دشمنان دوست داشتنی در خانه

اموال و اولاد انسان اگر در مسیر الهی قرار گیرند به صبغه الهی در می آیند و رنگ ایمان و عمل صالح می پذیرند, و مایه قرب به خداوند متعال می شوند, اما اموال و اولادی که انسان را از خدا دور سازند و همچون بتی مورد پرستش قرار گیرند و مایه فساد و افساد گردند آتش گیره های جهنمند, و به گفته قرآن دشمن جان انسان و دشمن سعادت او هستند

اموال و اولاد انسان اگر در مسیر الهی قرار گیرند به صبغه الهی در می‏آیند و رنگ ایمان و عمل صالح می‏پذیرند، و مایه قرب به خداوند متعال می‏شوند، اما اموال و اولادی که انسان را از خدا دور سازند و همچون بتی مورد پرستش قرار گیرند و مایه فساد و افساد گردند آتش‏گیره‏های جهنمند، و به گفته قرآن: دشمن جان انسان و دشمن سعادت او هستند.

مال و فرزند دلیل قرب به خدا نیست!

وَ ما أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ بِالَّتِی تُقَرِّبُکُمْ عِنْدَنا زُلْفی‏ إِلاَّ مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِکَ لَهُمْ جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا وَ هُمْ فِی الْغُرُفاتِ آمِنُونَ (سبا/ ۳۷)

و اموال و فرزندانتان آن گونه (فضیلتی) نیست که شما را به پیشگاه ما نزدیک گرداند، مگر کسانی که ایمان آورده و کار شایسته انجام داده‏اند.

پس آنانند که برایشان دو برابر آن چه عمل کردند پاداش است و آنانند که در غرفه‏ها و طبقات (بهشتی) آسوده خاطرند.

این اشتباه بزرگی است که دامنگیر گروهی از عوام شده است که تصور می‏کنند آنها که در این جهان از نظر مادی گرفتار محرومیتند مغضوب و مطرود درگاه خدا هستند و آنها که در رفاه نعمت غوطه‏ورند محبوب و مقبول او می‏باشند.

چه بسیار افراد محرومی که با این وسیله آزمایش می‏شوند و به برترین مقامات می‏رسند، و چه بسیار افراد متنعمی که اموال و ثروتشان بلای جانشان و مقدمه مجازاتشان است.

مگر قرآن در آیه ۱۵ سوره تغابن صریحا نمی‏گوید: «إِنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظیمٌ»‏. "اموال فرزندان شما وسیله آزمایش شما هستند و پاداش عظیم نزد خدا است".

کسانی که به مال و فرزند زیاد افتخار می‏کنند بدانند که کثرت مال و فرزند همیشه نشانه‏ی گشایش رزق نیست، بلکه گاهی خداوند افرادی را با سرمایه عذاب می‏دهد. «فَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ بِها» (توبه، ۵۵)

تمام معیارها به این دو امر باز می‏گردد" ایمان" و عمل" صالح" از هر کس و در هر زمان و در هر مکان، و از هر قشر و هر گروه، و تفاوت انسانها در پیشگاه خدا به تفاوت درجات ایمان و مراتب عمل صالح آنها است، و جز این چیز دیگری نیست

این سخن بدان معنی نیست که انسان دست از تلاش و کوشش لازم برای‏ زندگی بر دارد، بلکه هدف این است که داشتن امکانات اقتصادی و نیروی انسانی فراوان هرگز معیار ارزش معنوی انسانها در پیشگاه خدا نمی‏شود.

سپس به معیار اصلی ارزشهای انسانها و آنچه مایه تقرب به درگاه خدا می‏شود پرداخته می‏گوید:" مگر کسانی که ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که برای آنها در برابر اعمالشان پاداش مضاعف است، و در غرفه‏های بهشتی در نهایت امنیت به سر می‏برند" (إِلَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِکَ لَهُمْ جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا وَ هُمْ فِی الْغُرُفاتِ آمِنُونَ).

بنا بر این تمام معیارها به این دو امر باز می‏گردد" ایمان" و عمل" صالح" از هر کس و در هر زمان و در هر مکان، و از هر قشر و هر گروه، و تفاوت انسانها در پیشگاه خدا به تفاوت درجات ایمان و مراتب عمل صالح آنها است، و جز این چیز دیگری نیست.

حتی علم دانش و انتساب به افراد بزرگ، حتی به پیامبران، اگر توأم با این دو معیار نباشد به تنهایی چیزی بر ارزش انسان نمی‏افزاید.

اینجا است که قرآن با صراحت بی‏نظیرش قلم بطلان بر تمام پندارهای انحرافی و خرافی در زمینه عوامل قرب به پروردگار، و ارزش وجودی انسان کشیده، و معیار اصیل را در دو چیز خلاصه کرده که همه انسانها قدرت بر تحصیل آن را دارند، و امکانات و محرومیت‏های مادی در آن مؤثر نیست.

آری اموال و اولاد نیز اگر در این مسیر قرار گیرند به همین صبغه الهی در می‏آیند و رنگ ایمان و عمل صالح می‏پذیرند، و مایه قرب خدا می‏شوند، اما اموال و اولادی که انسان را از خدا دور سازند و همچون بتی مورد پرستش قرار گیرند و مایه فساد و افساد گردند آتش‏گیره‏های جهنمند، و به گفته قرآن: دشمن جان انسان و دشمن سعادت او هستند:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ:" ای کسانی که ایمان آورده‏اید بعضی از همسران و فرزندان شما دشمن شما هستند، از آنها بر حذر باشید"! (تغابن- ۱۴).

ضمنا " ضعف" تنها به معنی" دو چندان" نیست، بلکه به معنی" چند برابر" آمده است، و در آیه مورد بحث به همین معنی است، زیرا می‏دانیم پاداش هر کار نیک در نزد خدا حد اقل ده برابر است، مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها (انعام- ۱۶۰) و گاه به مراتب از این هم فراتر می‏رود.

" غرفات" جمع" غرفه" به معنی حجره‏هایی است در طبقه بالا قرار گرفته که هم نور بیشتر دارد و هم هوای بهتر، و هم از آفات به دور است، به همین دلیل این تعبیر در مورد برترین منازل بهشت به کار رفته است.

تعبیر به آمنون (کسانی که در امنیت به سر می‏برند) در مورد بهشتیان تعبیر بسیار جامعی است که آرامش روح و جسم آنها را از هر نظر منعکس می‏کند، چرا که نه ترس فنا و زوال و مرگ دارند، و نه ترس هجوم دشمن، و نه بیماری و آفت و اندوه، و نه حتی ترس از ترس! و نعمتی برتر از این نیست که انسان از هر نظر در امنیت به سر برد، همان گونه که بلائی بدتر از ناامنی در جنبه‏های مختلف زندگی وجود ندارد.

پیام‏های آیه:

۱) به تبلیغات و تفکّرات غلط دشمنان پاسخ دهید. کفّار (در آیه ۳۵) می‏گفتند: ما با داشتن اموال و فرزندانِ بیشتر، عذاب نمی‏شویم. «نَحْنُ أَکْثَرُ أَمْوالًا وَ أَوْلاداً وَ ما نَحْنُ بِمُعَذَّبِینَ»، این آیه پاسخ می‏دهد: که مال و فرزند سبب در امان ماندن از عذاب نیست. «وَ ما أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ» ...

۲) قرب به خدا، همیشه برای انسان یک هدف بوده امّا گاهی انسان برای رسیدن به آن راه‏ها و وسایل نادرستی را انتخاب کرده است، نظیر بت پرستی. «ما نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِیُقَرِّبُونا إِلَی اللَّهِ زُلْفی‏» (زمر، ۳)، «وَ ما أَمْوالُکُمْ ... عِنْدَنا زُلْفی‏»

۳ـ داشتن مال و فرزند و سایر امکانات، نشانه‏ی رشد و کمال نیست، بلکه بهره‏گیری صحیح از آنها کمال است. «وَ ما أَمْوالُکُمْ ... إِلَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً» (آری، اگر مال و فرزند در راستای ایمان و عمل صالح باشد، وسیله‏ی قرب است.) «وَ ما أَمْوالُکُمْ ... إِلَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ»

۴) گرچه پاداش دو برابر داده می‏شود ولی باز هم در برابر عمل است. «جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا»

۵) در بهشت، هیچ گونه بیماری، ترس، اندوه و اضطرابی وجود ندارد. «آمِنُونَ»

منابع:

۱- تفسیر نور ج۹

۲- تفسیر نمونه ج۱۸

آمنه اسفندیاری