء ظن‏های بی‌دلیل و حب و بغض‏های بی جهت می‏گردند و قضاوتهای آنها در این حال غالبا نادرست می‏باشد، تا آنجا که خوبی‏ها در نظرشان بدی و بدی‏ها در نظرشان خوبی جلوه می‏کند، ولی با گذشت زمان و مدارا کردن، به تدریج حقایق آشکار می‏شود. ضمنا باید توجه داشت تعبیر به خیرا کثیرا که در آیه به همسرانی که مدارا می‏کنند نوید داده شده مفهوم وسیعی دارد که یکی از مصادیق روشن آن فرزندان صالح و با لیاقت و ارزشمند است. (تفسیر نمونه، ج‏۳، ص۳۲۱)

امام صادق (ع) فرمود: شخص با ایمان هر قدر محبّتش با همسرش بیشتر شود درجه ایمانش بالا رود.(من لایحضر الفقیه، ج‏۵، ص۱۲)

عفو کردن: زن و شوهر ممکن است گاهی نسبت به یکدیگر مرتکب خطا و اشتباه شوند، زن امکان دارد در مسئله خانه داری، پخت و پز، توجه به فرزندان، رعایت حق شوهر دچار خطا گردد، مرد نیز ممکن است در رفتار و کردار، اخلاق و روش، کارگردانی نسبت به منزل، قضاوت در حق زن دچار اشتباه شود، اشتباه و خطائی که از هر دو طرف قابل گذشت و اغماض و عفو است، که جای گذشت و عفو هم در همین مورد است، در مواردی که زندگی مسیر طبیعی خودش را طی می کند، موردی برای عفو وجود ندارد، بر مرد لازم اخلاقی و شرعی است که از همسر خود در موارد لازم گذشت کند، بر زن هم لازم اخلاقی و شرعی است که از شوهر خود عفو کندمرد و زن اگر به وقت خطا عفو و گذشت را شیوه خود کند، و این حقیقت را مدتی کوتاه به تمرین بگذارند، پس از اندک زمانی به این صفت ملکوتی آراسته می شوند.

رسول حق (ص) فرمود: کسـی که از لغـزش مسـلمانی بگـذرد، خـداوند در قـیامت از لـغزش او خواهد گذشت. (میزان‌الحکمة، ج ۶، ص۳۶۷).

امام صادق(ع) فرمود: پدرم زوجه‏ای داشت که او را می‏رنجانید و پدرم او را می‏بخشید. (من لایحضره الفقیه، ج‏۵، ص۸۹)

چرا زن و مرد در زندگی خود، به هنگام پیش آمدن خطا از یکدیگر گذشت نکنند، تا محبوب خدا شده، از اجر الهی بهره‌مند گشته، و منبع مکارم دنیا و آخرت شناخته شوند، و با امامان معصوم همرنگی نشان داده، و جزء آنان محسوب گردند، این همه محصول یک تجارت الهی و معنوی است که از دست دادنش عاقلانه نیست، و آراسته شدن به آن کاری سهل و آسان، و عملی ساده و بی زحمت است.

تغافل یا خود به فراموشی زدن: از صفات بسیار پسندیده و باارزش، که آراسته به آن در میان مردم بسیار کم است تغافل است. دیدن خطا و تقصیر، مشاهده عیب و نقص، و خود را به فراموشی زدن، به شکلی که طرف مقابل یقین کند، انسان از مسئله به هیچ عنوان مطلع و آگاه نشد، از عالیترین حالات روحی و پرقیمت‌ترین صفات انسانی است.

این نهایت مکرمت و بزرگواری و شخصیت است که مرد از زن خود خطائی ببیند، و خود را در کمال جوانمردی و آقائی و کرامت، عمداً به فراموشی بزند، و این به فراموشی زدن را در تمام پیش آمدهای آینده حفظ کند. عفو و گذشت، و از آن بالاتر تغافل و خود را به فراموشی زدن، برای زن و شوهر امری لازم و واجب است، و با این گونه صفات پسندیده، اعصاب در آرامش کامل، و جسم و جان در مصونیت همه جانبه در مقابل هجوم بسیاری از امراض و بیماریهاست.

عفو و گذشت و تجاهل و تغافل میوه شیرین فروخوردن خشم و به فرموده قرآن مجید کظم غیظ، و دوری از خشم و غضب و فرار از عصبانیت و از کوره در رفتن است.

امیرالمؤمنین(ع) در این مورد فرمود:

نیمی از وجود عاقل و خردمند تحمل و صبر و بردباری، و نیم دیگرش خود به فراموشی زدن است. (میزان الحکمة، ج ۷، ص ۲۶۸).

امیر مؤمنان (ع) به محمد بن حنفیه فرمود: پسرم اگر نیرومندی، بر طاعت حق نیرومند باش. و اگر ضعیفی بر گناه ضعیف باش، و اگر می‏توانی کاری کنی که زن جز به اندازه کار خود، شغلی نداشته باشد چنین کن، که برای حفظ جمالش بهتر، و برای جانش راحت‏تر، و آسانتر است، که زن گل است، و قهرمان نیست، و بهر حال باوی مدارا کن، و خوب مصاحبت کن تا عیش تو صافی و خوب و غیر مکدر باشد.(نهج‌البلاغه، نامه ۳۱)

حتی بعضی از مردان عقیده دارند چون سرپرستی زن بر عهده شوهرش است مرد حق دارد به او زور بگوید.

حضرت صادق(ع): خدای رحمت کند بنده‏ای را که رابطه میان خود و زنش را نیکو سازد، که خداوند عزوجل سرنوشت زن را بدست او داده و وی را قیم و اختیاردار او نموده. (مکارم الاخلاق، ج‏۱، ص۴۱۷)

و اگر زن حرف او را گوش نداد او را طلاق دهد یا خوار سازد.

رسول خدا(ص) فرمود: جبرئیل(ع) [چنان‏] مرا در مورد زن توصیه نمود تا آنکه گمان بردم که طلاق دادن زن جز در موردی که مرتکب عمل زشت آشکاری شود، روا نیست.(پیام پیامبر،ص۴۳۳)

این از پستی مردی است که همسرش را با اذیت خوارسازد.رسول خدا (ص)فرمود: «جز گرامی قدران، زنان را گرامی نمی‏دارند و جز فرومایگان زنان را خوار نمی‏دانند». (پیام پیامبر، ص۴۳۵)

رسول خدا (ص) فرمود: بهترین کس از شما، کسی است که نسبت به زنانش نیکو رفتارتر باشد، من بهترین شما نسبت به زنان خویش هستم».(مکارم الأخلاق، ج‏۱،ص۴۱۷)

فردی از امام صادق (ع)پرسید حقّ زن بر شوهرش چیست؟ فرمود: آنکه او را سیر گرداند و پیکرش را بپوشاند، و اگر خطائی از او سرزد بر وی ببخشد. مرد باید به زن چندان نفقه و خرجی دهد که بتواند خود را اداره کند و گر نه بینشان جدایی افکنده شود.(من لایحضره الفقیه، ج‏۵، ص۹۱)

در کل در خانواده زن و مرد لباس هم هستند. لباس از یک سو انسان را از سرما و گرما و خطر برخورد اشیاء به بدن حفظ می‏کند، و از سوی دیگر عیوب او را می‏پوشاند، و از سوی سوم زینتی است برای تن آدمی، این تشبیه که در آیه فوق آمده اشاره به همه این نکات است.

«... هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ... »(بقره، ۱۸۷)

زنان لباس شما هستند و شما لباس آنها

دو همسر یکدیگر را از انحرافات حفظ می‏کنند، عیوب هم را می‏پوشانند وسیله راحت و آرامش یکدیگرند، و هر یک زینت دیگری محسوب می‏شود. این تعبیر نهایت ارتباط معنوی مرد و زن و نزدیکی آنها را به یکدیگر و نیز مساوات آنها را در این زمینه به طورکامل روشن می‏سازد، زیرا همان تعبیر که درباره مردان آمده درباره زنان هم آمده است بدون هیچ تغییر. (تفسیر نمونه، ج‏۱، ص۶۵۱) با محبت است که می‌توان فضای معنوی خانواده را از نوع آلودگی‌ها پاک نمود. و رفتارهای محبت‌آمیز پدر و مادر با هم خواه ناخواه به طور مستقیم و یا غیر مستقیم، دیگر اعضاء را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حتی والدین به عنوان اولین معلمان با شناخت وظایف خود و آگاهی دادن فرزندان خویش از این وظایف سبب خوشبختی آنها در آینده خواهند شد و از طلاق و زد و خورد لفظی و ازهم پاشیدگی خانواده جلوگیری نموده و فرزندان صالحی را تحویل جامعه داده زمینه ساز سعادت جامعه خویش خواهند بود.

مرضیه رجب تهرانی